Bakeneko

Yapon mifologiyasında pişiklərin yokay kimi qəbul edilməsinin bir neçə səbəbi var:^[3][4]

• Göz bəbəklərinin günün saatına görə formalarını dəyişməsi,
• Tükünün sürtünmə zamanı qığılcım yaratması (statik elektrik),
• Bəzən qan yalaması,
• Səssiz hərəkət etməsi,
• Həm evcil, həm də vəhşi xüsusiyyətlərə malik olması,
• Digər ev heyvanlarından (məsələn, itlərdən) fərqli olaraq idarəolunmaz xarakterə malik olması,
• Kəskin dırnaqları və dişləri,
• Gecə aktivliyi, yüksək sürəti və çevikliyi.^[5]

Başqa heyvanlar da yokay olaraq qəbul edilir.^[6] Məsələn, ilanlar qisasçılığı, tülkülər (kitsune) qadın forması ala bilmələri və bake-danuki insanlar yeyə bilməsi ilə məşhurdur. Lakin pişiklərin insanlarla birgə yaşaması və sirli xarakteri onların mif və əfsanələrdə daha çox yer almasına səbəb olmuşdur.^[7][8]

Bakeneko ilə bağlı məşhur inanclardan biri onların çıraq yağını yalamasıdır.^[9] Edo dövrünə aid Vakan Sansay Zue ensiklopediyasında pişiyin çıraq yağını yalamasının qəribə hadisələrin baş verəcəyinə işarə olduğu qeyd edilir. O dövrdə lampalarda ucuz balıq yağı (məsələn, sardina yağı) istifadə edildiyi üçün pişiklərin bu yağa həvəs göstərməsi normal idi.^[10] Pişiklərin protein və yağ ehtiyacını ödəyə bilməməsi də onların lampaya yaxınlaşmasının əsas səbəbi olmuşdur. Ayaq üstə duraraq lampanı yalayan pişiklərin sifətinin işıqda qorxunc görünməsi onların yokay kimi qəbul edilməsinə səbəb olmuşdur.^[11]

Edo dövründə pişiklərin sirli aurası fahişəxanalarda çalışan qadınlarla müqayisə olunurdu. Bu da kusadzosi və digər ədəbiyyat növlərində məşhur olan bakeneko yūjo (bakeneko fahişə) obrazının yaranmasına səbəb olmuşdur.^[12][13]

Nekomata kimi, bakeneko da yaşlanan pişiklərin çevrilməsi ilə bağlı inanclarla əlaqəlidir.^[14] Yaponiya üzrə fərqli bölgələrdə belə əfsanələr mövcuddur. İbaraki və Naqano prefekturalarında 12 il, Okinavanın Kuniqami bölgəsində 13 il yaşayan pişiklər bakenekoya çevrilir. Hiroşima prefekturasının Yamaqata bölgəsində 7 ildən çox saxlanılan pişik sahibini öldürür. Bu səbəbdən bəzi yerlərdə insanlar pişiklərini neçə il saxlayacaqlarını əvvəlcədən müəyyən edirdilər. Digər əfsanələrə görə, insanlar tərəfindən qəddarcasına öldürülən pişiklər bakenekoya çevrilərək sahibinə lənət oxuyur. Yəni bakeneko yalnız yaşlı pişiklər deyil, həm də intiqam üçün yaranan ruhlar ola bilər.^[15]

Bakenekoya aid edilən müxtəlif güclər vardır:

• İnsan formasına çevrilmək,
• Başına dəsmal qoyaraq rəqs etmək,
• İnsan kimi danışmaq,
• İnsanları lənətləmək,
• Ölüləri idarə etmək,
• İnsanlara qəsd etmək,
• Dağlarda gizlənərək canavarları özünə tabe etdirib səyahətçilərə hücum etmək.

