Adi yergilası

Uzun, sürünən, budaqlı, odunlaşmış, yeraltı zoğları olan çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi 25–60 (80) sm düz, budaqlı, bəzən sadədir; aşağı hissəsi çılpaq, orta hissəsi az, təpəsi isə sıx tüklənmişdir. Yarpaqları saplaqlı, uzunluğu 4–12 sm, eni 2.5–6.5 sm yumurtavari, enli yumurtavaridir; qıraqları bəzən azacıq diş-dişli, hər iki tərəfdən çox seyrək tüklüdür. Çiçəkləri tək-tək, qoltuqdadırlar. Çiçəkyanı kasacıqları 4–7 mm uzunluqda üçdilimlidir, sıx tüklənmişdir. Tacı 20 mm, ağımtıl, sıx tükləşmişdir. Giləmeyvəsi 1.2–1.5 sm uzunluqda, narıncı, toxumları 2.5 mm qədər, tumurcuqvari, sarı və ya ağımtıl rəngdədir. May-avqust aylarında çiçəkləyir, iyun-sentyabrda meyvə verir.

Adi yergiləsi boreal coğrafi tipinin avropa sinfinə aiddir. Skandinaviya, Atlantik və Orta Avropa, Aralıq dənizi, Balkan-Kiçik Asiya, Şimali Amerika, Rusiya, Ukrayna, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Kür-Araz ovalığı və Abşerondan başqa Azərbaycanın bütün rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bitir.

Kseromezofitdir, meşə-kol və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Meşələrdə, kolluqlarda, alaq kimi bostanlarda, bağlarda, üzümlüklərdə və boş sahələrdə tək-tək bitir.

Alkaloid, flavonoid, piyli yağlar, C vitamini, steroid, fenolkarbon və üzvü turşular, habelə karotinoidlərlə zəngindir.

Müxtəlif ölkələrin farmakopeyasına daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Eksperimental, Koreya və xalq təbabətində geniş tətbiq edilir. Azərbaycanın orta əsrlər təbabətində istifadə olunmuşdur. Əsasən mədə-bağırsaq, dəri, böyrək, sidik kisəsi, qaraciyər, sarılıq, nəfəs yolları, revmatizm, malyariya, anqina, qadın xəstəlikləri, irinli yara və xoralar, eləcə də kəskin respirator infeksiyalar zamanı istifadə olunur. Antiseptik, kardiotonik, diuretik, ödqovucu, qansaxlayıcı, bəlğəmqətirici, ağrıkəsici, yarasağaldıcı, qusdurucu və iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir.

Müalıcə məqsədilə bitkinin çiçəkləri, yarpaqları, budaqları, meyvələri və toxumları istifadə edilir.

Cövhər və dəmləmə.

Meyvələrindən şorabalar, mürəbbələr və şəkərlənmiş meyvələr hazırlanır. Dekorativ və boyaq bitkisir.