Anatoli Oleqoviç Muratov (3 iyul 1900, Qax, Zaqatala dairəsi – 31 may 1964, Odessa) — milliyətcə ingiloy SSRİ hərbçisi, qvardiya general-mayoru (11.07.1945).
| Anatoli Oleqoviç Muratov | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 3 iyul 1900 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 31 may 1964 (63 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 Rusiya imperiyası  SSRİ |
| Milliyyəti | ingiloy |
| Təhsili | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
| Qoşun növü | süvari, piyada |
| Rütbəsi | general-mayor, Sovet qvardiyası[d] |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri |
            |
Anatoli Muratov 1900-cü il iyulun 3-də Qax şəhərində anadan olub.[1] Milliyətcə ingiloydur.[2]
1908-ci ilin avqustundan Tiflisdə Birinci Tiflis Kişi Gimnaziyasında təhsil alıb.[1]
1915-ci ilin iyununda könüllü olaraq cəbhəyə yollanmış və Əlahəzrət Nijni Novqorod Draqon alayının 17-ci alayının tərkibində (Qars qalasında) döyüşmüşdür. 1917-ci ilin fevralında o, sinqa xəstəliyinə tutulub və xəstəxanaya aparılıb. Sağaldıqdan sonra may ayından 3-cü Trans-Amur Sərhəd Süvari Alayında xidmət edib. O, bu alayın komandiri kimi Odessadakı Mərkəzi Radanın hərbi hissələrinin əleyhinə çıxışlarda iştirak edib. 1917-ci ilin noyabrında Oktyabr inqilabından sonra Birzula şəhəri yaxınlığında Samborski partizan dəstəsinə keçib və onun tərkibində tağım komandirinin köməkçisi kimi Ukrayna Xalq Respublikasının ordusuna qarşı vuruşub.[1]
1918-ci ilin iyununda partizan dəstəsi ilə Qırmızı Ordu sıralarına daxil olub. 1919-cu ilin iyunundan müharibənin sonuna qədər 45-ci atıcı diviziyasının G.İ.Kotovski briqadasının 2-ci alayında xidmət edib. 12-ci Ordunun Cənub Qüvvələr Qrupunun bir hissəsi olaraq, heyət komandiri vəzifəsində Odessanın müdafiəsi və şimala geri çəkilmə zamanı, döyüşlərdə generallar Anton Denikin və F.E.Bredovun Könüllü Ordusunun hissələrinə qarşı onunla vuruşub. Uman yaxınlığında və Dnepr sağ sahilində hücumlarda iştirak edib.[1]
1920-ci ilin yaz və yayında tağım komandirinin köməkçisi kimi Cənub-Qərb Cəbhəsində (Belaya Tserkov, Şepetovka, Dubno ərazilərində, sonra Zloçev və Lvov istiqamətlərində) ağ orduya qarşı döyüşlərdə iştirak edib. Payızda Qərbi Ukraynada fəaliyyət göstərən Nestor Maxnonun dəstələrinə və general Pyotr Vrangelin 3-cü ordusunun hissələrinə qarşı döyüşüb.[1]
1921-ci ilin yazında o, Yu Tyutyunnik və Nestor Maxno (Xabnoye rayonu) dəstələrinə qarşı Poltava vilayətinə göndərilib, sonra Podolsk quberniyasında Xmara, Angel və Zabolotnı dəstələri ilə vuruşub.[1]
1921-ci ilin may ayından taqım komandiri kimi Tambov quberniyasının Kirsanovski rayonunda A.S.Antonovun üsyanının yatırılmasında iştirak etmiş, buna görə də soyuq silahla təltif edilib.[1]
