Ubeydullah ibn Hüseyn ibn Əbu Həsən əl-Kərxi əl-Hənəfi (ərəb. أبوالحسن الكرخي; 874, Kərx[d], Bağdad mühafəzəsi – 952, Bağdad) — Hənəfi məzhəbini sistemləşdirən fəqihlərdən biri.[2]
| Əbu Həsən əl-Kərxi | |
|---|---|
| ərəb. أبوالحسن الكرخي | |
 | |
| Doğum tarixi | 874 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 952 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | fiqh |
| Tanınmış yetirməsi | Əbu Abdullah əl-Bəsri[d][1] |
Əbu Həsən əl-Kərxi 874-cü ildə İraq-İran sərhədində olan Şəhrəzur şəhərinin yaxınlığındakı Kərxdə[3] dünyaya gəlmişdir. Mənbələrin yazdığına görə o, ibadətə, xüsusi ilə də namaza və oruca son dərəcə düşkün, vəra sahibi (günahdan həssaslıqla qaçan kəs) bir şəxs olmuşdur. Quran olan otağa dəstəmazsız girməyən, kasıblığa dözən, insanların sahib olduğu şeylərə paxıllıq etməyən bir şəxs olan əl-Kərxi, 951-ci ildə Bağdadda vəfat etmişdir.[4]
Əbu Hazim Abdullah ibn Əbdüləziz, Əbu Səid əl-Bərdəi, İsmayıl ibn Həmmad ibn Əbu Hənifə, Əbu Hənifə, İsmayıl ibn İshaq əl-Qazi, Əhməd Yəhya əl-Hulvani, Məhəmməd ibn Abdillah ibn Süleyman əl-Hadrami kimi alimlərdən dərs almışdır.[2]
Əli ibn Məhəmməd ət-Tənuhi, Əbu Həmid əl-Mərvəzi (İbnüt-Təbəri deyə məşhurdur), Əbu Bəkr Əhməd ibn Məhəmməd Dəməğani, Əbu Bəkr əl-Cəssas, Əbu Əli Əhməd ibn Məhəmməd əş-Şaşi, Əbu Hüseyn əl-Quduri, Əbu Ömər ibn Hayuyə, Əbu Həfs ibn Şahin, İbnus-Səllac, Əbu Məhəmməd ibn Əqfani, Əbu Səhl əz-Zücaci, Yusif ibn Əli ibn Məhəmməd əl-Cürcani, Yəhya ibn Məhəmməd ət-Darir əl-Bəsri, Əli ibn əl-Həsən əl-Sərdari, Məhəmməd ibn əl-Həsən əş-Şəcəri, Əhməd ibn Əli ibn Məhəmməd ibn Musa kimi alimlərə də müdərrislik (müəllimlik) və ustadlıq etmişdir.[2]
Hənəfi fiqh üsulunun böyük ölçüdə ilk dəfə əl-Kərxi tərəfindən sistemləşdirildiyini söyləmək mümkündür. əl-Kərxi bu sistemləşdirmə müddətində tək olmayıb özündən əvvəlki İsa ibn Əbanın özündən sonrakı dövrdə tamamlamaq məqsədli olmaq üzrə əl-Cəssas və Dəbusi ilə Şəmsul Əimmə əs-Səraxsi və Əbul-Usr əl-Pəzdəvinin rolu olmuşdur.[2]
- əl-Müxtəsər — Əbu Bəkr əl-Cəssas, Quduri, İsbicabi, Rüqnəddin əl-Kirmani və Əbu Abdullah əl-Bəsri tərəfindən şərh edilmişdir.[5]
- Şərhul Cəmius-Sağir.
- Şərhul Cəmiul-Kəbir.
- əl-Üsul.
- Məsələ fil-Əşribə və Təxlili Nəbizit-Təmr.
- ǝr-Risalə.
Hənəfi məzhəbində həm üsul həm furu sahəsində müstəqil görüşlərə malik olan Əbul Həsən əl-Kərxini əl-Xətib başda olmaqla İbn Cövzi, İbn Kəsir kimi müəlliflər mötəzilə olmaqda ittiham etmişdilər. İbn Həcərə görə isə onu mötəzilə olmaqda ilk ittiham edən Həsən ibn Furat olmuşdur.[6] Onu Hənəfi məzhəbinə mənsub alimlərin ağası sayırlar. Ləknəvinin qiymətləndirməsinə görə ictihadddaki dərəcəsi "müctəhid fil-məzhəb" idi. əl-Kərxinin üsula bağlı olaraq açıqladığı prinsiplərin əvvəlki imamların söz və həllindən hərəkətlə olduğu şübhəsizdir. Sonrakı üsulçuların əl-Kərxinin üsula dair fikirlərinə ad verərək işarə etmişlər.[2]
- ↑ https://books.google.fr/books?id=ouQUAAAAIAAJ&pg=PA14&lpg=PA14&dq=Abu%E2%80%99l-Hasan+al-Karkhi&source=bl&ots=3qd_PUo-O4&sig=ACfU3U0jAVmG4Fe_YGVSrbvJZRGqJTr0fA&hl=fr&sa=X&ved=2ahUKEwjF3eGZl5n3AhUkxoUKHb4fAIIQ6AF6BAggEAM#v=onepage&q=Abu%E2%80%99l-Hasan%20al-Karkhi&f=false.
- ↑ 1 2 3 4 5 Mikail, Rədail. Dəlilləri ilə İslam fiqhi (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2014. 205. ISBN 978-9952-489-89-7.
- ↑ əl-Haməvi, Yəqut. Mucəmul buldan, cild IV, (ərəb). Beyrut. 1957. 449.
- ↑ Mikail, Rəfail. Dəlilləri ilə İslam fiqhi (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2014. 204. ISBN 978-9952-489-89-7.
- ↑ Çələbi. Kəşfuzzunun, cild II,. 563–564.
- ↑ İbn Həcər. Lisanul-Mizən, cild IV, (ərəb). Beyrut. 1971. 98–99.