Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlarda üzvlüyü

Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlarda üzvlüyü — 1991-ci ildə müstəqil olduqdan sonra Azərbaycanın rəsmi üzv, müşahidəçi və ya digər formatda qoşulduğu təşkilatlarda üzvlüyü.

Siyahı

Təşkilatın xarakteristikası	Azərbaycanın rəsmi üzvü olduğu təşkilatlar	Azərbaycanın müşahidəçi üzv olduğu təşkilatlar	Azərbaycan digər iştirak etdiyi təşkilatlar
Beynəlxalq	Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT), Qoşulmama Hərəkatı, BMT-in Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı, Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik, Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı, Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatı, Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri Federasiyası, Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyası, Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatının İnkişafı Fondu, Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası, Beynəlxalq Əmək Təşkilatı, Beynəlxalq Valyuta Fondu, Beynəlxalq Dəniz Təşkilatı, İnterpol, Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi, Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı, Beynəlxalq standartlaşdırma təşkilatı, Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı, Beynəlxalq Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası, Kimyəvi Silahların Qadağan edilməsi Təşkilatı, BMT‐nin Ticarət və İnkişaf üzrə Konfransı, UNESCO, BMT-in Sənaye İnkişafı Təşkilatı, Ümumdünya Poçt İttifaqı, Ümumdünya Gömrük Təşkilatı, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı, Ümumdünya Turizm Təşkilatı, Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası Qeyri-rəsmi qruplar: Qlobal Cənub	Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (müşahidəçi üzv)	İƏİT-in İnkişafa Kömək Komissiyası (iştirakçı)^[1]
Qərb	Avropa Siyasi İcması, Avropa Şurası, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Tərəfdaşlıq və Dialoq üçün Qara Dəniz Forumu, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı, GUAM, Sülh Naminə Tərəfdaşlıq (NATO), Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat Planı (NATO), Avro-Atlantik Tərəfdaşlıq Şurası, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, BMT-in Avropa İqtisadi Komissiyası, Şərq Tərəfdaşlığı (Avropa Birliyi), Avropa Şurası Parlament Assambleyası (dondurulmuş fəaliyyət), Praqa prosesi, Euronest Parlament Assambleyası, UEFA
Asiya və Avrasiya	İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Asiya İnkişaf Bankı, Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankı, BMT-in Asiya və Sakit okeanı regionu İqtisadi Komissiyası, Mərkəzi Asiya Ölkələrinin İqtisadiyyatları üçün BMT-nin Xüsusi Proqramı (SPECA), Mərkəzi Asiya Regional İqtisadi Əməkdaşlıq Proqramı, Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirə, Asiya Parlament Assambleyası, TRASEKA, Cənubi Qafqaz üzrə Regional Əməkdaşlıq Platforması (3+3), Lazurit yolu Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi, Beynəlxalq Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizi, Kəmər və Yol Təşəbbüsü		Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (dialoq üzrə tərəfdaş)
Türk dövlətləri	Türk Dövlətləri Təşkilatı, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı, Türkdilli Dövlətlərin Parlament Assambleyası, TAKM
Keçmiş Sovet dövlətlərinin təşkilatları	Müstəqil Dövlətlər Birliyi, Dövlətlərarası Aviasiya Komitəsi, Avrasiya Patent Təşkilatı
Müsəlman dövlətləri	İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, D-8, İslam İnkişaf Bankı

Üzvlük müraciətləri və prosesləri

BRICS xəritəsi. Azərbaycan daxil olmaqla, təşkilata qoşulmaq üçün müraciət edən ölkələr sarı rəngdə göstərilmişdir.

