Archontophoenix cunninghamiana (lat. Archontophoenix cunninghamiana) — bitkilər aləminin arekaçiçəklilər dəstəsinin arekakimilər fəsiləsinin archontophoenix cinsinə aid bitki növü.
| Archontophoenix cunninghamiana | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Archontophoenix cunninghamiana |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Avstraliyanın Yeni Cənubi Uels və Kvinslend bölgələrinin şərq sahillərinə endemikdir.
Tək gövdəli olub, 30 m hündürlüyə qədər və 30 sm diametrə çata bilir.[2][3][4] Tac gövdəsi təxminən 140 sm uzunluğunda olub, yaşıl və ya bənövşəyi-yaşıl rəngdədir. [3][4] Tac təxminən 9-12 yarpaqdan (və ya budaqdan) ibarətdir, hər biri təxminən 4–4,5 m uzunluğundadır və təxminən 90 cüt yarpaqcıqdan ibarətdir.[3][4] Yarpaqların distal ucunda yerləşən yarpaqcıqlar adətən yarım burulmuş olur ki, bu da onları daha çox şaquli vəziyyətdə saxlayır. Yarpaqcıqların ölçüsü maksimum 100 sm uzunluqda və 10 sm enindədir. [2][3][4]
Çiçəkləri çəhrayı, yasəmən və ya bənövşəyi rəngdədir. Erkək çiçəkləri maksimum 6 mm uzunluqda, dişi çiçəkləri isə təxminən 5 mm uzunluğunda olur.[2][3][4]
Yuvarlaq meyvəsi təxminən 10–15 mm diametrində olan bir çəyirdəyə çevrilir. Meyvələr yetişdikdə parlaq qırmızı rəngdə olur və tək toxum ehtiva edir.[2][3][4]
Bu növ ilk dəfə 1858-ci ildə alman botaniki Herman Vendland (Hermann Wendland) tərəfindən təsvir edilmiş və ona Ptychosperma cunninghamianum adı verilmişdir.[5] 17 il sonra Vendlendin həmvətəni Karl Qeorq Oskar Drud (Carl Georg Oscar Drude) ilə birlikdə bu təsviri nəzərdən keçirərək növə hazırkı kombinasiyanı vermişdir. [5][6]
Cinsin adı qədim yunan dilində “arxon” (ἄρχων) sözündən götürülüb, "başçı" və ya "hakim" mənasını verir. Bu ad Vendland və Drud tərəfindən bu palmaların "kral əzəmətini" vurğulamaq üçün yaradılmışdır. “Cunninghamiana” növ epiteti isə Vendland tərəfindən ingilis botanik Allan Kanningemin şərəfinə adlandırılmışdır.[7]
Onun yarpaqları həşəratlar və ya gəmiricilər kimi makrofauna üçün yuva mühiti yaratmır, buna görə də şəhər mühitləri üçün uyğun bir ağac hesab edilir. Avstraliyaya son buz dövründə okean səviyyəsinin azalması nəticəsində 45,000 il əvvəl yaranmış quru körpüsü vasitəsilə gəliblər, lakin ehtimal olunan "doğma" mühiti qədimdə İndoneziya olub.
Bu növ dekorativ bitki kimi istifadə edildiyi bir çox ərazidə zərərli alaq otuna çevrilmişdir.
ABŞ-da bu palma San Luis Obispodan Meksika sərhədinə qədər və Mərkəzi, həmçinin Cənubi Florida böyük hissəsində geniş şəkildə becərilir.
- Loroma cunninghamiana (H.Wendl.) O.F.Cook
- Ptychosperma cunninghamianum H.Wendl.
- Jessenia amazonum Drude
- Loroma amethystina O.F.Cook
- Seaforthia elegans Hook.
- ↑ Australian Plant Name Index (ing.).
- ↑ 1 2 3 4 "PlantNET - FloraOnline". PlantNET (The NSW Plant Information Network System). Royal Botanic Gardens and Domain Trust, Sydney. İstifadə tarixi: 11 May 2023.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 F.A.Zich; B.P.M.Hyland; T.Whiffen; R.A.Kerrigan. "Archontophoenix cunninghamiana". Australian Tropical Rainforest Plants Edition 8 (RFK8). Centre for Australian National Biodiversity Research (CANBR), Australian Government. 2020. 2 June 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 May 2023.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Dowe, J.L.; Jones, D.L., redaktorlar "Archontophoenix cunninghamiana". Flora of Australia. Australian Biological Resources Study, Department of Climate Change, the Environment and Water: Canberra. 2022. 16 July 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 May 2023.
- ↑ 1 2 "Archontophoenix cunninghamiana". Australian Plant Name Index (APNI). Centre for Australian National Biodiversity Research, Australian Government. İstifadə tarixi: 11 May 2023.
- ↑ "Archontophoenix cunninghamiana (Wendl.) Wendl. & Drude". Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. İstifadə tarixi: 11 May 2023.
- ↑ Cooper, Wendy; Cooper, William T. Fruits of the Australian Tropical Rainforest. Clifton Hill, Victoria, Australia: Nokomis Editions. June 2004. səh. 67. ISBN 9780958174213. 2021-12-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-12.
- Australasian Virtual Herbarium-da — xəritəsinə bax
- iNaturalist-də observatoriyasına bax
- Flickriver-da — şəkillərinə bax
- Vendlendin orijinal təsviri Ptychosperma cunninghamianum üçün Biomüxtəliflik İrs Kitabxanasında (lat.)