1922-ci ilin avqustunda Yelisavetqrad süvari məktəbinə oxumağa göndərilir. Oranı bitirdikdən sonra 1924-cü ilin avqustunda Tulçin şəhərində Kiyev Hərbi Qüvvələrinin 2-ci Süvari Korpusunun 9-cu Krım Süvari Diviziyasının 50-ci süvari alayında komandir köməkçisi və eskadron komandiri kimi xidmətə başlayır. 1927-ci ildə Leninqradda İosif Stalin adına KUKS Bədən Tərbiyəsi İnstitutunda hazırlığı bitirmişdir və sentyabrda alaya qayıtdıqdan sonra alay məktəbinin rəisinin köməkçisi təyin edilib.[1]
1928-ci ilin sentyabrından 1929-cu ilin sentyabrına qədər Novoçerkassk şəhərində Qırmızı Ordunun süvari KUKS məktəbində çalışıb, sonra Balta şəhərində ayrıca süvari eskadrilyasına komandanlıq edib. 1930-cu ilin avqustunda xəstəliyə görə döyüş mövqeyindən Odessa Politexnik İnstitutunun hərbi kafedrasına ali qeyri-hərbi hazırlıq üzrə hərbi təlimatçı kimi xidmətə göndərilib. 1937-ci ilin sentyabrında ehtiyata buraxılıb və sonra Odessa Su İnstitutunda hərbi təlimatçı vəzifəsində çalışıb.[1]
1939-cu ilin sentyabrında Qızıl Ordu sıralarına bərpa olunub və Kişinyov şəhərindəki Odessa Hərbi Dairəsinin 35-ci Atıcı Korpusunun kəşfiyyat rəisinin köməkçisi təyin edilib. 1940-cı ilin yanvarından Odessa Su Nəqliyyatı Mühəndisləri İnstitutunda bədən tərbiyəsi kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışıb.[1]
Müharibənin başlaması ilə kapitan Muratov Priluki şəhərində yaradılmış 34-cü ayrı-ayrı süvari diviziyasının (komandir - polkovnik Andrey Qreçko) qərargahının 2-ci (kəşfiyyat) şöbəsinin rəisi təyin edildi. Hərbi hissə Cənub-Qərb Cəbhəsinə göndərildi və avqustun əvvəlində Kiyevin cənubunda döyüşə girdi. Daha sonra hərbi hissə Poltava istiqamətində geri çəkildi. 1941-ci il avqustun 13-dən müvəqqəti olaraq diviziyanın qərargah rəisi vəzifəsini icra edib. Sentyabrda düşmənə qarşı dəfələrlə kəşfiyyat patrullarına şəxsən rəhbərlik edib. Sentyabrın 17-də Maçexa kəndi yaxınlığında o, atıcı diviziyaların nizamsız geri çəkilən piyada qoşunlarını topladı, bu dəstənin komandanlığını öz üzərinə götürdü, vəziyyəti bərpa etdi, əsas yüksəklikləri ələ keçirdi və ehtiyat hissələr gələnə qədər saxladı. Poltava yaxınlığındakı bu döyüşlərdə başından və sol ayağından qəlpə yaraları aldı, lakin xidmətdə qaldı. Cənub-qərb cəbhəsi qoşunlarının 5.11.1941-ci il tarixli əmri ilə qəhrəmanlıq və igidliyə görə "Qırmızı bayraq" ordeni ilə təltif edildi.[1]
1941-ci ilin noyabrında 79-cu süvari diviziyasının 239-cu süvari alayının komandanlığını öz üzərinə götürdü və general-mayor Andrey Qreçkonun süvari dəstəsinin tərkibində Cənub cəbhəsində onunla vuruşub. Barvenkovo bölgəsində müdafiə döyüşlərində, sonra Barvenkovo-Lozovskaya hücum əməliyyatında iştirak edib. 1942-ci il yanvarın 16-da Barvenkovo şəhəri uğrunda gedən döyüşdə döş qəfəsindən yaralansa da, xidmətdə qalıb. Cənub Cəbhəsi qoşunlarının 13.2.1942-ci il tarixli əmri ilə Muratov bir daha "Qırmızı bayraq" ordeni ilə təltif edildi.[1]
