Andrey İvanoviç Evsa (ukr. Андрій Іванович Євса; 1 yanvar 1927 – 8 iyul 2015, Odessa) — SSRİ və Ukrayna yazıçısı, tərcüməçisi və jurnalisti, ictimai fəalı. Ukrayna Milli Yazıçılar Birliyinin (1993) və Ukrayna Milli Jurnalistlər Birliyinin üzvü.
| Andrey Evsa | |
|---|---|
| ukr. Андрій Іванович Євса | |
 | |
| Doğum tarixi | 1 yanvar 1927 |
| Vəfat tarixi | 8 iyul 2015 (88 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ Ukrayna |
| Fəaliyyəti | jurnalist, tərcüməçi |
| Əsərlərinin dili | ukrain dili |
| Üzvlüyü |
|
1927-ci il yanvarın 1-də İvanitsa kəndində (Çerniqov vilayəti) anadan olub. Atası dəmirçi idi, anası isə kolxozda çalışırdı. 1941-ci ilin iyununda yeddi sinifi bitirdikdən sonra, onların kəndi almanlar tərəfindən tutuldu. Müharibə illərində Evsa poçtalyon, sonra dəmirçi kimi işləmiş, tarla işlərində də çalışmışdır. Qırmızı Orduya gəldikdən sonra mobil radiostansiya və elektrik stansiyasında siqnalçı kimi xidmət göstərmişdir. Eyni zamanda səkkizinci sinifdən təhsilini davam etdirmişdir. 1945-ci ilin yanvarında Evsanın 18 yaşı tamam olanda orduya yollandı və radio operatoru kimi xidmət göstərdi. Müharibənin sonuna qədər Lvov Hərbi Piyada Məktəbində təhsil alıb.[1]
Qələbədən sonra o, beş ilə yaxın Karpat Hərbi Dairəsində radiostansiyanın rəisi vəzifəsində çalışıb. Uğurlu xidmətinə görə ona onuncu sinifdə təhsilini davam etdirməyə icazə verilir və növbəti il Evsa orta təhsil haqqında attestatını alır. O, Hərbi Xarici İnstitutuna daxil olmaq istəyirdi. Ona Odessa Pedaqoji Xarici İnstitutuna göndəriş verildi və 1951-ci ildə keçmiş baş serjant Evsa qəbul imtahanlarını müvəffəqiyyətlə verdi.
Hərbidən tərxis olunan Evsa tələbə yoldaşları və müəllimləri tərəfindən hörmətlə qarşılandı. Tezliklə həmkarlar ittifaqı komitəsinin sədri seçildi və təhsilini başa vurduqdan sonra da bu ictimai tapşırığı yerinə yetirdi.
1954-cü ildə diplom işini müdafiə etdikdən sonra ingilis və alman dili müəllimi işləmək üçün Xerson vilayətinə göndərilir. Novaya Kaxovka, Skadovsk və Xerson şəhərlərinin məktəb və texnikumlarda çalışıb. O, işi ilə yanaşı, bədii yaradıcılıq ilə də məşğul olub.
1961-ci ildə "Sovet qadını" jurnalında Verner Lindemanın "Bir qab ərik" hekayəsinin alman dilindən tərcüməsi ilə debüt edib. Andrey Evsa yalnız əsərin mahiyyətini deyil, həm də nitqin emosional rəngini oxucuya çatdırmaq üçün müəllifin üslubuna daxil olmağa çalışaraq uğurlu tərcüməni ərsəyə gətirmək üçün uzun müddət çalışıb.
