Yorklu Alkuin (lat. Flaccus Albinus Alcuinus; təq. 740[1][2], York[4] – 19 may 804[3], Tur, Frank dövləti[5]) — Ealhwine, Alhwin və ya Alchoin adlanır — York, Northumbria-dan alim, din xadimi, şair və müəllim idi. O, 730–740-cı illər arasında Northumbrianın Deira bölgəsində anadan olmuş və Yorkda arxiyepiskop Ekqbertin tələbəsi olmuşdur.
| Alkuin | |
|---|---|
| anqlosaks. Ealhwine anqlosaks. Alhwin lat. Alcuinus lat. Albinus | |
 | |
| Doğum tarixi | təq. 740[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 19 may 804[3] |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | ilahiyyatçı, şair, yazıçı, filosof, katolik keşişi[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Böyük Karlın dəvəti ilə o, Karolinqiya sarayında aparıcı alim və müəllim oldu və burada 780–790-cı illərdə fiqur olaraq qaldı. Bundan əvvəl o, həm də Axen məhkəməsinin kansleri olub. O, Karolinq İntibahının ən mühüm intellektual memarlarından sayılır. Şagirdləri arasında Karolinq dövrünün dominant ziyalılarının çoxu var idi.
Böyük Karl ilə birlikdə Karolinq intibahı dövrünün dinamiklərinə ilham verən və rəsmi sənədlərin çoxunu yazan intellektual da məhz Tur`da ölən Yorklu Alkuindir.
Alkuin ailəsi tərəfindən York Manastrına göndərilir və burada müəllim olaraq yetişir. Onun valideynləri, ailə keçmişi və nəsli haqqında faktiki olaraq heç nə məlum deyil.[7] Alkuin, ən əsas şeiri olan və burdakı həyata dair qələmə aldığı De sanctis Euboricensis ecclesiae (York Kilsəsinin Müqəddəsləri) şeirində şəhərin və dini camaatın hekayəsini özünəməxsus formada qeyd edir. Burdakı məktəbdə, Alkuində kitablara və yazılı kəlmələrə qarşı bir rəğbət hissi oyanır. Bu rəğbəti Karolinq intibahına ötürən Alkuin, informasiyanı yaymağın və insanlar arasında insani və ruhani bir əlaqə yaratmağın yolunun yazıdan keçdiyini yorulmadan dəfələrlə təkrarlayır. Alkuinin Böyük Karl ilə olan dostluğu, Vita Alcuini (Alkuin`in Həyatı) əsərinə görə 781-ci ildə İtaliyaya etdiyi bir səfərə əsaslanır. Alkuin burda Parma`da Frank kralı olan Longobard kralı və Roma patriciusu elan edilən və Paulus Diaconus (720–799) ilə Petrus Pisanus (?-799-dən əvvəl) kimi bəzi hörmətli müəllimləri toplamağa başlayan Böyük Karl`la tanış olur. İçində "başqalarının inkişafına xidmət etmə arzusu" daşıyan Alkuin onunla işləməyi qəbul edir.[8]
Alkuin 19 may 804-cü ildə imperatordan təxminən 10 il əvvəl vəfat etdi və Müqəddəs Martin kilsəsində dəfn edilmişdir. Alkuinin həyatı ilə bağlı təfərrüatların əksəriyyəti onun məktublarından və şeirlərindən alınmışdır.
Bu intibah dövründə yazıya verilən dəyəri Alkuinin 270-dən artıq şəxsə yazdığı 300-ə qədər məktubu göstərmək olar. Bu məktublar bizə qismən kəşf edilməmiş olan bir dövrün canlı bir portretini göstərir. Alkuin ən çox bəyənilən grammatika, retorika, dialektika, riyaziyyat mövzusundakı elmi əsərlərini Schola Palatina adı verilən məktəb üçün yazmışdır. Bunlar dialoq formasında yazılmışdır. Daha sonra müxtəlif manastr və yepiskopluqların başına keçəcək ən məşhur şagirdlərindən (Rabanus Maurus və Zalsburqlu Arnon) bəzilərini də bu məktəbdə yetişdirmişdir. Zalsburqlu Arnon Alkuinlə olan yazışmalarını qoruyub saxlamışdır.[9]
Alkuin, Aquileia yepiskopu Paulinus ilə birlikdə İspaniyadakı Adopsionizm ilə mübarizə aparmağa yarayan ilahiyyat düşüncəsinin bünövrəsini hazırlayırlar. Alkuinin De trinitate (Üçlük haqqında) əsəri XIV əsrə qədər Avropadakı ən geniş yayılan ilahiyyat əsərlərindən biri olmuşdur. IX əsrdən sonra istifadə edilən Bibliya mətninin qismən Böyük Karlın Alkuin ilə Theodulphus`a sifariş etdirdiyi Vulgata`nın filologiya versiyasına əsaslandığı güman edilir, lakin bu məsələ hələ də müzakirə mövzusu olaraq qalmaqdadır.[10]
Alkuin, müasir dövrdəki simvola bənzəməsə də, məlum olan ilk sual işarəsini ixtira edən şəxs sayılır.[11]
- ↑ 1 2 https://books.google.cat/books?id=oYviDwAAQBAJ&pg=PA19. S. 19.
- ↑ 1 2 Google Books (çd.). 2005.
- ↑ 1 2 Histoire littéraire de la France (fr.). / A. R. d. L. Grange Vol. IV. P. 299.
- ↑ 1 2 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- ↑ 1 2 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (fr.). 2 Éditions Robert Laffont, 1994. Vol. 1. P. 50. ISBN 978-2-221-06888-5
- ↑ Find a Grave (ing.). 1996.
- ↑ Bullough, Donald A. (2004). Alcuin – Achievement and Reputation. pg.184, Being Part of the Ford Lectures Delivered in Oxford in Hilary Term 1980. Brill. ISBN 978-90-04-12865-1.
- ↑ Umberto Eco, "Ortaçağ Barbarlar, Hristiyanlar, Müslümanlar", səh.593–594, ALFA nəşriyyatı, 2023
- ↑ Umberto Eco, "Ortaçağ Barbarlar, Hristiyanlar, Müslümanlar", səh.594, ALFA nəşriyyatı, 2023
- ↑ Umberto Eco, "Ortaçağ Barbarlar, Hristiyanlar, Müslümanlar", səh.595, ALFA nəşriyyatı, 2023
- ↑ Truss, Lynne (2003). Eats, Shoots and Leaves - The Zero Tolerance Approach to Punctuation. pg.76, Profile Books. ISBN 978-1-86197-612-3.