1942-ci il aprelin 16-dan mayın 8-dək yaralanması səbəbindən 239-cu süvari alayının ikinci eşelonunda (Barvenkovo rayonunda) xidmət edib. Sonra M.V.Frunze adına Hərbi Akademiyaya oxumağa göndərilib. Sentyabrın əvvəlində intensiv təhsil kursunu bitirdikdən sonra Çelyabinsk şəhərində yaradılan 18-ci xizək briqadasının komandiri təyin edildi. 1943-cü ilin yanvarında onunla birlikdə Cənub Cəbhəsinə getdi. Mart ayında o, ləğv edildi və Cəbhə Hərbi Şurası polkovnik-leytenant Muratova 4-cü Mühafizə Mexanikləşdirilmiş Briqadasını təşkil etmək tapşırıldı.[1]
1942-ci ilin iyulunda Cənub Cəbhəsinin Süvari Müfəttişliyinə çağırıldı və oradan Qırmızı Ordunun xizək təlimi rəisinin sərəncamına göndərildi. Sentyabrda o, Moskva Hərbi Dairəsində yaradılan 65-ci motoatıcı briqadanın komandiri vəzifəsinə keçirilib. Yarandıqdan sonra Ali Komandanlıq Qərargahının Ehtiyatında olan 31-ci Tank Korpusunun tərkibinə daxil edilib. 1944-cü ilin yanvarında briqada korpusla birlikdə 1-ci Ukrayna Cəbhəsinə 1-ci Tank Ordusuna yola düşdü və dərhal Vinnitsa yaxınlığında döyüşə girdi. Hərbi hissə döyüş tapşırığını uğurla başa vurdu. Buna görə onun komandiri Muratov 1-ci dərəcəli Vətən Müharibəsi ordeni ilə təltif edildi (1-ci Ukrayna Cəbhəsinin qoşunlarının 8.4.1944-cü il tarixli əmri ilə). Mart ayında, tam heyətlə təmin edildikdən sonra, briqada Kremenets ərazisində Ukrayna Azadlıq Ordusuna qarşı əməliyyatlara başladı.[1]
1944-cü il iyunun 15-də polkovnik Muratov Xalq Müdafiə Komissarlığının Baş İdarəsinə (xüsusi tapşırıqla) çağırıldı, sonra yenidən 1-ci Ukrayna Cəbhəsinə göndərildi və iyulun 9-da 162-ci Orta Asiya Novqorod-Seversk Qırmızı ulduzlu diviziyasına komandanlıq etdi. 13-cü Ordunun tərkibində Lvov-Sandomierz hücum əməliyyatında iştirakçı oldu. Düşmənin Brodski dəstəsini məğlub etmək uğrunda gedən döyüşlərə görə ön cəbhə qoşunlarının 29 iyul 1944-cü il tarixli əmri ilə Muratov Qırmızı Bayraq ordeni ilə təltif edildi.[1]
1944-cü ilin avqustunda - sentyabrın əvvəllərində 3-cü Mühafizə Ordusunun tərkibində diviziyanın bölmələri Visla çayı yaxınlığındakı Sandomierz körpüsündə döyüşdü və sonra Baş Komandanlığın Qərargahının ehtiyatına çıxarıldı. Diviziya yenidən komplektləşdirildikdən sonra 65-ci Ordu tərkibində 1-ci Belarus Cəbhəsinə göndərildi, sonra noyabrın 19-dan ordu ilə birlikdə 2-ci Belarusiya Cəbhəsinə tabe edildi. Sonra 47-ci Atıcı Korpusunun tərkibində 70-ci Orduya qoşuldu və onun tərkibində Şərqi Prussiya, Mlava-Elbinq, Şərqi Pomeraniya və Berlin hücum əməliyyatlarında iştirak etdi.[1]
27 aprel 1945-ci ildə Meşerin bölgəsində (Almaniya) Odra çayını müvəffəqiyyətlə keçdiyinə, plasdarmın tutulmasına və genişləndirilməsinə görə polkovnik Muratovun namizədliyi 47-ci atıcı korpusun komandiri general-leytenant M.Dratvin tərəfindən Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına təqdim edilmişdir. Bu təklifi 70-ci Ordunun komandanı general-polkovnik V.İ.Popov da dəstəklədi, lakin yuxarı rəhbərlik bu qərarı dəstəkləmədi[3][4] və Muratov Lenin ordeni ilə təltif edildi.
