Azərbaycan mənşəli sözlər — ( rus. Азербайджанизмы ) müxtəlif dövrlərdə Azərbaycan dilindən və ya Azərbaycan dili vasitəsilə digər dillərə keçən sözlər. Azərbaycan sözləri digər dillərə həmin dillərdə danışan xalqların Azərbaycan dilinin daşıyıcıları ilə sıx mədəni-tarixi, sosial-iqtisadi və ticari əlaqələrinin nəticəsində keçirdilər. Azərbaycan mənşəli sözlər rus, gürcü, erməni, Nax-Dağıstan (ləzgi, avar, lak və s.) və İran (fars, tat, talış, kürd və s.) dillərində yer alıb.
Etimoloji lüğətlərin materiallarına görə rus dilindəki türk elementləri arasında yüzdən artıq söz azərbaycanca ola bilər. Məsələn, Maks Vasmerin "Rus dilinin etimoloji lüğətində" yüz yeddi söz türk mənşəli sözlər kimi verilmiş, ardınca isə Azərbaycan dilinin də göstərildiyi türk dillərinin siyahısı verilmişdir (məsələn, ağsaqqal sözü tatar, türk, çağatay və azərbaycan dillərindən alınma kimi verilmişdir).[1]
Rusların Azərbaycana köçürülməsindən sonra qeyri-ruslarla söhbətdə ilkin olaraq Azərbaycan müraciət formalarından istifadə edirdilər və bununla da nitqlərini Azərbaycan sözləri ilə zənginləşdirirdilər. Bu hal rus nitqinə azərbaycan sözlərinin keçməsi üçün stimul ola bilərdi. Məsələn, azərbaycanca olan qaraçı sözü "karaçi" olaraq rus nitqində yerləşmişdir.
Gürcü dilində də Azərbaycan mənşəli sözlər müəyyən edilib. Belə ki, 1983-cü ildə Nuriyev gürcü dilində bəzi Azərbaycan sözlərini müəyyənləşdirib təsvir etmişdir. Bundan əlavə, gürcü dilindəki Azərbaycan ifadələri Jikianın (1957) məqaləsində, eləcə də Aslanovun (1989) monoqrafik tədqiqatında verilmişdir. Azərbaycan mənşəli sözlər bütün semantik lüğət qruplarında və gürcü dilinin ingiloy dialektinin Kax ləhcəsində kök salmışdır.[2]
- ↑ Azərbaycan sözləri üzərində erməni oyunu. Ramiz Novruzov.
- ↑ Халилов, Маджид Шарипович. Грузинско-дагестанские языковые контакты (rus). Наука. 2004. ISBN 978-5-02-032680-4.
- Əsgərova Q. İ. Dünya dillərində Azərbaycan mənşəli sözlər // Filologiya məsələləri. — Bakı, 2015. — No 4.
- Асланов Г. Н. Функционирование азербайджанских элементов в русском языке // Научные труды Азербайджанского педагогического института русского языка и литературы. — 1979. — № 1. — С. 19–27.
- Асланов А. М. Азербайджанский язык в орбите языкового взаимодействия: социально-лингвистическое исследование. — Б.: Элм, 1989. — 198 с.
- Джидалаев Н. С. Тюркизмы в дагестанских языках: опыт историко-этимологического анализа. — М.: Наука, 1990. — 251 с. — ISBN 5-02-011019-1.
- Исаев М. Г. Азербайджанские заимствования в Тлянандском говоре аварского языка // Материалы пятой региональной научной сессии по историко-сравнительному изучению иберийско-кавказских языков. — Орджоникидзе, 1977.
- Хатунцева Е. Б., Ахмедова Г. Н. Азербайджанские частицы в русской разговорной речи // Научные труды Азербайджанского педагогического института русского языка и литературы. — 1979. — № 3. — С. 11–17.
- Зәринәзадә Һ. Һ. Фарс дилиндә Азәрбајҹан сөзләри — Bakı, 1962.