Asfalt — xam neftin işlənməsi nəticəsində tərkibində ağır metalların və kükürd olan yan məhsul. Asfalt əsasən yol örtüyü olaraq bəzən də evlərin damlarını möhkəmləndirmək üçün istifadə olunur. Yol infrastrukturasında asfaltdan istifadə edilməzdən əvvəl səth betonla örtülməlidir.
ABŞ-də aparılmış tədqiqatlar göstərib ki, asfaltdan ayrılan və yay günəşi altında qızmış qaz halında ayrılmalar benzin və dizel mühərriklərinin tüstü qazlarından sağlamlıq üçün daha zərərli ola bilər. Yol universitetinin əməkdaşları yoldan götürülmüş bərk asfaltı laboratoriya sobasında qızdıraraq ayrılan maddələri analiz ediblər. Temperatur 40°-dən 60 °C-ə qədər artırıldıqda 12–25 karbon atomuna malik karbohidrogenlərin ayrılması iki dəfə artır. Belə maddələrin çoxu kanserogendir. İsti gündə asfalt 60 °C-ə qədər qıza bilər. Elektromobilə keçdikcə yanan yanacağın tüstü qazların miqdarı yollarda və küçələrdə azalacaq, asfaltın qızması nəticəsində ayrılan qazların təhlükə dərəcəsi artacaq.
Əvvəlcə, XIX əsrdə şəhər küçələri və yolları taxta və daşla döşənmişdir (daş səki). XIX əsrin ortalarından Fransada, İsveçrədə, ABŞ-də və bir sıra başqa ştat və ölkələrdə yol örtükləri bitum-mineral qarışıqlarından hazırlanır. 1830-cu illərdə asfalt örtüyü ilk dəfə Parisdəki Kral körpüsü səkilərinin döşənməsi üçün istifadə edilmişdir. Təxminən eyni vaxtda Rona çayı üzərindəki Lion körpüsü Moran üzərindəki səkilər örtülmüşdür.
1839-cu ilin yayında Sankt-Peterburqda Tuçkov körpüsü bəndində 45,5 xətti sazhens 5 fut eni (97,08 × 1,52 m) və körpünün uzunluğu 8,5 fut və eni 6,5 fut (2,59 × 1,98 m) olan səkilər örtülmüşdür. . 1876-cı ildə Moskva Şəhər Duması asfalt-beton səki üzərində təcrübə üçün 50.000 rubl ayırdı: Tverskaya küçəsində yeni materialın bir neçə hissəsi tikildi.
1. Наука и жизнь. 2020, № 11 2. NKPİ.az saytı 2021–02-05
Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni edərək Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz. |