BRICS

Azərbaycan 20 avqust 2024-cü ildə BRICS təşkilatına qoşulmaq üçün müraciət etdiyini bəyan etmişdir. Rusiya hökuməti bu müraciəti dəstəkləmişdir. Rusiya hakimiyyəti Azərbaycanın əvvəlcə tərəfdaş dövlət statusu alacağını, tam üzvlük statusunun isə gələcəkdə baş verəcəyini qeyd etmişdir. Azərbaycanın Çinlə imzaladığı strateji tərəfdaşlıq sənədində (3 iyul 2024) də qeyd edilmişdir.^[2]

Azərbaycandan keçən Orta Dəhliz və Beynəlxalq Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizi kimi iqtisadi fürsətləri digər BRICS dövlətləri ilə əməkdaşlıqla əldə etmək Azərbaycanın neft və qaz ixracından asılılığını azaldacaq. Azərbaycan həm də BRICS-in Yeni İnkişaf Bankından ölkəyə investisiya gələcəyinə ümid edir.^[2]

Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı

Azərbaycan 10 iyul 2015-ci ildən bəri Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatında dialoq üzrə tərəfdaşdır.^[3] 2024-cü ildə Azərbaycan bu təşkilatın müşahidəçi üzv olmaq üçüm müraciət etmişdir. Təşkilata tam üzv olmaq üçün əvvəlcə müşahidəçi üzv olmaq lazımdır.^[4] Azərbaycanın Çinlə imzaladığı hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq sənədində (23 aprel 2025) Çin Azərbaycanın Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatında statusunun artırılmasını dəstəklədiyini qeyd etmişdir.^[5]

Ümumdünya Ticarət Təşkilatı

Azərbaycan Ümumdünya Ticarət Təşkilatında (ÜTT) müşahidəçi üzvdür. Azərbaycanın bu təşkilatda rəsmi üzv olması üçün, 16 iyul 1997-ci ildən bəri ÜTT Katibliyində Azərbaycan üzrə işçi qrup fəaliyyət göstərir.^[6] Azərbaycanın Çinlə imzaladığı hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq sənədində (23 aprel 2025) Çin Azərbaycanın ÜTT-yə tezliklə üzv olmasını dəstəklədiyini qeyd etmişdir.^[4] Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 2025-ci ildə verdiyi müsahibədə Azərbaycanın bu təşkilata üzv olmağa tələsmədiyini, təşkilata üzvlüyün yerli istehsalçıların maraqlarına ziyan vurmamasının vacibliyini qeyd etmişdir.^[7]

Həmçinin bax

İstinadlar

↑ "Development Assistance Committee (DAC)". OECD (ingilis). İstifadə tarixi: 20 March 2025.
↑ ¹ ² "Azerbaijan Applies for BRICS Membership". İstifadə tarixi: 2025-05-17.
↑ Kucera, Joshua. "SCO Summit Provides Few Concrete Results, But More Ambitious Goals". Eurasianet. 10 July 2015. İstifadə tarixi: 16 October 2021.
↑ ¹ ² "Azerbaijan and China signed Joint Statement on Establishment of Comprehensive Strategic Partnership". İstifadə tarixi: 2025-05-17.
↑ "Azerbaijan and China signed Joint Statement on Establishment of Comprehensive Strategic Partnership". İstifadə tarixi: 2025-05-17.
↑ "Azerbaijan". İstifadə tarixi: 2025-05-17.
↑ "Azərbaycanın regional və beynəlxalq etibarlı mövqeyi". İstifadə tarixi: 2025-05-17.

[about_DAC,_OECD-1] "Development Assistance Committee (DAC)". OECD (ingilis). İstifadə tarixi: 20 March 2025.

[brics-2] ¹ ² "Azerbaijan Applies for BRICS Membership". İstifadə tarixi: 2025-05-17.

[3] Kucera, Joshua. "SCO Summit Provides Few Concrete Results, But More Ambitious Goals". Eurasianet. 10 July 2015. İstifadə tarixi: 16 October 2021.

[utt-4] ¹ ² "Azerbaijan and China signed Joint Statement on Establishment of Comprehensive Strategic Partnership". İstifadə tarixi: 2025-05-17.

[5] "Azerbaijan and China signed Joint Statement on Establishment of Comprehensive Strategic Partnership". İstifadə tarixi: 2025-05-17.

[6] "Azerbaijan". İstifadə tarixi: 2025-05-17.

[7] "Azərbaycanın regional və beynəlxalq etibarlı mövqeyi". İstifadə tarixi: 2025-05-17.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]