İran körfəzi neft və qaz hövzəsi — Qətər, Bəhreyn, Səudiyyə Ərəbistanı, Küveyt, İraq, İran, Oman, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, qismən Türkiyə və Suriyanın ərazisində yerləşən bir neft və qaz hövzəsidir. Neft və qaz hövzəsinin sahəsi 1,43 milyon km²-dir. İlk neft yatağı (Mescidi-Süleyman) 1908-ci ildə, qaz (Pars) - 1965-ci ildə kəşf edilmişdir. Fars körfəzində 300-ə yaxın neft və qaz yatağı müəyyən edilmişdir ki, onlardan 13-ünün 1 milyarddan 10 milyard tona qədər, 40-ının isə 100 milyondan 1 milyard tona qədər neft ehtiyatı vardır.
Fars körfəzi neft və qaz hövzəsinin əhəmiyyətli bir hissəsi Ərəbistan yarımadasında yerləşir, sonra şimal-şərqdən Fars körfəzinə və Zaqros dağ silsiləsinin cənub-qərb yamacına qədər uzanır. Bu hövzə İran, İraq, Suriya, Türkiyə, İordaniya, Səudiyyə Ərəbistanı, Küveyt, Qətər, Bəhreyn, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Omanda yerləşir.
Quruda ən böyük neft yatağı Əl-Qəvar (Səudiyyə Ərəbistanı), dənizdə isə Safaniyə-Xəfanidi (Səudiyyə Ərəbistanı).
Quruda ən böyük qaz yataqları Əl Qavar (Səudiyyə Ərəbistanı) və dənizdəki Şimal Qübbəsi / Cənubi Pars (Qatar, İran).
1. Bəsrə-Küveyt bölgəsi Küveyt və İraqın cənubundadır. Əsas neft yataqları - Burqan, Ar-Rumayla, Lulu-İsfəndiyar, Safaniya-Xafci, Azadeqan, Dəşti-Abadan, Qərbi Kurna, Məcnun və s. Küveytin bütün neft və qaz ehtiyatları və İraqın ehtiyatlarının 70% -i bu ərazidə yerləşir.
2. Mesopotamiya bölgəsi - İraq, qismən Suriya və Türkiyə ərazisini əhatə edir. Əsas neft yataqları Kərkük, Şərqi Bağdad və s. İraq ehtiyatının 30% -i bu ərazidədir.
3. Önzaqros - İranın cənub hissəsi. Əsas neft yataqları Ahvaz, Ferdos, Novvruz, Marun, Qeçsarandı. Əsas qaz yataqları Cənubi Pars, Assaluye, Şimal Pars, Pazanundu və s. İranın bütün neft və qaz ehtiyatlarının 98% -i bu ərazidə yerləşir.
4. Hasa bölgəsi - Səudiyyə Ərəbistanının şərq hissəsidir. Əsas neft yataqları Əl-Qəvar, Abkaik, Berri, Manifa, Katif, Duxan və s. Səudiyyə Ərəbistanının neft və qaz ehtiyatlarının 90% -i bu ərazidə yerləşir.
5. Fars körfəzinin şərq bölgəsi - Omanın şimal hissəsi, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Qətər və Bəhreyn daxildir. Əsas neft yataqları Əl-Zakum, Murban-Bab, Fatehdi. Əsas qaz yataqları Şimal Qübbədi. Bu ərazidə BƏƏ və Qətərin bütün ehtiyatları, Səudiyyə Ərəbistanının ehtiyatlarının 10% -i yerləşir.
6. Hadramaut bölgəsi - Yəmən və cənub Oman ərazisi daxildir. Əsas yataqları Marmud, Alam, Cəlmud və digərləridir.
7. Suriya səhrası rayonu (Palmira) - Suriyanın şərq hissəsinin ərazisi və İraqın Ənbar əyaləti. Əsas yataqları Akkas (İraq), Rişa (İordaniya) və digərləridi.
Əhəng daşı suxurlarının əksəriyyəti neft yataqları ilə zəngindi. Bu silsiləsinin cənub-şərqində perm dövrü qum daşlarında neftlə zəngin Qaba yataqları (Saleh-Nahayda, Karn-Alam və s.) aşkar edilmişdir.
- H. П. Голенкова. "Персидского залива нефтегазоносный бассейн" / Горная энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. Под редакцией Е. А. Козловского. 1984—1991.
- Высоцкий И.В., Высоцкий В.И., Оленин В.Б. Нефтегазоносные бассейны зарубежных стран - М.: Недра, 1990. - 405 с. 294-305
- A. I. Konyuhov, B. Maleki, The Persian Gulf Basin: Geological history, sedimentary formations, and petroleum potential / Lithology and Mineral Resources. July 2006, Volume 41, Issue 4, pp 344–361 doi:10.1134/S0024490206040055 (ing.)
- Richard M. Pollastro, Total Petroleum Systems of the Paleozoic and Jurassic, Greater Ghawar Uplift and Adjoining Provinces of Central Saudi Arabia and Northern Arabian-Persian Gulf / U.S. Geological Survey Bulletin 2202-H, 2003 (ing.)
- "Why So Much Oil in the Middle East?" / GEOEXPRO vol7 no 1 2010: pp 20-28. 10 Feb. 2015 (ing.)
- A Brief Tectonic History of the Arabian basin / Society for Sedimentary Geology (ing.)