Səkkizguşəli ulduz (lat. octagram) — səkkiz bucaqlı ulduz poliqonu, iki kvadratın 45° bucaqla üst-üstə düşməsi ilə əmələ gələn simmetrik fiqurdur. O, həm riyaziyyatda, həm də müxtəlif mədəniyyətlərin simvolikasında mühüm yer tutur.
Səkkizguşəli ulduzun ən qədim izləri qədim Mesopotamiya sivilizasiyalarında tapılmışdır. Babil və Şumer mədəniyyətlərində bu simvol Venera tanrıçası İştarın rəmzi kimi istifadə olunurdu və Venera planetini təmsil edirdi.[1]
İslam sənətində səkkizguşəli ulduz geniş istifadə olunur və ona "Rub əl-Hizb" adı verilir. Bu simvol Qurani Kərimin surələrini və hissələrini bölmək üçün istifadə olunur. "Rub əl-Hizb" iki səkkizguşəli ulduzun üst-üstə düşməsindən ibarət ornamentdir.[2] Bu simvol həmçinin İslam memarlığında və xalça naxışlarında geniş yayılmışdır.[3]
Azərbaycan xalq sənətində səkkizguşəli ulduz qədim dövrlərdən bəri istifadə olunub. Xalça naxışlarında, daş üzərindəki ornamentlərdə, həmçinin orta əsr Azərbaycan memarlığında geniş yer alır.[4] 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti gerbində səkkizguşəli ulduz milli birlik və tarixi yaddaş simvolu kimi təsdiqlənmişdir. Bu simvol 1991-ci ildən bəri müasir Azərbaycan Respublikasının rəsmi gerbində də qorunur.
Səkkizguşəli ulduz türk xalqları arasında qədimdən bəri yayılmış simvol hesab olunur. O, türk xalqlarının milli ornamentlərində, xalça və geyim naxışlarında tez-tez rast gəlinir. Bu simvolun səkkiz guşəsi bəzi tədqiqatçılar tərəfindən türk boylarının sayı ilə — səkkiz əsas boyla əlaqələndirilir.[5] Türk mifologiyasında və mədəniyyətində səkkiz guşəli ulduz, həmçinin kainatın və təbiətin harmoniyasını təmsil edir və qoruyucu simvol kimi qəbul edilir.[6]
Riyaziyyatda səkkizguşəli ulduz kvadratın üst-üstə düşməsi ilə yaranan düzgün çoxbucaqlıdır.[7] Bu poliqon özünü kəsən xətlərə malikdir və müxtəlif formalarda çəkilə bilər.
- Xristianlıqda səkkiz rəqəmi yenidən doğuluş və diriliş simvoludur; səkkizguşəli ulduz bəzən bu anlamda istifadə olunur.[8]
- Hinduizmdə "Lakşmi ulduzu" kimi səkkizguşəli ulduz zənginlik və bolluq simvoludur və Lakşmi ilahəsinin səkkiz forması ilə bağlıdır.[9]
- Buddizmdə səkkizguşəli ulduz "Dharma çarxı"nın simvolik paralelidir.[10]
Kateqoriya:Geometrik fiqurlar Kateqoriya:Simvolika Kateqoriya:Azərbaycan_mədəniyyəti Kateqoriya:Türk_mədəniyyəti
- ↑ Venus in ancient cultures — Encyclopaedia Britannica
- ↑ Rub el Hizb — Encyclopaedia Britannica
- ↑ Rub el Hizb in Islamic art — Museum With No Frontiers
- ↑ Azerbaijan State Symbols
- ↑ Turkish Culture and Symbols — Turkoloji Journal
- ↑ Ornaments and Symbols in Turkic Cultures — Turkic World
- ↑ Star Polygon — Wolfram MathWorld
- ↑ Christian symbolism — Encyclopaedia Britannica
- ↑ Star of Lakshmi — Learn Religions
- ↑ Buddhism — Encyclopaedia Britannica