Təcrübəli mütəxəssis kimi Evsa Xerson agentliyi ASC İnturist-ə tərcüməçi kimi çalışması üçün dəvət edildi. 1965-ci ildə ona Bağdadda elektromexanik avadanlıqlar zavodunun tikintisində tərcüməçi kimi iş təklif olunur. Üç illik xaricdə fəaliyyət ona ingilis dilində canlı ünsiyyət təcrübəsi qazandırdı. İraqdan sonra Misirə daha bir səfər oldu, burada Andrey Evsa 1972-ci ilə qədər İsgəndəriyyədəki gəmiqayırma zavodunda tərcüməçi kimi çalışdı. Daha sonra tərcüməçi kimi bir sıra başqa ölkələrdə: Hindistan, Mərakeş, ABŞ, Tunis, Türkiyə, Şri-Lanka və bir çox Avropa ölkələrində çalışdı.[1]
O, Xersona qayıtdıqdan sonra İnturistdə çalışmağa davam etdi. Müəllimlik peşəsinə olan sevgisi səbəbindən 1976-1987-ci illərdə Xersonun 40, 53 nömrəli məktəblərində və musiqi məktəbində ingilis dilindən dərs verib. Eyni zamanda bədii tərcümələrlə də məşğul olub. Zamanla Andrey Evsanın tərcümələri ümumukrayna qəzet və jurnallarında : Mir, Oteçestvo, More, Literaturnaya Odessada dərc olunmağa başladı.
Andrey Evsa iyirmiyə yaxın müəllifin bədii əsərlərini tərcümə edib. Onların arasında Riçard Bax, Rey Bredberi, Stiven Kinq, Aqata Kristi və başqaları da vardır. Odessa şairi Dmitri Şuptanın şeirlərini ingilis dilinə tərcümə edib. Şuptanın, Marineskonun şücaətindən bəhs edən şeirinin ingilis dilinə tərcüməsinə görə Andrey Evsa və müəllif Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələri komandanının fəxri nişanları ilə təltif ediliblər. Evsanın ən mühüm əsəri, Olvin Toffler tərəfindən yüksək tənqidi rəğbət qazanmış onun fəlsəfi futuroloji bestselleri olan "Üçüncü dalğa"nın tərcüməsidir.[2]
1993-cü ildə Andrey Evsa Ukrayna Milli Yazıçılar Birliyinə qəbul edilib.
Tərcümə işinə görə o, bir sıra mükafatlara: Qoqol adına Beynəlxalq Ədəbi mükafat, P.Kuliş mükafatı, A.Storojenko mükafatı və S.Oleynik mükafatına (2013) layiq görülüb.[3] Böyük Vətən müharibəsi iştirakçısı kimi hərbi ordenlərlə təltif edilib.
2003-cü ildə Andrey Evsa Xersondan əmisi oğlu, məşhur teatr və kino aktyoru Nikolay Slezkanın yaşadığı Odessaya köçdü. Qohumlar orada tez-tez görüşürdülər. Evsa ömrünün son illərinə qədər tərcümələri üzərində çalışıb. Andrey Evsa 2015-ci il iyulun 8-də vəfat edib və Odessanın Qərb qəbiristanlığında dəfn edilib.[4]
- ↑ 1 2 Здражко А. Є. Перекладацький доробок херсонського тлумача творів дитячої літератури А. Євси // Наукові записки [Ніжинського державного університету ім. Миколи Гоголя]. Філологічні науки. — 2015. — Кн. 2. — С. 51-54
- ↑ Биография Arxiv surəti 27 fevral 2020 tarixindən Wayback Machine saytında на сайте library.kherson.ua
- ↑ "Степану Олійнику — 105". 2013-11-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-02-27.
- ↑ Вельможко В. Перекладацький спадок Андрія Євси Arxiv surəti 27 fevral 2020 tarixindən Wayback Machine saytında — «Чорноморські новини»
- Голобородько Я. Письменники і Херсон. — Херсон, 2003. — С. 55.
- «Життя — річ дуже цікава…» // Джерела. — 2003. — 20 квітня.
- Євса Андрій Іванович // Знаменні та пам’ятні дати Херсонщини на 2002 рік. — Херсон, 2001. — С. 58.
- Євса Андрій Іванович // Сучасні письменники України : Біобібліографічний довідник. — Біла Церква, 2011. — С. 153.
- Каляка М. Євса Андрій Іванович // Літературна лоція Херсонщини (ХІІ — початок ХХІ ст.) : довід. — Херсон, 2009. — С. 135.
- Щерба Т. Євса — перекладач // Цілющі острови духовностi : лiтература Таврiйського краю : навч.-метод. посiб. для вчителiв (розробки урокiв) — Херсон, 2001. — С. 59-78.