Maraqlı nümunələrdən biri Aji adasında (Miyaqi prefekturası) və Oki adalarında (Şimane prefekturası) qeydə alınmışdır. Burada bir əfsanəyə görə, pişik insan formasına düşərək sumo ilə məşğul olmaq istəmişdir.^[16]

İnsan dilində danışan pişiklərlə bağlı inancların bir səbəbi də pişiklərin miyovlamasını insan sözlərinə bənzətmək ola bilər.^[17] 1992-ci ildə Yomiuri qəzetində bu mövzuda məqalə dərc olunmuşdur. Məqalədə bildirilirdi ki, insanlar pişiyin danışdığını düşündükləri zaman, ikinci dəfə diqqətlə dinlədikdə bunun sadəcə təsadüfi səslənən miyovlama olduğunu anlayırdılar.^[18] Edo dövründə (1603–1867) uzun quyruqlu pişiklərin sehrbazlıq etdiyi düşünülürdü. Bu səbəbdən uzun quyruqlu pişiklər bəyənilmirdi və quyruqları kəsilirdi. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, məhz bu adətə görə bu gün Yaponiya pişiklərinin quyruqları qısadır.^[19]

Pişiklərin qeyri-adi hadisələrə səbəb olması ilə bağlı inanclar təkcə Yaponiyaya aid deyil.^[20] Məsələn, Çinin Çjetszyan əyalətinin Jinhua bölgəsində inanılır ki, insan tərəfindən 3 il saxlanılan pişik sahibini sehrləməyə başlayır. Xüsusilə ağ quyruqlu pişiklərin bu qabiliyyətə malik olduğu düşünülür və buna görə də insanlar onları evdə saxlamaqdan çəkinirdilər. Bu inanca görə, pişiklərin sehrli gücü Ayın enerjisini udmalarından qaynaqlanır. Əgər bir pişik Aya baxırdısa, onun quyruğunun olub-olmamasından asılı olmayaraq, dərhal öldürülməli olduğu düşünülürdü.^[21]

• 多田克己. 妖怪図巻の妖怪たち // 京極夏彦編 (redaktor). 妖怪図巻. 国書刊行会. 2000. ISBN 978-4-336-04187-6.
• 斉藤小川町他. 人文社編集部企画 (redaktor). 日本の謎と不思議大全 西日本編. ものしりミニシリーズ. 人文社. 2006. ISBN 978-4-7959-1987-7.
• 笹間良彦. 図説・日本未確認生物事典. 柏書房. 1994. ISBN 978-4-7601-1299-9.
• 鈴木棠三. 日本俗信辞典 動・植物編. 角川書店. 1982. ISBN 978-4-04-031100-5.
• 多田克己他. 妖かしの猫が眠る寺 // 講談社コミッククリエイト編 (redaktor). DISCOVER妖怪 日本妖怪大百科. KODANSHA Officisil File Magazine. 07. 講談社. 2008. ISBN 978-4-06-370037-4.
• 悳俊彦・岩切友里子・須永朝彦. 悳俊彦編 (redaktor). 国芳妖怪百景. 国書刊行会. 1999. ISBN 978-4-336-04139-5.
• 根岸鎮衛. 長谷川強校注 (redaktor). 耳嚢. 岩波文庫. 中. 岩波書店. 1991. ISBN 978-4-00-302612-0.
• 原田種夫・服部康子他. 乾克己他編 (redaktor). 日本伝奇伝説大事典. 角川書店. 1986. ISBN 978-4-04-031300-9.
• 日野巌. 動物妖怪譚. 中公文庫. 下. 中央公論新社. 2006. ISBN 978-4-12-204792-1.
• 古山桂子他. 播磨学研究所編 (redaktor). 播磨の民俗探訪. 神戸新聞総合出版センター. 2005. ISBN 978-4-343-00341-6.
• 松谷みよ子. 現代民話考. 10. 立風書房. 1994. ISBN 978-4-651-50210-6.
• 村上健司・山田誠二他. 猫の怪 // 郡司聡他編 (redaktor). 怪. カドカワムック. 0024. 角川書店. 2008. ISBN 978-4-04-883992-1.。
• 村上健司. 妖怪ウォーカー. 角川書店. 2002. ISBN 978-4-04-883760-6.

• Bakeneko – The Changing Cat at hyakumonogatari.com
• Cat Demons