Aleksandr Lapşinin həbsi
Aleksandr Lapşinin həbsi — səyyah və blogger Aleksandr Lapşin Azərbaycan hakimiyyətinin tələbi ilə 2016-cı il dekabrın 15-də Minskdə həbs edilmiş və 7 fevral 2017-ci ildə Azərbaycan hakimiyyətindən icazə almadan Dağlıq Qarabağa (2011-2012-ci illərdə) səfər etdiyi üçün Bakıya ekstradisiya edilmişdir[1][2]. Bu, Ermənistan və Belarusiya münasibətlərində gərginliyə səbəb oldu[3], həmçinin İsrail[4] və Rusiyada xarici siyasət gündəminin mövzusuna çevrildi[5]. Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov bildirib ki, Rusiya bloqqerin Azərbaycana verilməsinin, həmçinin rusların dünyanın bu və ya digər bölgələrinə səfərlərinin kriminallaşdırılmasının qəti əleyhinədir[6]. Həmçinin İsrail Lapşinin ekstradisiyasına etiraz etdi[7]. Nəticədə, blogger ətrafındakı beynəlxalq skandala beş dövlət cəlb edilmiş oldu.
Bakı məhkəməsi Lapşini "Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi haqqında" və "Pasportlar haqqında" qanunların müddəalarını pozmaqda təqsirli bilərək 3 il müddətinə azadlıqdan məhrum etdi[1]. 11 sentyabr 2017 -ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev əfv sərəncamı imzaladı və bundan sonra Aleksandr Lapşin İsrailə uça bildi. 20 may 2021 -ci ildə Strasburq AİHM bloggerin Azərbaycan Respublikasına qarşı şikayəti ilə bağlı, Lapşinə qarşı qanunsuz həbs, işgəncə və adam öldürməyə cəhddə ölkə rəhbərliyinin məsuliyyət daşıdığı haqqda qərar qəbul etdi[8][9].
Aleksandr Lapşin 1976-cı ildə Sverdlovsk şəhərində (indiki Yekaterinburq) anadan olub. O, çoxmillətli ailədə (atası rus, anası yəhudi) doğulub. Lapşin 13 yaşı olarkən ailəsilə birlikdə İsrailə köçüblər.
Məktəbi bitirdikdən sonra 3 il ərzində İsrail ordusunda xidmət keçib. O, bir çox qaynar nöqtələrdə, o cümlədən Qəzza sektoru və Livan sərhəddində xidmətdə olub.
Hərbidən sonra “proqramlaşdırma” və “biznesin idarəetməsi” kimi ixtisaslar üzrə 2 universitetdə təhsil alan Lapşin, daha 1 il ABŞ-da oxuyub. Tələbəlik illərində müxtəlif ixtisaslar üzrə təhsil alan Lapşin Bolqarıstanın Sofiya aeroportunun təhlükəsizlik xidmətində çalışıb.
Sonralar Aleksandr Lapşin Moskvaya köçüb və 5 il (2003-2008) bu şəhərdə yaşayıb. Daimi işi olmasa da, ev alqı-satqısı zamanı vasitəçiliklə məşğul olaraq xeyli vəsait toplayıb.
2006-cı ildə İsrailə turist səfəri zamanı onu Suriyaya səfər etdiyi üçün (İsraildə bu, cinayət məcəlləsinə daxildir) saxlamışdılar, lakin sonradan əməli sübut olunmadığı üçün azadlığa buraxılmışdı.
2008-ci ildə Rusiyada iqtisadi böhran başladıqdan sonra Aleksandr Lapşin İsrailə köçüb və Livanla sərhəddə yerləşən qəsəbədə yaşamağa başlayıb[10].
15 dekabr 2016-cı ildə Lapşin Bakının razılığı olmadan qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasına səfər etdiyi üçün onu "qara siyahı"-ya daxil edən Azərbaycanın tələbi ilə Minskdə həbs edildi. Lapşin 2011 və 2012-ci illərdə Dağlıq Qarabağa səfər etmiş və bundan sonra Azərbaycan tərəfindən ölkəyə girişi qadağan edilmiş şəxslərin qara siyahısına salınmışdır. Lakin bu siyahını aldatmağa qərar verən Lapşin, 2016-cı ilin iyun ayında Ukrayna pasportundan istifadə edərək (pasportda adı Aleksandr deyil, Oleksandr kimi qeyd olunurdu) Azərbaycana daxil olmuşdur.
Belarus Baş Prokurorluğu Azərbaycanın tələbini təmin etmək və Lapşini ekstradisiya etmək qərarına gəldi[11]. O, 7 fevral 2017-ci ildə Bakıya ekstradisiya edildi.
