Şarlotta Perkins Gilman

Gilman 3 iyul 1860-cı ildə Konnektikut ştatının Hartford şəhərində Meri Perkins (keçmiş Meri Fitç Uestkott) və Frederik Biçer Perkinsin ailəsində anadan olub. Beş yaşında ikən anası Şarlottanı yazıb oxumağı öyrətməyə başladı. Anası uşaqlara qarşı mehriban deyildi. Onları aldığı travmadan qorumaq üçün Meri uşaqlara möhkəm dostluq qurmağı və bədii ədəbiyyat oxumağı qadağan etdi. Gilman gəncliyinin çox hissəsini Rod-Aylend ştatının Providens şəhərində keçirdi. Şarlotta əsasən kişi dostlar seçirdi və öz ləqəbindən utanmırdı, "erkek oğlan". O, yeddi müxtəlif dövlət məktəbində oxumuş və Evdə Təhsili Təşviq Cəmiyyətinin müxbiri olmuşdur, lakin 15 yaşında məzun olmuşdur. Onun təbii zəkası və biliyinin genişliyi müəllimlərini həmişə heyran edirdi, lakin o, yoxsul şagird olduğu üçün ondan məyus olurdu. Şarlottanın sevimli mövzusu "təbiət fəlsəfəsi" və xüsusən də sonradan "fizika" kimi tanınacaq mövzu idi. 1878-ci ildə 18 yaşında Şarlotta atasının maddi dəstəyi ilə, Dizayn Məktəbində təhsil kursuna yazıldı və sonradan ticarət kartları rəssamı kimi özünü göstərdi. O, pedaqoq idi və başqalarını bədii yaradıcılıqlarını genişləndirməyə təşviq edirdi.^[7]

1932-ci ilin yanvarında Şarlotta sağalmaz döş xərçəngi diaqnozu qoyuldu. Ölümcül xəstələr üçün evtanaziyanın tərəfdarı olan Şarlotta 1935-ci il avqustun 17-də həddindən artıq dozada xloroform qəbul edərək intihar etdi. Öz tərcümeyi-halında və intihar qeydində Şarlotta "xloroformu xərçəngdən seçdiyini" və tez və sakit şəkildə öldüyünü yazırdı.^[8]

Gilman cinsiyyət fərqlərinin sosial konstruksiyalar olduğunu irəli sürmüşdür. Onun fikrincə, qadınların və kişilərin sosial və iqtisadi həyatdakı fərqli yerləri yalnız bioloji fərqlərdən deyil, eyni zamanda sosial normativlərdən və mədəniyyətin tələblərindən yaranır. O, qadınların daha çox ailə içində bağlanmalarına və yoxsulluğa düşmələrinə səbəb olan bu strukturları tənqid etmişdir.^[9][10]

Gilman qadınların iqtisadi müstəqilliklərini qazanmaları üçün toplumda ciddi dəyişikliklər edilməsi lazım olduğunu müdafiə edirdi. Onun ən tanınmış nəzəriyyələrindən biri "ekonomik müstəqillik" məsələsi idi. O, qadınların iş gücünə daxil olmaları və karyera imkanlarına sahib olmaları ilə sosial həyatın daha bərabər və ədalətli olacağına inanırdı. Bu yanaşma, feminist iqtisadi nəzəriyyə sahəsində əsas təməl fikirlərdən birini təşkil edirdi.^[11]

O, evlilik və ailə strukturlarının qadınlar üçün necə boğucu olduğunu tənqid etmişdir. Onun ən məşhur əsərlərindən biri olan “The Yellow Wallpaper” (1892), qadınların evlilikdə və ailə içindəki dar şərtlərdən dolayı yaşadığı psixoloji və emosional sıxıntıları göstərir. Əsərdə, qadının öz istəkləri ilə qarşılaşan maneələr və "evə bağlanma" ilə əlaqəli çəkdiyi zəhmət psixoloji şəkildə təsvir edilir. Bu əsər, psixoloji sağlamlıq, cinsiyyətçilik və sosial təzyiqlər mövzularında dərin bir tədqiqat olaraq qəbul edilir.^[12]

Gilman feminist hərəkatın öncülərindən biri olaraq, qadınların hüquqları və gender bərabərliyi məsələsində çoxsaylı yazılar və məqalələr dərc etmişdir. Onun ən məşhur sosial nəzəriyyələrindən biri, "toplumun qadınlar üzərindəki sosial təzyiqinin" kəskin şəkildə azaldılmasının vacibliyini vurğulamaqdır. Gilman, qadınların iş həyatına daxil olmalarının onların özünə olan inamlarını artıracağını və sosial olaraq daha bərabər mühitlər yaradacağını düşünürdü.

Əsərləri

• "The Yellow Wallpaper" (1892) – bu əsər qadınların evliliklərindəki və cəmiyyətin normativlərindəki basqılar və təzyiqlər nəticəsində yaşadıqları psixoloji bozulmalarını təhlil edir. Əsər qadınların psixoloji sağlamlıq məsələlərinə diqqət çəkərək, evin və evliliyin boğucu təsirini göstərir.
• "Women and Economics" (1898) – Gilman bu əsərində qadınların iqtisadi müstəqilliyini necə əldə etmələri və bu müstəqilliyin necə sosial dəyişikliklərə yol açacağına dair fikir yürüdür. O, iqtisadi bərabərliyin gender bərabərliyi üçün əsas olduğunu vurğulamışdır.
• "Herland" (1915) – bu utopik roman qadınların cəmiyyətdə özbaşına qurduğu bir dövlətin hekayəsini izah edir. Gilman burada qadınların özlərini inkişaf etdirmələri və cəmiyyətdə liderlik etmələri məsələlərinə dair irəliləyişli bir vizyon təqdim edir.

• Allen, Judith. The Feminism of Charlotte Perkins Gilman: Sexualities, Histories, Progressivism. University of Chicago Press. 2009. ISBN 978-0-226-01463-0.
• Berman, Jeffrey. The Unrestful Cure: Charlotte Perkins Gilman and «The Yellow Wallpaper» // The Captive Imagination: A Casebook on «The Yellow Wallpaper». New York: Feminist Press. Ed. Catherine Golden. 1992. 211–241.
• Carter-Sanborn, Kristin. Restraining Order: The Imperialist Anti-Violence of Charlotte Perkins Gilman. Arizona Quarterly 56.2. 2000. 1–36.
• Charlotte Perkins Gilman: A Nonfiction Reader. New York: Columbia University Press. ed Ceplair, Larry. 1991.
• Davis, Cynthia J. Charlotte Perkins Gilman: A Biography. Stanford University Press. 2010.
• Davis, Cynthia J. and Denise D. Knight. Charlotte Perkins Gilman and Her Contemporaries: Literary and Intellectual Contexts. Tuscaloosa: University of Alabama Press. 2004.
• Deegan, Mary Jo. Introduction // With Her in Ourland: Sequel to Herland. Westport: Praeger. Eds. Mary Jo Deegan and Michael R. Hill. 1997. 1–57.

• Charlotte Perkins Gilman Society
• Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Şarlotta Perkins Gilman İnternet arxivində
• Şarlotta Perkins Gilman tərəfindən əsərlər LibriVox-da (açıq audi-kitablar)
• The Feminist Press
• Essays by Charlotte Perkins Gilman at Quotidiana.org
• "A Guide for Research Materials"
• "Charlotte Perkins Gilman: Domestic Goddess"
• Suffrage Songs and Verses
• The Yellow Wallpaper, Suspense, CBS radio, 1948
• Two short radio episodes of Gilman's writing, "California Colors" and "Matriatism" from California Legacy Project.