İlqar Vahid oğlu Niftəliyev (26 may 1972) — Azərbaycan tarixçisi, tarix elmləri doktoru, dosent, AMEA-nın A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini.
İlqar Vahid oğlu Niftəliyev | |
---|---|
![]() | |
Doğum tarixi | 26 may 1972 (52 yaş) |
Elm sahəsi | Tarix |
Elmi dərəcəsi | tarix elmləri doktoru (2023) |
Elmi adı | dosent |
İş yerləri | AMEA Tarix və Etnologiya İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini |
Təhsili | Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsi |
Tanınır | tarixçi, alim |
İlqar Vahid oğlu Niftəliyev 1972-ci il mayın 26-da Bakı şəhərində anadan olmuşdur. O, 1996-2002-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsinin bakalavr və magistr pillələrini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.
İlqar Niftəliyev 2002-ci ildən AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunda işləyir. O, 2003-2006-cı illərdə AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun aspiranturasında təhsil almışdı.
İ.V.Niftəliyev 2007-ci ildə “Azərbaycan SSR-ə qarşı ermənilərin ekspansiya planlarının həyata keçirilməsi (XX əsrin 20-ci illərinin birinci yarısı)” adlı dissertasiya işi müdafiə etmiş və 2009-cu ildə tarix üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülmüşdür. [1] 2022-ci ildə "Azərbsycan SSR-də milli məsələ və kadr siyasəti (XX əsrin 20-30-cu illəri)" adlı dissertasiya işi müdafiə etmiş və 2023 -cü ildə tarix elmləri doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülmüşdür.
İlqar Niftəliyev 2017-2023-cü illərdə AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun "Azərbaycanın Sovet dövrü tarixi"şöbəsinin müdiri vəzifəsində işləmişdir. O, AMEA Tarix və Etnologiya İnstitutunun Elmi Şurasının üzvü və institutun nəzdində fəaliyyət göstərən ED 1.30 Dissertasiya Şurasının Elmi katibidir. 2005-ci ildən 2017-ci ilədək Tarix İnstitutunun Gənc alimlər və mütəxəssislər Şurasının sədri olmuşdur.2017-ci ildə dosent eimi adına layiq görülmüşdür. 2023-2024-cü illərdə İlqar Niftəliyev AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunun İcraçı direktoru vəzifəsində çalışmışdır.[2] Hazırda həmin institutunda elmi işlər üzrə direktor müavinidir.
İlqar Niftəliyevin elmi axtarışlarının əsas istiqamətini Azərbaycanın müasir dövr tarixinin müxtəlif məsələlərinin araşdırılması təşkil edir. O, 4 monoqrafiyanın və 200 qədər elmi və elmi-publisistik məqalənin müəllifidir. İ.V.Niftəliyev 2010-2024-cü illərdə Fransa, Polşa, Bolqarıstan, Rusiya Federasiyası, Türkiyə Cümhuriyyəti, Ukrayna, Belarus, Gürcüstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Qazaxıstanda keçirilən beynəlxalq elmi konfranslarda iştirak etmişdir.
Elmi fəaliyyətimdə əldə etdiyim uğurlara görə 2022-2023-cü illərdə AMEA Rəyasət Heyətinin təşəkkürnaməsinə layiq görülmüşdür.
Evlidir, iki övladı var.
- Азербайджанская ССР в экспансионистских планах армян (20-е годы ХХ века). Баку: Тахсил, 2010, 292 с.
- Геноцид азербайджанцев в Иреванской губернии (1918-1920). Баку: 2014, Турхан, 188 с.
- Кадровая политика в Азербайджанской ССР в 1920-1930-е гг.: цели, основные направления и формы осуществления /-Баку: Elm və təhsil,- 2018.- 480 с.
- Роль Гейдара Алиева в обеспечении территориальной целостности Азербайджана (1960-1991). Баку:BİROL GRUOP 2023,- 442 с.
- История Азербайджана в архивных документах (1917-1920). На основе материалов Российского Государственного архива Социально-политической истории. Гл.редактор Я.М.Махмудов, составитель И.В.Нифталиев. Баку, 2010.
- Azərbaycan xalqına qarşı 1918-ci il mart soyqırımı. Xatirələr. Sənədlər toplusu. 3-cilddə, c.2. Baş redaktor Y.M.Mahmudov, tərtibçi İ.V. Niftəliyev. Bakı, 2010.
- Azərbaycan xalqına qarşı 1918-1920-ci illər soyqırımı. İrəvan quberniyasında soyqırımı. 3 cilddə, cild 2, kitab 2. Baş redaktor Y.M.Mahmudov, tərtibçi İ.V. Niftəliyev. Bakı. 2011.