Aleksandrın vətəndaşı olduğu Rusiya və İsrail nümayəndələri bloggerin taleyində fəal iştirak etdilər. Onun Azərbaycana ekstradisiyasının qarşısını almağa çalışdılar. Nəticədə 5 ölkənin diplomat və rəsmiləri beynəlxalq münaqişəyə cəlb edilmiş oldular. Hətta ABŞ Dövlət Departamentinin nümayəndəsi Con Kirbi Lapşinin davası haqqında danışdı[12].
ATƏT Lapşinin ekstradisiyasına etiraz etdi[13].
İttihama görə, o, Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində separatçılarla əlaqə quraraq, 2011-ci ilin aprel və 2012-ci ilin oktyabr aylarında ora gedib.
Bundan başqa, Lapşinin özünün Puerrtto (LiveJournal) səhifəsində səyahət etdiyi dövlətlər arasında Azərbaycan və Ermənistanla yanaşı, Dağlıq Qarabağı da müstəqil dövlət kimi qeyd etdiyi bildirilir.
Həmçinin, vurğulanır ki, o, ötən il 6 aprel və 29 iyun tarixli müraciətlərində işğal olunmuş ərazilərdə qanunsuz fəaliyyət göstərən rejimin «müstəqilliyini» dəstəkləməklə Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazi bütövlüyünün parçalanmasına yönələn açıq çağırışlar da səsləndirib.
Hökmə görə, Lapşinə verilmiş Azərbaycan əleyhinə açıq çağırışlar ittihamı təsdiqini tapmayıb və CM-in 281-ci (dövlət əleyhinə yönələn açıq çağırışlar) maddəsi ittihamdan çıxarılıb. Bloqer yalnız sərhədi qanunsuz keçməkdə təqsirli bilinib və CM-in 318-ci maddəsi ilə 3 il həbs cəzasına məhkum edilib[14].
Lapşin son çıxışında Dağlıq Qarabağa icazəsiz rəsmi səfərindən təəssüfləndiyini ifadə edərək dedi:
|
"Mən Azərbaycan xalqı qarşısında yalnız ona görə günahkaram ki, hərəkətlərim onların mənəvi əzab çəkməsinə səbəb oldu. Qarabağın Azərbaycan üçün nə qədər önəmli olduğunu başa düşürəm. Mən heç bir halda Ermənistan hökuməti ilə cinayət əlaqəsinə girməmişəm [15] | 
|
Rusiya KİV-inə və İnterfaks-Azərbaycan agentliyinə istinadən[16], iclasda Lapşin Dağlıq Qarabağın Azərbaycan ərazisi olduğunu etiraf edib, lakin eyni zamanda Qarabağa turist kimi getdiyini və səfərlərinin nə siyasətlə, nə də hər hansı məmurlarla görüşlə bağlı olmadığını söyləyərək günahını boynuna almayıb[17][18][19].
|
|
"Mən özümü günahkar hesab etmirəm. Mən yalnız turist səfərləri etmişəm. Bloqumda yalnız səyahət təcrübələrimi paylaşmışdım və bunlar siyasi nəşrlər deyildi. İki dəfə Dağlıq Qarabağda olmuşam və yerli məmurlarla heç bir əlaqəm olmayıb"[20][21][19] |
|
-deyə blogger qeyd edib.
Üç ay sonra, 11 sentyabr 2017 -ci ildə İlham Əliyev Aleksandr Lapşinin əfv edilməsi haqqında sərəncam imzaladı və bundan sonra o Bakıdan Tel -Əvivə uça bildi.
Bloqçu, həmçinin özünü asması barədə xəbərləri rədd edərək, kamerasında "maskalı adamlar" tərəfindən boğulduğunu iddia edir. Azərbaycan rəsmiləri onun həbsxanada intihara cəhdi etdiyini bildirib[22].
2018 -ci ilin əvvəlində Aleksandr Lapşin Avropa İnsan Haqları Məhkəməsində Azərbaycana qarşı iddia qaldırdı. O, Azərbaycanı qətlə cəhd göstərməkdə, işgəncələrdə, qanunsuz azadlıqdan məhrum etmədə ittiham edib[23][24]. Onun vəkili Aleksey Navalnının Rusiya Federasiyasına qarşı[25] şikayətdə maraqlarını müdafiə edən Karina Moskalenkodur[26]. 15 dekabr 2018 -ci il tarixində Avropa Məhkəməsi, Bakı həbsxanasında adam öldürməyə cəhd, ağır bədən xəsarəti və işgəncə verilməsi ilə bağlı təqdim edilən sübutların Azərbaycana qarşı cinayət işi açmaq üçün kifayət etdiyinə qərar verərək, Lapşinin vəkillərinə Azərbaycan hakimiyyəti ilə əlaqəyə başladığını bildirdi[27]. 2021-ci il mayın 20 -də Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi (AİHM) Azərbaycan hakimiyyətini Lapşinə qarşı adam öldürmə cəhdi və işgəncələrdə günahkar bildi. Eyni zamanda, Strasburq məhkəməsi Bakıdakı hökumətin Lapşinə 30 min avro məbləğində pul təzminatı ödəməli olduğuna qərar verdi[28][29][30].
