Anu-Hkonso dili — Myanmanın (keçmiş Birma) qərbində yerləşən Çin ştatında danışılan azsaylı və təhlükə altında olan Çin-Tibet dilidir. Bu dil bəzən iki ayrı forma — Anu dili və Hkonso dili kimi təqdim olunsa da, bir çox dilçi tərəfindən qarşılıqlı anlaşıqlı dialektlər kimi qiymətləndirilir və ümumilikdə Anu-Hkonso adı altında bir dil kimi tanınır. Anu-Hkonso dili Kuki-Çin dillərinə aiddir və bu qrup isə Tibet-Birman dillərinin bir qoludur. Çin-Tibet dil ailəsinin tərkibində yer alır. Bəzi dil tədqiqatçıları bu dili ayrıca bir Kuki-Çin alt qrupu kimi də nəzərdən keçirirlər.[2]
| Anu-Hkonso dili | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Status | Təhlükə altında |
| Təsnifatı | |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | anl |
| Ethnologue | anl |
| IETF | anl |
| Glottolog | anuu1241 |
Dil əsasən Myanmanın qərbində, xüsusilə Matupi və Mindat rayonlarında, həmçinin onların ətraf kəndlərində yaşayan yerli əhali arasında yayılıb. Danışanların sayı təxminən 5,000–10,000 nəfər arasında qiymətləndirilir. Rəsmi statistika və genişmiqyaslı araşdırmaların azlığı səbəbindən dəqiq məlumatlar mövcud deyil.[3]
Anu-Hkonso dili tonal dildir. Ton dəyişiklikləri sözlərin mənasına təsir edir. Söz düzümü əsasən subyekt–obyekt–feil (SOF) formasındadır. Dilin quruluşu aqlütinativ xarakter daşıyır — yəni şəkilçilər vasitəsilə söz formalaşır. Leksik tərkib əsasən yerli sözlərdən ibarətdir. Bəzi alınma sözlərə Birmanca və ingilis dilindən daxil olan terminlər daxildir. Dil kənd təsərrüfatı və yerli həyatla bağlı zəngin ifadələrə malikdir.
Rəsmi yazı sistemi yoxdur. Lakin bəzi dini mətnlər (xüsusən İncilin hissələri) XX əsrdə xristian missionerləri tərəfindən latın əlifbası ilə transliterasiya edilmişdir.
Dil UNESCO tərəfindən "təhlükə altında olan dillər" sırasında qiymətləndirilir. Rəsmi təhsil sistemində yer almaması və birmanca ilə əvəz olunması nəticəsində gənc nəsil arasında dilin istifadəsi zəifləyir. Bəzi yerli təşkilatlar və beynəlxalq dil institutları tərəfindən Anu-Hkonso dilinin qorunması və sənədləşdirilməsi ilə bağlı təşəbbüslər həyata keçirilir. Bu təşəbbüslərə lüğətlərin hazırlanması, yazı nümunələrinin toplanması və dialektlərin müqayisəli təhlili daxildir. Anu-Hkonso dilində yazılı ədəbiyyat çox azdır. Əsasən dini mətnlər və şifahi folklor nümunələri mövcuddur.
- ↑ 1 2 ScriptSource - Myanmar.
- ↑ "Myanmar". Ethnologue: Languages of the World. 2016. 2016-10-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- ↑ Wright, Jonathan Michael. 2009. Hkongso Grammar Sketch. MA thesis, Graduate Institute of Applied Linguistics.