- Azərbaycan xalqına qarşı 1918-1920-ci illər soyqırımı. Gəncə quberniyasında soyqırımı. 3 cilddə, cild 2, kitab 1. Baş redaktor Y.M.Mahmudov, tərtibçi İ.V. Niftəliyev. Bakı. 2011.
- История Азербайджана в архивных документах (апрель-декабрь 1920 года). На основе материалов Российского Государственного архива Социально-политической истории. Гл.редактор Я.М.Махмудов, составитель И.В.Нифталиев. Баку, 2012.
- Azərbaycan Respublikasının tarixi (1991-2016): Tarixi-xronolojı araşdırma /Baş redaktor.Y.Mahmudov, tərtibçi İ.Niftəliyev. – Bakı: 2016.- 244 s.
- История азербайджано-вьетнамских отношений. (Документы и материалы). Баку, отдел «Издательство», 2024, - 380 c. ( tərtibçilər heyətinin üzvü)
- Erməni separatçılığna qarşı mübarizə -s.50-60 ; Heydər Əliyevin Azərbaycan SSR-də rəhbərliyi dövründə Ermənistanın ərazi iddialarına və erməni separatçılığına qarşı mübarizəsi (1969-1982),- s.94-113.(A.Ə. Məmmədov həmmüəllif) // Heydər Əliyev. İki cilddə. 1cild. Bakı: 2013.- 500 s.
- Анастас Микоян –участник геноцида азербайджанцев и главный фальсификатор истории Бакинской коммуны.- с.76-92.; Геноцид азербайджанцев 1918 года в воспоминаниях большевиков - с.244-258; Прокофий Джапаридзе-один из главных организаторов геноцида азербайджанцев, или правда о «горячем сердце Бакинской коммуны- с.61-75. //Геноцид азербайджанского народа 1918 года: организаторы и палачи».- Баку:2013
- 1918-1920-ci illərdə İrəvan quberniyasında azərbaycanlıların soyqırım-s.125-136 // Azərbaycan xalqına qarşı 1918-ci il soyqırımları. - Bakı: Azərbaycan Tarix iləri İctimai Birliyi, 2016.- 408 s.
- İqtisadi islahatların davam etdirilməsi - s.48-57; Tikinti və infrastrukturun genişlənməsi- s.81-87; Kənd təsərrüfatında dinamik dəyişiklər - s.88-95; Səhiyyənin inkişafı- s.220-225.// Azərbaycan Respublikasının tarixi (1991-2016): 2 cildlik, 2 cild. – Bakı: 2016.
- Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları və təcavüzün yeni mərhələsi,-s.15-33; Zəfər paradı: tarixi, siyasi və mənəvi aspektlər,-325-338// Vətən müharibəsi tarixi. Şəxsiyyət faktoru (27 sentyabr -10 noyabr 2020-ci il). Bakı, Şərq-Qərb. 2021, 444 s.
- Qacarlar sülaləsi və onların Gəncə xanlığını idarəetməsi tarixindən- s.155-185 // Gəncə hökmüdarı Cavad xan və Ziyadoğlu-Qacar nəsl Gəncə, 2020, 255 s.
- Yenidənqurma xəttinin iflası. Anti-milli siyasətin güclənməsi –s.53-60;Azərbaycanda hakimiyyət dəyişikliyi – s. 91-125; Xalq hərəkatının güclənməsi.Azərbaycan Xalq Cəhbəsinin yaradılması-125-146; Respublikanın siyasi hakimiyyətində yeni dəyişiklik. İqtidar və AXC rəhbərliyinin siyasi hakimiyyəti bölmək uğrunda çəkişməsi –s.168-178; SSRİ-nin saxlanması haqqında referendum:nəticələrinin saxtalaşdırılması və xalqın etirazları. Müstəqilliyin bərpa edilməsi haqqında Ali Sovetin bəyanatı- s.231-237 (həmmüəllif L.Ə.Hüseynova)// “Azərbaycan Respublikasının tarixi. I cild Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpası və ilk dövrü (1991-1993). Bakı: Elm, 2022,-432 s.
- Ulu Öndər Heydər Əliyevin erməni iddialarına qarşı mübarizəsi. C. 260-288/ Qərbi Azərbaycan: tarixi-siyasi aspektlər (məqalələr toplusu). Bakı: Elm və təhsil, 2023, 360 s.
