Botaniki seksizm – şəhərlərdə klonlanmış erkək bitkilərin əkilməsinə üstünlük verilməsini bildirən termin. Erkək bitkilər meyvə vermədikləri və çiçək açmadıqları üçün ətrafın çirklənməsinə səbəb olmurlar. Lakin erkək bitkilər tozcuq buraxdığı üçün erkək bitkilərin üstünlük təşkil etdiyi yerlərdə havada tozcuqların miqdarı yüksək ola və tozcuqlara qarşı allergiyası olan şəxslərin sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər.
"Botaniki seksizm" termini bitkiçiliklə məşğul olan Tom Ogren tərəfindən ortaya atılmışdır. O, tozcuğa qarşı allergeya hallarının artmasını şəhər ərazilərində erkək klonların əkilməsi və havadakı tozcuq miqdarının artması ilə əlaqələndirmişdir.[1] Bu nəzəriyyə 2000-ci illərdə ortaya çıxmışdır.[2][3] Bioloji seksizm ABŞ Kənd Təsərrüfatı Departamenti tərəfindən qəbul olunmuş Ogren Bitki Allergiyası Şkalasında (OPALS) istifadə olunur.[4] Botaniki seksizm allergiya və astma hallarının artmasının elmi səbəbi kimi qəbul olunur.[5][6] Lakin bəzi alimlər bu nəzəriyyəni tənqid edərək bunun ancaq müəyyən ağaclara aid olduğunu bildirirlər.[2][7]
Botaniki seksizmə məruz qalan bitkilərə söyüd, qovaq, ağcaqovaq, göyrüş, püstə, tut, ardıc, Alp qarağatı kimi ağaclar aid edilir.[1]
Botaniki seksizm tənqidlərə məruz qalmışdır. Leyden Universitetinin ekologiya üzrə köməkçi professoru Rita Sousa-Silva OPALS reytinq sisteminin "elmi əsasının olmadığını" bildirmişdir.[8] Bəzi mütəxəssislər ağac növlərinin çoxunun ikicinsli olduğunu, həm erkək, həm də dişi üzvləri ilə çoxaldıqlarını qeyd etmişdirlər.[9][10]
- ↑ 1 2 Ogren, Thomas. "Botanical Sexism Cultivates Home-Grown Allergies". blogs.scientific american. April 29, 2015.
- ↑ 1 2 "Male plants are not to blame for allergies". Mississippi State University Extension Service. İstifadə tarixi: 2021-09-07.
- ↑ "Too Much Pollen? Blame the Males". NPR.org. İstifadə tarixi: 2021-09-07.
- ↑ "The reason your hay fever is so bad? Blame botanical sexism". Wired UK. ISSN 1357-0978. İstifadə tarixi: 2021-09-07 – www.wired.co.uk vasitəsilə.
- ↑ Sawers, Brian. "Regulating Pollen". Rochester, NY. 14 February 2014. SSRN 2399699.
- ↑ Agache, Ioana; Miller, Rachel; Gern, James E.; Hellings, Peter W.; Jutel, Marek; Muraro, Antonella; Phipatanakul, Wanda; Quirce, Santiago; Peden, David. "Emerging concepts and challenges in implementing the exposome paradigm in allergic diseases and asthma: a Practall document". Allergy (ingilis). 74 (3). March 2019: 449–463. doi:10.1111/all.13690. PMID 30515837.
- ↑ "The "Botanical Sexism" Theory On Male Trees Went Viral After It Was Posted On TikTok. Here's What Experts Say". BuzzFeed News. İstifadə tarixi: 2021-09-07.
- ↑ "Rita de Sousa e Silva". Leiden University (ingilis). İstifadə tarixi: 2024-03-19.
- ↑ "Botanical Sexism: Fact Or Fiction?" (ingilis). 2024-05-13. İstifadə tarixi: 2024-09-17.
- ↑ "Are your trees boys or girls — or both?". newswire.caes.uga.edu (ingilis). İstifadə tarixi: 2024-03-19.