Bronxial arteriyalar
Bronxial arteriyalar — insan anatomiyasında ağciyərləri oksigenli qan və qida ilə təmin edir. Bronxial arteriyalar tənəffüs sisteminin həyatı bir hissəsidir. 2 bronxial arteriyanın biri sol ağciyərə, biri isə sağ ağciyərə gedir.
| Bronxial arteriyalar | |
|---|---|
 Bronxial arteriya sağ mərkəzdə işarələnmişdir |
Tipik olaraq 2 sol və 1 sağ bronxial arteriya var.[1]
Sol bronxial arteriyalar (yuxarı və aşağı) adətən birbaşa torakal aortadan əmələ gəlir.[2]
Tək sağ bronxial arteriya adətən aşağıdakılardan birindən yaranır:
- Sağ 3-cü arxa qabırğaarası arteriya ilə ümumi gövdədə torakal aorta
- Sol tərəfdə yuxarı bronxial arteriya
- İstənilən sayda sağ qabırğaarası arteriyalar, əsasən üçüncü sağ posterior.
Bronxial arteriyalar bronxları və ağciyərlərin birləşdirici toxumasını qanla təmin edir. Onlar tənəffüs bronxiolları səviyyəsində olan bronxlarla birlikdə olur və budaqlanır. Onlar ağciyər arteriyalarının budaqları ilə anastomoz[3] edir və birlikdə ağciyərin visseral plevrasını qanla təmin edirlər. Nəticədə, sol ürəyə qayıdan qan, ağciyər kapilyar yataqları səviyyəsində olan qandan bir qədər az oksigenləşir. Hər bronxial arteriyanın qida borusunu təmin edən bir qolu var.
Bronxial arteriyaları ağciyər arteriyaları ilə qarışdırmaq asandır, çünki hər ikisi ağciyərləri qanla təmin edir. Lakin əhəmiyyətli fərqləri də var:
| arteriya | funksiyası | dövriyyəsi | diametri |
| ağciyər arteriyaları | sağ mədəcikdən vurulan oksigensiz qanı təmin edir | ağciyər dövriyyəsi | nisbətən böyük |
| bronxial arteriyalar | sol mədəcikdən vurulan oksigenli qanı təmin edir | sistemli dövriyyə | nisbətən kiçik |
Bronxial arteriyanın diametri 2 mm-dən çox olduqda genişlənmiş sayılır. Bronxial arteriyaların genişlənməsinin bir neçə səbəbi var:
Xroniki ağciyər tromboembolik hipertenziyasında bronxial arteriyalar adətən genişlənir və əyri olur.[4] Müasir cərrahi üsullarla bronxial anastomozlar bronxial arteriyaya yenidən qoşulmadan yaxşı sağalır. Əsasən bu səbəbdən, bronxial arteriya dövranı adətən ağciyər transplantasiyası zamanı götürülür və bunun əvəzinə tənəffüs yollarına perfuziya təmin etmək üçün mikrosirkulyasiyanın davamlılığına (ehtimal ki, deoksigenləşdirilmiş ağciyər dövranından yaranır) əsaslanır.[5]
Bronxial arteriyanın anevrizmaları aorta anevrizmalarını təqlid edə bilər.[6] Bronxial arteriya embolizasiyası (BAE) hemoptizi (qanlı öskürək) müalicə etmək üçün bronxial arteriyaya kateter daxil edilməsidir.[7][8]
Ağciyər şişlərinin əksəriyyəti bronxial arteriya tərəfindən təmin edilir və onlar kimyəvi embolizasiya ilə müalicə edilə bilər (kimyaterapiya və hissəciklərin birbaşa şişi qidalandıran arteriyaya yeridilməsi).[9]
Bronxial arteriyalar və onların ağciyərləri qida ilə təmin etməsi də müşahidə ilə əlaqədardır ki, ağciyər arteriyasının tıxanması (bağlanmış və ya embolizasiyası) çox nadir hallarda ağciyər infarktı ilə nəticələnir.[10] Bronxial arteriyalar ağciyər toxumasına oksigenli qan tədarükünü təmin edə bilər.
- ↑ 1 2 Marini TJ, He K, Hobbs SK, Kaproth-Joslin K. "Pictorial review of the pulmonary vasculature: from arteries to veins". Insights into Imaging. 9 (6). December 2018: 971–987. doi:10.1007/s13244-018-0659-5. PMC 6269336. PMID 30382495.
- ↑ Leslie KO, Wick MR. Lung anatomy. // Leslie KO, Wick MR (redaktorlar ). Practical Pulmonary Pathology: A Diagnostic Approach (Third). Elsevier. January 2018. 1–14. doi:10.1016/b978-0-323-44284-8.00001-6. ISBN 978-0-323-44284-8.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-03.
- ↑ Kauczor HU, Schwickert HC, Mayer E, Schweden F, Schild HH, Thelen M. "Spiral CT of bronchial arteries in chronic thromboembolism". Journal of Computer Assisted Tomography. 18 (6). 1994: 855–861. doi:10.1097/00004728-199411000-00002. PMID 7962789.
- ↑ Nowak K, Kamler M, Bock M, Motsch J, Hagl S, Jakob H, Gebhard MM. "Bronchial Artery Revascularization affects Graft Recovery after Lung Transplantation". American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 165 (2). January 2002: 216–20. doi:10.1164/ajrccm.165.2.2012101. PMID 11790658.
- ↑ Vernhet H, Bousquet C, Jean B, Lesnik A, Durand G, Giron J, Senac JP. "Bronchial aneurysms mimicking aortic aneurysms: endovascular treatment in two patients". CardioVascular and Interventional Radiology. 22 (3). 1999: 254–257. doi:10.1007/s002709900378. PMID 10382061.
- ↑ James WE. Chapter 23 - Nonpharmacological Therapy for Pulmonary Sarcoidosis // Baughman RP, Valeyre D (redaktorlar ). Sarcoidosis. Philadelphia: Elsevier. 2019-01-01. 277–284. doi:10.1016/b978-0-323-54429-0.00023-9. ISBN 978-0-323-54429-0.
- ↑ Garwood S, Strange C, Sahn SA. Chapter 47 - Massive Hemoptysis // Parrillo JE, Dellinger RP (redaktorlar ). Critical Care Medicine (ingilis) (Third). Philadelphia: Mosby. 2008-01-01. 929–948. doi:10.1016/b978-032304841-5.50049-2. ISBN 978-0-323-04841-5.
- ↑ Boas FE, Kemeny NE, Sofocleous CT, Yeh R, Thompson VR, Hsu M, Moskowitz CS, Ziv E, Yarmohammadi H, Bendet A, Solomon SB. "Bronchial or Pulmonary Artery Chemoembolization for Unresectable and Unablatable Lung Metastases: A Phase I Clinical Trial". Radiology. 301 (2). 2021: 474–84. doi:10.1148/radiol.2021210213. PMC 8574062 (#bad_pmc). PMID 34463550 (#bad_pmid).
- ↑ Fishman AP. "The clinical significance of the pulmonary collateral circulation". Circulation. American Heart Association. 24 (3). September 1961: 677–690. doi:10.1161/01.CIR.24.3.677. eISSN 1524-4539. PMID 13700013.
- Bronchial arteries - anatquest.nlm.nih.gov.