14-ləkəli parabüzən (lat. Coccinula 14-pustulata L.) — Bunların formaları yarımkürə şəklində olmaqla qanadlarının üzəri şahmat taxtasını xatırladan naxışla bəzədilib
| 14-nöqtəli propuleya parabüzəni | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: ???: 14-nöqtəli propuleya parabüzəni |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Bunların formaları yarımkürə şəklində olmaqla qanadlarının üzəri şahmat taxtasını xatırladan naxışla bəzədilib. Yaşadığı təbii zonalarda günəş şüasının bolluğuna uyğun olaraq bəzən qanadüstlüyü tünd və bəzən də açıq ağ-qara, bəzən sarımtıl-qara rəngdə cilvələnmiş olurlar. Çoxlu variasiyalara malikdır ki, bu da onların populyasiyalarında görünür. Əsasən yoncalıqlarda, yabanı otlarda, bostan-tərəvəz sahələrində, az hallarda meyvə kollarında, lap az miqdarda meyvə ağaclarında da rast gəlinir. ən çox albalı, nar və yonca mənənələri ilə, az hallarda torgənəcəyi və tipslərlə (nisbətən çox) qidalanırlar.
İl ərzində iki bütöv nəsil verirlər. Birinci nəslin inkişafı mayın 2-ci yarısından başlanır, iyun ayının axırında yekunlaşır. Bundan sonra əksəriyyəti bükülmüş yarpaqlar içərisində, ağacların koğuşunda yay sükunəti (diapauza) keçirirlər. Bunlar da yumurtalarını adətən yarpaqların alt tərəfinə, mənənə koloniyasının arasında qoyurlar. 350-dən artıq yumurta qoyma qabiliyyətinə malik olan propulyanın, hər yarpaq üzərində qoyduğu topalarda 10–40-a qədər yumurta olur. Təcrübə göstərir ki, sürfələrin inkişafına ən yuaxşı təsir göstərən albalı, nar və yonca (bostan) mənənəsidir. İkinci nəsil sentyabrın əvvəllərindən başlayır, oktyabrın birinci ongünlüyündə yekunlaşır. Bu nəsil əsasən bostan-tərəvəz və yoncada, yabanı otlardan olan biotoplarda inkişaf edir. Ümumiyyətlə, parabüzənin bir nəslinin inkişafı temperaturdan asılı olaraq 11–17 gün çəkir, ikinci nəsil bəzən 21 gün uzana bilir. Sürfələrinin üzərində qırmızı-sarımtıl nöqtələr olur. Sürfələr 4-cü yaşda puplamaya hazırlıqla əlaqədar daha intensiv qidalanırlar. Pupun inkişafı 3–5 gün çəkir. Bunlar da yaxşı qidalandıqda yumurtalardan çıxım 80–895 faiz olur. Bu böcəklər əsasən qidalandıqları sahələrdə qurumuş çöplərin və xəzəlin altda və ağacların qabığının altında qışlayırlar.
Avropada, Asiyada və Zaqafqaziyada yayılıblar. İran və Türkiyədə də (Aralıq əyalətində) müşahidə olunub. Naxçıvan Muxtar Respublikasının təbii və süni biosenozlarında geniş yayılmışlar.
- Naxçıvan Muxtar Respublikasında yayılan yırtıcı cücülərin xeyirli fəaliyyəti və onların mühafizəsi. A.Mehdiyev, M.M.Seyidli
- Ümumi entomologiya I-II hissələr. Ağayev B.İ. Bakı 1979-1981
- Naxçıvan MR-da yayılan parabüzənlər (Coleoptera, Coccine elidae) və onların bioloji mübarizədə istifadə imkanları. Mehdiyev A.M.
- ↑ Ali M., Ahmed K., Ali S., Raza G., Hussain I., Nafees M. A., Anjum S. I. An annotated checklist of Coccinellidae with four new records from Pakistan (Coleoptera, Coccinellidae). (ing.). // ZooKeys / T. L. Erwin Sofia: Pensoft Publishers, 2018. Vol. 803, Iss. 803. P. 93–120. ISSN 1313-2989; 1313-2970 doi:10.3897/ZOOKEYS.803.22543 PMID:30643484