Aysel Umudova

Aysel Umudova 1992-ci ildə Azərbaycanda anadan olub. Ali təhsilini sosiologiya üzrə almağa başlayıb, lakin həbs olunduqdan sonra təhsili yarımçıq qalıb. 2014-cü ildə Umudova Meydan TV-nin reportyoru kimi işə başlayıb​. Gənc yaşlarından ictimai ədalətə maraq göstərən Umudova biliklərini media vasitəsilə cəmiyyətə töhfə vermək üçün istifadə etməyə qərar verib.

Meydan TV-də çalışdığı illərdə Aysel Umudova dövlət rəsmilərinin qeyri-şəffaf fəaliyyəti, korrupsiya faktları və vətəndaş cəmiyyəti problemləri barədə çoxsaylı reportajlar hazırlayıb.

O, tez-tez etiraz aksiyalarını işıqlandıran jurnalist kimi ön planda olub. 8 mart 2021-ci il – Beynəlxalq Qadınlar Günündə – Bakıda keçirilən qadın hüquqları yürüşündə iştirak edib və həmin aksiyanı izləyib. Aksiya polis zorakılığı ilə dağıdıldıqdan sonra Umudova öz Facebook səhifəsində yazıb ki, polis mitinqdə iştirak edən qadınların evlərinə gedərək onları qorxutmağa cəhd göstərib; hətta onun yaşadığı güman edilən ünvana belə gediblər​.^[1]

Umudova müxalifətin siyasi etirazlarını da yaxından işıqlandırıb. 2022-ci ilin noyabrında Bakıda keçirilən etiraz aksiyalarını çəkərkən Aysel Umudova polis tərəfindən fiziki zorakılığa məruz qalıb, döyülüb və ayağından xəsarət alıb, halbuki jurnalist olduğunu bildirən xüsusi geyimdə idi​.^[2] Həmin gün digər həmkarları – Meydan TV əməkdaşları Xəyalə Ağayeva və Aytac Tapdıq da döyülmüş, telefonları qəsb edilərək sındırılmışdı.^[3] 15 noyabr 2022-ci il tarixində daha bir etirazı işıqlandırarkən polis Umudova və digər jurnalistləri kobud güc tətbiq etməklə ərazidən uzaqlaşdırdı; nəticədə onların avadanlıqları məhv edildi.^[4]

Fəaliyyəti boyunca Aysel Umudova həm də onlayn təqib və təzyiqlərlə üzləşib. 2023-cü ilin əvvəllərində "Tənqidçi" adlı bir Telegram/Facebook qrupu bir sıra qadın hüquq müdafiəçilərinə qarşı kompromat xarakterli paylaşımlar etməyə başladı; hədəfə alınan qadınlar arasında jurnalistlər Aysel Umudova və Aytac Tapdıq da var idi.^[5]​

Bu kampaniyada onların şəxsi məlumatları və videoları qanunsuz yayımlandı.

Aysel Umudova və daha altı nəfər 2024-cü il dekabrın 6-da Bakı Şəhər Baş Polis İdarəsində Meydan TV-də qarşı açılmış cinayət işi çərçivəsində həbs edilib^[6]. Onların hər biri barəsində Cinayət Məcəlləsinin 206.3.2-ci (qaçaqmalçılıq — qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs tərəfindən törədildikdə) maddəsi ilə ittiham irəli sürülüb.^[7] Onlar ittihamları rədd edib, həbslərini peşə fəaliyyətləri ilə əlaqəndirib. Dekabrın 8-də Aysel Umudova barəsində həbs qətimkan tədbirinin seçilməsi ilə bağlı istintaq orqanın təqdimatına baxılıb. Xətai Rayon Məhkəməsində hakim Sülhanə Hacıyevanın sədrliyi ilə ayrı-ayrılıqda qətimkanla bağlı təqdimatlara baxılıb. Təqdimatlar təmin edilib və Aysel Umudova da daxil olmaqla saxlanılan şəxslərin hər biri barəsində 4 ay müddətinə həbs qətimkan tədbiri seçilib^[8]. Aysel Umudova məhkəmədə özünü təqsirkar hesab etmədiyini və ittihamların peşə fəaliyyətinə görə qurama olduğunu açıq şəkildə bəyan edib. O, “Mənim həbsim birbaşa jurnalist fəaliyyətimlə bağlıdır” deyərək, həbsinin siyasi sifariş olduğunu vurğulayıb^[9]. Yerli hüquq müdafiəçiləri də Umudova və digər həbs olunan jurnalistləri dərhal siyasi məhbus elan etdilər^[10]Onlar Umudovaya qarşı valyuta qaçaqmalçılıq ittihamını əsassız sayırlar, çünki o, uzun müddət ölkədən çıxışına qadağa qoyulmuş bir şəxs idi və belə bir qaçaqmalçılıq fiziki cəhətdən mümkün deyildi.

Həbsdən qısa müddət sonra Umudovanın səhhəti ilə bağlı narahatedici xəbərlər yayıldı. Onun yaxınlarının mediaya bildirdiyinə görə, həbsxanada Ayselin səhhəti kəskin pisləşib, panik-atak tutmaları artıb^[11]. Dekabr ayında təcridxanada Umudovanın vəziyyəti ağırlaşıb, o, dəfələrlə huşunu itirərək qusmağa başlayıb; təcili tibbi yardım iki dəfə çağırılıb və onun müalicəsinə ehtiyac yaranıb​. Vəkili A.Layıc 11 dekabr 2024-cü il tarixində Ayselin təcridxanada halının çox pis olduğunu, davamlı təşviş keçirdiyini məhkəməyə bildirib^[12]​. Buna baxmayaraq, məhkəmələr həbs-qətimkan tədbirini dəyişdirməkdən imtina etdilər. 2025-ci il yanvarın 24-də Xətai Rayon Məhkəməsi Umudovanın ev dustaqlığına buraxılması barədə vəsatəti təmin etmədi​^[13]. Mart ayında apellyasiya qaydasında təkrar müraciət edilsə də, bu vəsatət də rədd olundu^[14]​. Beləliklə, Aysel Umudova məhkəmə istintaqı dövründə həbsdə saxlanılmaqda davam edir.​

Meydan TV jurnalistlərinin həbsi Amnesty International,^[15] Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi (CPJ),^[16] Sərhədsiz Reportyorlar,^[17] Freedom Now,^[18] Norveç Helsinki Komitəsi^[19], həmçinin yerli və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən sərt tənqid edilib, jurnalistlərin azadlığa buraxılması üçün Azərbaycana çağırışlar edilib.^[20] ABŞ Dövlət katibi Entoni Blinken də Azərbaycan hökumətini Umudova da daxil olmaqla son həbslərə məruz qalan şəxsləri azad etməyə çağırdı^[21], lakin rəsmi Bakı bu çağırışı ölkənin məhkəmə prosesinə qarışmaq cəhdi kimi qınadı və rədd etdi^[22].