İrina Georgievna Zaslavskaya (ukr. Ірина Георгіївна Заславська; 7 iyul 1928, Xarkov – 9 mart 1976, Kiyev) — Ukrayna və sovet hüquq müdafiəçisi. Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin məzunu ixtisasca riyaziyyatçı, fizika-riyaziyyat elmləri namizədi (1965).
| İrina Zaslavskaya | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 7 iyul 1928 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 9 mart 1976 (47 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ |
| Milliyyəti | ukraynalı |
| Dini | xristianlıq |
| İxtisası | riyaziyyatçı |
| Təhsili | Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universiteti |
| Fəaliyyəti | insan hüquqları fəalı |
| Elmi dərəcəsi |
|
İrina Zaslavskaya 1951-ci ildə Kiyev Dövlət Universitetini bitirib. Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının institutlarında işləyib.[1]
1960-cı illərdən başlayaraq Zaslavskaya SSRİ-də insan haqları hərəkatının iştirakçısı olub. O, 1968-ci ildə Ukraynada və Moskvada ziyalıların qanunsuz siyasi həbsləri və mühakimələri praktikasına son qoyulmasını tələb edən Leonid Brejnev, Aleksey Kosıginə və Nikolay Podqornıya ünvanlanmış “139 saylı etiraz məktubu”nun təşkilatçılarından biri olub. Zaslavskaya məktub üçün imza toplayıb və şəxsən onu imzalayıb, yayılması ilə məşğul olub. Məktubun təşkilatçıları İrina Zaslavskayadan başqa İvan Svetliçnı, İvan Dzyuba, Viktor Bodnarçuk, Yuri Tsexmistrenko və Mixail Beletski idi. İmzaları olan məktub ünvançılara 1968-ci ilin aprelində çatdırıldı. Bu məqsədlə İ.Zaslavskaya və M.Beletski Moskvaya getdilər. Zaslavskaya imzaları olan məktubun əslini Sov.İKP MK-nın qəbul otağına apardı, burada cavab üçün ev ünvanını verdi. Beletski isə bir nüsxəni sonradan yaılması üçün Pyotr Yakirin evinə apardı.[2]
Sov.İKP Mərkəzi Komitəsinə çatan 139 saylı etiraz məktubunun mətni Qərbdə dərc edildi.
Məktub SSRİ-də və Qərb ölkələrində geniş rezonanas doğurdu. Bu barədə Ukrayna SSR Nazirlər Soveti yanında DTK-nın arxivində saxlanılan xüsusi arayışda yazılırdı: “20 iyun 1968-ci il. Tam məxfidir.<…> “The New York Times” və “Ukrainske Slovo” qəzetlərinin antisovet çıxışlarında istifadə edilən sənədin eyniliyi Zaslavskayanın məktubu ilə, Tsexmistrenkonun ikinci ünvanı ilə təsdiqlənmir, imzaların ümumi sayı, orijinalda İvan Svetliçni və Viktor Nekrasovun imzalarının olmasına istinad, həm də qəzetlərin Zaslavskayanın məktubunun ikinci səhifəsinin son abzasını sitat gətirməsi ilə mətnin bu hissəsi aşağıdakı kimi təqdim olunur: "Biz bir çox hallarda heç bir halda antisovet sayıla bilməyəcək fikirlərin ifadə edilməsinin yolverilməzliyinə diqqət çəkirik. Bu, yalnız həyatımızda baş verən ayrı-ayrı hadisələrin tənqidi və sosialist ideallarından dəhşətli sapmaların tənqidi, eləcə də elan edilmiş prinsiplərin pozulmasının yolverilməzliyi idi".
İrina Zaslavskaya 1968-1970-ci illərdə Ukraynada 1960-cı illərin dissidenti və hüquq müdafiəçisi Alla Qorskaya ilə dostluq münasibətləri saxlamışdır. Zaslavskaya Alla Qorskayanın qətlindən sonra onun oğlu A.Zaretskinin tərbiyəsi ilə məşğul olub.
Zaslavskaya sovet "altmışıncı illər" nəslinin görkəmli nümayəndəsidir. O, xüsusən də fiziklər arasında tanınmış alim idi. Etirazlarda iştirak etdiyinə görə o, sovet təhlükəsizlik orqanları tərəfindən təqiblərə məruz qalırdı.[2]
1968-ci ilin iyulunda DTK İrina Zaslavskayanın əri, hüquq müdafiəçisi Yuri Tsexmistrenkonun fəaliyyətindən bəhanə kimi istifadə edərək, onun Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının Yarımkeçiricilər İnstitutundakı işindən qovulmasını təkid etdi. İşdən çıxarıldıqdan sonra İrina Zaslavskaya bir daha daimi işlə təmin olunmadı.[2]
1974-1975-ci illərdə İ.Zaslavskaya Polşa Baş Konsulluğunda mozaika və Çexoslovakiya Baş Konsulluğunda kollaj yaradıb.[2]