Aldar Kosa (qaz. Алдар Kөсе) — qazax nağıllarının uydurma folklor personajı. Qısa yumoristik, satirik hekayə və lətifələr qəhrəmanı.
Aldar-Kos haqqında xeyli sayda məşhur nağıl və lətifələr var.[1] Kasıb oğlu olan Aldar Kosa xeyirxah, hazırcavab və ağıllıdır, acgöz varlıları, tənbəlləri, axmaqları və hətta şeytanları aldadaraq, cəzalandırır. Aldar Kosa Robin Hudla ifadə olunur,[2] lakin onun silahı ox və yay deyil, ağlı və sözləridir. Qırğız, türkmən, özbək və tatarların da folklorunda da rast gəlinən folklor qəhrəmanıdır. Digər xalqların da oxşar nağıl qəhrəmanlarına qeyd edilənlər aiddir: Coha - ərəblərdə (Misir, Qoha), Pıl-Puqi - ermənilərdə, Molla Nəsrəddin - bəzi şərq xalqları arasında (o cümlədən azərbaycanlılar, qazaxlar), Ömirbəy təlxək - qaraqalpaqlarda, həmçinin qazaxların (xüsusilə cənubluların) dastanında rast gəlinən obraz, Əhməd akay - krım tatarları, Hiyləgər Budamşu - buryatlarda, Müşfiqlər - taciklərdə, Salay Çakkan və Molla Zaydin - uyğurlarda, Məmmədvəli Kəminə - türkmənlərdə, Til Ulenşpigel - flamandlar və almanlarda , Hiyləgər Pyotr - cənub slavyanlarında, Herşel Ostropoler - Aşkenazi yəhudilərində, Pekala - rumınlarda.
Rəvayətə görə, Aldar Kosa ramazan soyundandır.[3]
Rus dilinə tərcümədə Aldar-Kosa ləqəbi "Saqqalsız fırıldaqçı" mənasını verir. "Aldar" aldadan, yaramaz, ağıllı, "kosa" isə saqqalsız mənalarında işlədilir.
- "Saqqalsız fırıldaqçı" komediya filmi (rejissor və baş rolda Şaken Aymanov, "Qazaxfilm", 1964).[4][5]
- Aldar Kosa ("Qazaxfilm", 1975)
- Aldar Kosa Pələngi necə dəf etdi ("Qazaxfilm", 1976).[6]
- Azia Animation (Almatı) animasiya studiyasının maarifləndirici layihəsi, Aldar Kosanın (2009-2011, qazax dilində) sərgüzəştlərindən bəhs edən 80 seriyalı "Алдар Көсенің көңілді оқиғалары" (Aldar Kösenin gülməli hekayələri) cizgi filmi.[7] İlk mövsümü 30, ikinci mövsümü 50 seriyadan ibarətdir.[8]
- Dauren Serqazinin baş rolda oynadığı "Aldar Kosa" (16 seriya, 2011).[9] Rej. Din Məhəmməddinov,[10] ASC Xəbər Agentliyi, Qazaxıstan.
- Baş rolunu Baxıtjan Alpeysovun oynadığı, rejissorunun Beqaydar Şaldarbəyovun olduğu "XXI əsrdə Aldar Kosanın macəraları” komediya filmi, "BEST Film Company", Qazaxıstan, 2011-ci il.[11]
- Almatıda Aldar Kosa adlı küçə var.
- Almatıda Aldar Kosa abidəsi var.
- Karaqandada Aldar Kosa heykəli var.
- Aksayda Aldar Kosa heykəli var.
- ↑ "Сказки об Алдаре-Косе". 2021-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-17.
- ↑ "АЛДАР-КОСЕ И РОБИН ГУД: СРАВНИТЕЛЬНАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ОБРАЗОВ ДВУХ НАРОДНЫХ ГЕРОЕВ". 2015-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-30.
- ↑ "Алдар Көсе жайлы зерттеулер". articlekz.com. 2021-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-05.
- ↑ "Алдар-Косе / Безбородый обманщик". 2021-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-28.
- ↑ "Безбородый обманщик (Фильм, 1964)". 2016-03-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-28.
- ↑ "«Как Алдар Косе перехитрил тигра» (1976)". 2016-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-30.
- ↑ "Алдар Косе сказки (мультфильмы) на казахском языке". 2021-01-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-30.
- ↑ "Алдар Косе от AZIA ANIMATION". 2021-01-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-30.
- ↑ Безбородый обманщик вернулся на экраны Arxiv surəti 23 yanvar 2016 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2016-01-23 at the Wayback Machine
- ↑ "Алдар Косе — казахский Робин Гуд". 2015-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-30.
- ↑ "Алдар-Косе во времена ОБСЕ". 2021-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-10.