"Am İsrael xay!" (ivr. עַם יִשְׂרָאֵל חַי, hərf. "İsrail xalqı yaşayır!") — yəhudi həmrəyliyini və qardaşlığını ifadə edən, yəhudi xalqının davamlılığını təsdiqləyən ivrit dilində şüar.
Bu ifadə SSRİ yəhudilərinin hüquqları uğrunda mübarizə aparan tələbə təşkilatının fəaliyyəti ilə bağlı populyarlaşmışdır. 1965-ci ildə yəhudi mahnı müəllifi Şlomo Karlebax Nyu-Yorkda keçirilən həmrəylik mitinqi üçün mahnı yazmışdır. O vaxtdan bəri bu ifadə, xüsusilə İsrailin müharibələri və fəlakət dövrlərində yəhudilərin ruhunu və birliyini gücləndirmək üçün tez-tez istifadə olunur.
ABŞ-nin yəhudi nəşri olan "The Forward"a görə, "Am İsrael xay" şüarı İsrailin hazırkı dövlət himni "Hatikva"dan sonra ikinci yerdə olaraq "yəhudi xalqının himni"dir.[1]
"Am İsrael xay" şüarının bir versiyası 1895-ci ildə sionist mahnı kitabında ortaya çıxmışdır.[2] Sonradan bu ifadə müxtəlif melodiyalara qoyulmuş[2][3] və 1927-ci ildə "Popular Jewish Melodies" nəşrində notlarla çap edilmişdir.[4] Şüar sionist ədəbiyyatında, xüsusən nəsrdə də populyarlıq qazanmışdır.[5][6]
"Am İsrael xay" ifadəsi 1933-cü ildə nasist rejiminə qarşı iqtisadi boykot yolu ilə mübarizə aparmaq üçün çağırılmış İkinci Ümumdünya Yəhudi Konfransında qeyd edilmişdir. Sionist liderlərdən biri olan Stiven Semyuel Vayz son nitqini dinləyicilərə belə yekunlaşdırmışdır:[7]
|
Biz Hitlerin Almaniyasının bizi məhv etmək istəyinə qarşı özümüzü müdafiə etməyə hazırıq. Özümüzü müdafiə etməliyik, çünki biz yaşayan və yaşamaq istəyən bir xalqıq. Sizə son sözüm budur: xalqımız yaşayır — Am İsrael xay! | 
|
"Am İsrael xay" mahnısı təxminən 1938-ci ildə Çikaqoda tərtib edilmiş "Songs of My People" mahnı kitabına daxil edilmişdir.[8]
20 aprel 1945-ci ildə Bergen-Belsen həbs düşərgəsinin azad edilməsindən beş gün sonra, Britaniya ordusunun ravvini Lesli Hardman keçmiş məhbuslardan bir neçə yüz nəfərlə Şabbat mərasimi keçirmişdir. BBC radiosunun jurnalisti Patrik Qordon Vokerin mərasimi yazdığını bilən yəhudi hərbi ravvin mərasimin sonunda bir qrupun sionist himni "Hatikva"nı ifa etməsindən sonra "Am İsrael xay! İsrail övladları hələ də yaşayır" deyə elan etmişdir.[9][10][11]
1945–1946-cı illərdə Münhendə keçmiş Müqəddəs Ottilyen həbs düşərgəsinin orkestrin konsert səhnəsinin ön hissəsində "Am İsrael xay" sözləri həkk olunmuşdur.[12]
1948-ci ildə amerikalı jurnalist Kventin Reynolds bildirmişdir ki, naməlum bir şəxs qədim Roma dövrünə aid, 66–73-cü illərdə baş tutmuş Yəhudi müharibəsində Romanın Yerusəlimi fəth etməsinin xatirəsinə ucaldılmış Titus tağında "Am İsrael xay" ifadəsini oymuşdur. Ehtimal edilir ki, bu yazı İkinci Dünya müharibəsi zamanı həkk olunmuşdur.[13]
- ↑ Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;Forwardadlı istinad üçün mətn göstərilməyib - ↑ 1 2 "תולדות "עם ישראל חי", והמקצוע העתיק ביותר בעולם". www.ruvik.co.il. İstifadə tarixi: 2024-10-08.
- ↑ החמר הספרותי של לוח ציון: לשנת אתתמ"ח (תרע"ח) (ivrit). הראל. 1918.
- ↑ Popular Jewish Melodies (ingilis). Bureau of Jewish Education. 1927. 2024-12-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-06-22.
- ↑ העברי (ivrit). 1921.
- ↑ Mast (ivrit). Safruth. 1917. 2024-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-06-22.
- ↑ Black, Edwin. The Transfer Agreement: The Dramatic Story of the Pact Between the Third Reich and Jewish Palestine. Carroll & Graf. 2001. səh. 361. ISBN 978-0-7867-0841-3.
- ↑ Coopersmith, Harry. Songs of My People - שירי עמי. Chicago: Anshe Emet Synagogue. 1937. 153–4.
- ↑ Penkower, Monty Noam. After the Holocaust. Academic Studies Press[ing.]. 2021. ISBN 978-1-64469681-1. 15 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 January 2024.
- ↑ Doroudian, Milad. "Am Yisrael Chai: The Story Behind The Bergen-Belsen Recording". Jewish Journal. Commentary. 2014-09-14. İstifadə tarixi: 20 November 2023.
- ↑ Soloveichik, Meir. "The Nation of the Dry Bones". Commentary. May 2021. İstifadə tarixi: 20 November 2023.
- ↑ Bohus, Kata. Our Courage – Jews in Europe 1945–48. De Gruyter Oldenbourg. 2020. səh. 207. ISBN 978-311064920-8. İstifadə tarixi: 20 November 2023.
- ↑ Werner, Alfred. "Review of The Birth of Israel; We the People". Jewish Social Studies. 11 (3). 1949: 310. ISSN 0021-6704. JSTOR 4464834.
The arch of Titus bears an ancient inscription, proclaiming the end of the Jewish nation. Visiting Rome, last year, the American journalist, Quentin Reynolds, noticed another, more recent inscription on the same monument. It was, in all likelihood, a Palestinian soldier serving with the Allies who had carved these three Hebrew words into one of the supporting columns: Am Yisrael chai, 'The People of Israel Lives.' This would have been an apt title for the first third of the present book, a splendid job of reporting on Israel's life-and-death struggle in the spring of 1948.