Prezident İlham Əliyev Aleksandr Lapşinin əfv edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb
- ↑ 1 2 "За что в Баку осужден блогер Лапшин и отсидит ли он 3 года". 2021-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-05.
- ↑ Associated. "Russian blogger sent to Azerbaijan to face charges over trip". Mail Online. 2017-02-07. İstifadə tarixi: 2020-01-14.
- ↑ "Дело Лапшина: в Армении требуют исключить Белоруссию из ОДКБ и отзыва посла". 2019-01-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-05.
- ↑ "Новость об экстрадиции Лапшина удивила МИД Израиля". 2019-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-05.
- ↑ "Пять стран и один блогер". 2018-11-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-05.
- ↑ "Минск экстрадирует блогера Лапшина в Азербайджан" (rus). 2017-01-21. 2019-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-27.
- ↑ "Израиль намерен не допустить экстрадиции блогера Лапшина из Минска в Баку" (rus). РИА Новости. 20170123T1250+0300Z. 2019-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-27.
- ↑ Deutsche Welle (www.dw.com). "ЕСПЧ обязал Азербайджан выплатить блогеру Лапшину 30 тысяч евро | DW | 20.05.2021". DW.COM (rus). 2021-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-12.
- ↑ "ЕСПЧ признал Азербайджан виновным в попытке убийства блогера Лапшина". BBC News Русская служба. 2021-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-12.
- ↑ "Azərbaycanın ekstradisiya etdiyi Aleksandr Lapşin kimdir?". 2021-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-08.
- ↑ "Минск экстрадировал блогера Лапшина в Азербайджан". 2019-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-08.
- ↑ "Госдеп США прокомментировал экстрадицию блогера Лапшина". 2019-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-08.
- ↑ "Дунья Миятович: В случае экстрадиции блогера А. Лапшина ждет месть властей Азербайджана за слова о Карабахе - yerkramas.org". www.yerkramas.org. 2019-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-27.
- ↑ "Aleksandr Lapşin əfv edildi". 2021-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-08.
- ↑ "Блогер Лапшин осужден в Азербайджане на три года за поездку в Карабах". 2021-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-08.
- ↑ "Блогер Лапшин не признал своей вины на суде в Баку, отметил туристический характер своих визитов в Карабах". interfax.az. 2021-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-10.
- ↑ "Президент Азербайджана помиловал блогера Лапшина". euronews (rus). 2017-09-11. 2021-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-10.
- ↑ "Блогер Лапшин в бакинском суде: я посещал Карабах как турист". Sputnik Армения (rus). 2021-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-10.
- ↑ 1 2 "Блогер Лапшин не признал своей вины на суде в Баку". Interfax.ru (rus). 2019-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-10.
- ↑ "Президент Азербайджана помиловал блогера Лапшина". euronews (rus). 2017-09-11. 2021-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-10.
- ↑ "Блогер Лапшин в бакинском суде: я посещал Карабах как турист". Sputnik Армения (rus). 2021-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-10.
- ↑ "Aleksandr Lapşin: "Özümü asmamışam...maskalı adamlar məni kamerada boğub"". 2022-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-08.
- ↑ "Лапшин подал в ЕСПЧ иск против Азербайджана за незаконное лишение свободы и попытку покушения на него" (rus). Радио Свобода. 2019-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-27.
- ↑ "Расскажу в ЕСПЧ, как на меня напали в день рождения матери в Баку". 2019-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-09.
- ↑ ""Хотели исключить из жизни общества". Решение ЕСПЧ по иску Навального" (rus). Радио Свобода. 2019-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-28.
- ↑ "Адвокат Москаленко выступила в защиту блогера Александра Лапшина" (rus). Радио Свобода. 2019-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-28.
- ↑ "ЕСПЧ начал рассмотрение иска израильского блогера Александра Лапшина против режима Алиева в Азербайджане". 2019-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-09.
- ↑ "ЕСПЧ признал виновным Азербайджан в попытке убить блогера Лапшина, который был осужден в Баку за поездку в Карабах". Настоящее Время (rus). 2021-05-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
- ↑ "ЕСПЧ признал Азербайджан виновным в попытке убийства блогера Лапшина". BBC News Русская служба. 2021-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
- ↑ Deutsche Welle (www.dw.com). "ЕСПЧ обязал Азербайджан выплатить блогеру Лапшину 30 тысяч евро | DW | 20.05.2021". DW.COM (rus). 2021-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.