Bərabər imkanlar (ing. Equal opportunity) — bütün fərdlərin cinsindən, irqindən, etnik mənsubiyyətindən, dinindən, fiziki imkanlarından, sosial statusundan və digər fərqləndirici xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq, eyni hüquq və imkanlara malik olması prinsipidir.[1] Bu prinsip, demokratik cəmiyyətlərin təməl dəyərlərindən biri hesab olunur və müxtəlif sahələrdə — təhsil, əmək bazarı, hüquq sistemi, siyasi iştirak və sosial xidmətlərdə tətbiq olunur.[2][3][4]
| Liberalizm | |
 | |
| İdeyalar | |
| Azadlıq | |
| Kapitalizm • Bazar iqtisadiyyatı | |
| İnsan hüquqları | |
| Hüquqi dövlət | |
| İctimai müqavilə | |
| Bərabərlik • Millət | |
| Plüralizm • Demokratiya | |
| İdeyadaxili hərəkatlar | |
| Libertarianlıq | |
| Neoliberalizm | |
| Sosial-liberalizm | |
Bərabər imkanlar prinsipi sosial ədalətin və insan hüquqlarının qorunmasına yönəlmişdir.[2][3][4] Bu prinsipə əsasən, heç bir şəxs doğulduğu mühitə və ya ona xas olan xüsusiyyətlərə görə ayrı-seçkiliyə məruz qalmamalıdır. [5]Məqsəd, insanların potensialını tam reallaşdırmaları üçün ədalətli şərtlər yaratmaqdır. Bərabər imkanlar ideyası müasir formada ilk dəfə Avropa maarifçiliyi dövründə formalaşmağa başlamış, daha sonra XX əsrdə vətəndaş hüquqları hərəkatları ilə daha geniş yayılmışdır. 1948-ci il Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi, eləcə də müxtəlif beynəlxalq və milli qanunvericilik aktlarında bu prinsipin tətbiqi təmin edilmişdir.[6][7]
Bərabər təhsil imkanları uşaqların və gənclərin bacarıq və maraqlarına uyğun olaraq, keyfiyyətli təhsilə çıxışını təmin etməyi nəzərdə tutur. İşə qəbul, əmək haqqı və karyera inkişafında ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi bərabər imkanların vacib aspektidir.[8]
Siyasi təmsilçilikdə gender balansı, əlilliyi olan şəxslərin və etnik azlıqların iştirak hüququ bu sahədə bərabər imkanların əlamətidir. Ədalətli mühakimə hüququ, hüquqi yardıma çıxış və qanun qarşısında bərabərlik də bu prinsipin tərkib hissəsidir.[9]
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası və digər normativ-hüquqi aktlar vətəndaşların hüquq bərabərliyini və ayrı-seçkiliyin yolverilməzliyini təmin edir. Həmçinin, Gender bərabərliyi haqqında və Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında qanunlar da bu sahədə mühüm rol oynayır.[10]
Bəzi hallarda bərabər imkanlar formal olaraq mövcud olsa da, real şəraitdə sosial maneələr və gizli ayrı-seçkilik halları müşahidə olunur.[11] Bu səbəbdən tədqiqatçılar və hüquq müdafiəçiləri yalnız hüquqi tədbirlərlə deyil, həm də maarifləndirmə və sosial siyasətlə bu fərqlərin aradan qaldırılmasının vacibliyini vurğulayırlar.[12]
- ↑ Yo Jackson, redaktorEncyclopedia of multicultural psychology, Sage Publications, 2006, ISBN 1-4129-0948-1, İstifadə tarixi: 2011-09-12
- ↑ 1 2 Nicole Richardt; Torrey Shanks, Equal Opportunity, International Encyclopedia of the Social Sciences, 2008, İstifadə tarixi: 2011-09-12,
via Encyclopedia.com
- ↑ 1 2 Hill, Gerald N.; Hill, Kathleen. Real life dictionary of the law: taking the mystery out of legal language. Los Angeles: General Pub. Group. 1997. ISBN 9781575440545.
- ↑ 1 2 equal opportunity, Merriam-Webster, İstifadə tarixi: 2011-09-08
- ↑ Kamarck, Kristy N. "Diversity, Inclusion, and Equal Opportunity in the Armed Services: Background and Issues for Congress" (PDF). eCommons. Cornell University Library. səh. 42. İstifadə tarixi: 7 November 2021.
- ↑ John W. Gardner, Excellence: Can we be equal and excellent too?, Norton, 1984, 47, ISBN 0-393-31287-9, İstifadə tarixi: 2011-09-08
- ↑ "Gender Equality". www.un.org (ingilis). 2015-12-16. İstifadə tarixi: 2020-10-04.
- ↑ Valentino Dardanoni, University of Palermo, Gary S. Fields, Cornell University, John E. Roemer, Yale University, Maria Laura Sánchez Puerta, The World Bank, "How Demanding Should Equality of Opportunity Be, and How Much Have We Achieved?", Cornell University – Digital Commons ILR, 2006, İstifadə tarixi: 2012-07-24,
Agreement is widespread that equality of opportunity holds in a society if the chances that individuals have to succeed depend only on their efforts and not on extraneous circumstances.
- ↑ Marjorie Conley. "Sciences Po – an elite institution's introspection on its power, position and worth in French society". portfolio. September 9, 2003. İstifadə tarixi: 2011-09-12.
created new entrance criteria for students coming from less economically favored social strata.
- ↑ Ricardo Paes de Barros. Francisco H. G. Ferreira, Jose R. Molinas Vega, and Jaime Saavedra Chanduvi, Measuring inequality of opportunity in Latin America and the Caribbean, Palgrave Macmillan and the World Bank, 2009, ISBN 978-0-8213-7745-1, İstifadə tarixi: 2011-09-08,
page xvii
- ↑ Paul de Vries, "equal opportunity", Blackwell Reference, September 12, 2011, İstifadə tarixi: 2011-09-12
- ↑ Swire, Peter P. "Equality of opportunity and investment in creditworthiness. (Symposium – Shaping American Communities: Segregation, Housing & the Urban Poor)". University of Pennsylvania Law Review. University of Pennsylvania, Law School. 1995. Highbeam Research article September 12, 2012.
- Dias Pereira, Rita (2022). "Genetic Advantage and Equality of Opportunity in Education: Two Definitions and an Empirical Illustration." Tinbergen Institute Discussion Paper, No. TI 2021-108/V, Tinbergen Institute, Amsterdam and Rotterdam. DOI:10.2139/ssrn.4116304
- Böyük Britaniya
- ABŞ
- U.S. Equal Employment Opportunity Commission (EEOC) (US) – ABŞ hökumətinin iş yerlərində bərabər imkanlar qanunlarını tətbiq edən qolu
- Department of the Interior Office for Equal Opportunity (US)
- Stanford Encyclopedia of Philosophy entry on Equality of Opportunity