1945-ci il iyulun 5-də general-mayor Muratov Uzaq Şərq Cəbhəsinin Primorski Qüvvələr Qrupunun Hərbi Şurasına göndərildi və burada iyulun 29-da 35-ci Ordunun 342-ci atıcı diviziyasına komandanlıq etdi. Sovet-Yapon müharibəsinin başlaması ilə Muratovun komandanlığı altında diviziya 87-ci Atıcı Korpusunun tərkibində 1-ci Uzaq Şərq Cəbhəsinin ehtiyatında idi. Cənubi-Saxalin əməliyyatı zamanı 2-ci Uzaq Şərq Cəbhəsinin 16-cı Ordusuna tabe edilmiş və qarşıya qoyulan tapşırıqları uğurla yerinə yetirmişdir.[1]
İki müharibə zamanı Ali Baş Komandanın əmrlərində diviziya komandiri Muratovun adı şəxsən 13 dəfə təşəkkür məktublarında çəkilib.[5]
Müharibədən sonra Muratov diviziyaya komandanlıq etməyə davam etdi.[1]
1946-cı ilin avqustunda xəstəliklə əlaqədar 188-ci Aşağı Dnepr Qırmızı Bayraqlı Atıcı Diviziyasının komandiri kimi Uzaq Şərqdən Odessa Hərbi Dairəsinə köçürüldü. 1948-ci ilin aprelində onu 52-ci Əlahiddə Atıcı Briqadası olaraq yenidən təşkil etdi.[1]
1951-ci ilin aprelində Muratov Nikolayev vilayətinin hərbi komissarı, 1952-ci ilin mayında isə Odessa Hərbi Dairəsinin zabitləri üçün birləşmiş təkmilləşdirmə kurslarının rəhbəri təyin edildi.[1]
1955-ci ilin yanvarında o, Ural Hərbi Dairəsinin birləşmiş hərbi hissələrinin [1] rəisi vəzifəsinə keçirildi.[1]
1 fevral 1957-ci ildə qvardiya general-mayoru Muratov ehtiyata buraxıldı.[1]
Ehtiyata buraxıldıqdan sonra general-mayor Anatoli Muratov Odessada məskunlaşdı. O, 31 may 1964-cü ildə Odessa şəhərində vəfat etmiş və burada dəfn olunub.[1]
- iki "Lenin" ordeni (30.04.1945,[6] 29.05.1945[7])
- altı "Qırmızı bayraq" ordeni (05.11.1941,[8] 13.2.1942,[1][3] 24.07.1944,[3] 03.11.1944,[6] 27.03.1945,[3]15.11.1950[6]);
- 2-ci dərəcəli Suvorov ordeni (10.04.1945);[3][9]
- iki "Vətən müharibəsi" ordeni, 1-ci dərəcəli (08.04.1944,[3] 14.10.1945[3])
- "Qırmızı ulduz" ordeni (20.10.1944)[1][10]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь. — М.: Кучково поле, 2015. — Т. 4. — С. 913—915 — 330 экз. — ISBN 978-5-9950-0602-2
- ↑ "Сайт Подвиг народа — Наградной лист 1 на А. О. Муратова, Архив ЦАМО, фонд 33, опись 682524, единица хранения 418". 2016-12-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-13.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Сайт Подвиг народа — Наградной лист на Муратова А. О.
- ↑ Сайт Подвиг народа — Оборотная сторона наградного листа на Муратова А. О.
- ↑ "Приказы Верховного Главнокомандующего в период Великой Отечественной войны Советского Союза. Сборник. М., Воениздат, 1975". 2017-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-13.
- ↑ 1 2 3 "Награжден в соответствии с Указом Президиума Верховного Совета СССР от 04.06.1944 «О награждении орденами и медалями за выслугу лет в Красной Армии»". 2017-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-13.
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «ru:Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 686046. Д. 202. Л. 30).
- ↑ Наградной лист в электронном банке документов «ru:Подвиг народа» (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 682524. Д. 418. Л. 3009).
- ↑ "Муратов Анатолий Олегович 1900г.р.. Приказ(указ) о награждении и сопроводительные документы к нему". 2018-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-10.
- ↑ «За борьбу с национальным сопротивлением в Западной Украине»
- Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь. — М.: Кучково поле, 2015. — Т. 4. — С. 913—915 — 330 экз. — ISBN 978-5-9950-0602-2