- Heydər Əliyev irsində Azərbaycan SSR-də Stalin repressiyaları tarixi. S. 101-110// Heydər Əliyev və tarix problemləri. (məqalələr toplusu). Bakı,BİROL GRUP MMC, 2023, 216 s.
- Sovet dövründə Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri (1920-1991). S. 701-767 // Başlangıçtan günümüze Türkiye-Azerbaycan ilişkileri. Ankara, Türk Tarix Kurumu, 2023. 862 s.
- 1.3.1.SSRİ və dünya siyasətinə təsir edən dahi şəxsiyyət (1982-1987-i illər). s. 69-93
1.3.2. Sərt təqiblər qarşısında: sarsılmaz iradə və siyasi müdrikliyin qələbəsi (1987-1990-cı illər). s. 94-108 // Heydər Əliyev. Bakı: Şərq-Qərb, 2023, 304 s.
- Heydər Əliyevin irsində ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına ərazi iddiaları tarixi.s. 95-108// Heydər Əliyevin irsinin aktual problemləri. (məqalələr toplusu). Bakı,BİROL GRUP MMC,2023, 432 s.
Azərbaycan dilində
- Azərbaycan SSR-in Sovet Rusiyasında səlahiyyətli nümayəndəsi B.Şahtaxtinskinin respublikanın ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəsi //BDU Xəbərləri. Humanitar elmlər ser. -2005. -№3. - s.151-158.
- XX əsrin 20-ci illərində Naxçıvanda və Dağlıq Qarabağda ermənilərin yerləşdirilməsi məsələsi / /Dirçəliş-XXI əsr. - 2005-2006. - № 94-95. - s.147-151.
- Ermənilərin Azərbaycan SSR-ə qarşı ərazi iddiaları və Sovet Rusiyası (1920-ci il) // Dircəliş –XXI əsr, 2007, № 110-111, -s. 105-111.
- Erməni sovet tarixşünaslığında Azərbaycan-erməni münasibətləri tarixinin saxtalaşdırılması / Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 6-cı elmi-əməli konfransın materialları. Bakı: Qanun, 2007, -s. 141-144.
- Türkiyə –Rusiya münasibətlərində Naxçıvan məsələsi ( 1920-1921-ci illər) / Naxçıvan bu gün: İslahatlar, perspektivlər (5-6 oktyabr 2007-ci ildə keçirilmiş beynəlxalq simpoziumun materialları). Naxçıvan-2008, -s. 149-156.
- XX əsrin 20-ci illərində ermənilərin Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində yerləşdirilməsi məsələsi / Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 7-cı elmi-əməli konfransın materialları. Bakı: Qanun, 2008, s. 149-152.
- Qarabağ general-qubernatorluğu dövründə Erməni Milli şurasının separatçılıq fəaliyyəti / Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 8-cı elmi-əməli konfransın materialları. Bakı: Qanun, 2009, s. 85-90.
- Erməni separatçılığına qarşı mübarizə, s.50-60 (A.Məmmədov ilə birgə) / Heydər Əliyev. İki cilddə. 1cild Bakı, 2013
- Heydər Əliyevin Azərbaycan SSR-də rəhbərliyi dövründə Ermənistanın ərazi iddialarına və erməni separatçılığına qarşı mübarizəsi (1969-1982), s. 94-113 (A.Məmmədov ilə birgə) / Heydər Əliyev. İki cilddə. 1cild, Bakı, 2013
- AXC dövründə Qarabağ və Zəngəzur uğrunda diplomatik mübarizə (1918-1920-ci illər). Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 95 illiyinə həsr edilmiş respublika elmi konfransının materialları. 22 may 2013-cü il. Bakı, 2014, s.157-166
- İrəvan quberniyasında azərbaycanlıların soyqırımı (1918-1920-ci illər) // Xalq qəzeti. – 2017. – 01 aprel. – s. 4; 2 aprel. – s. 5.
- 1917-1920-ci illərdə İrəvan və ətraf bölgələrdə azərbaycanlıların ardıcıl soyqırımları // Türküstan. – 2018. – 11-17 sentyabr. – s.12
- 1917-1920-ci illərdə İrəvan və ətraf bölgələrdə azərbaycanlıların ardıcıl soyqırımları // Türküstan. – 2018. – 18-24 sentyabr. – s.12.
- 1918-ci ildə Bakı uğrunda mübarizə : Bakının işğaldan azad edilməsinin 100 illiyi // Azərbaycan. – 2018. – 14 sentyabr. – s. 10.
- AXC dövründə Ermənistanla sərhəd məsələsi, Qarabağ və Zəngəzur bölgələrində erməni separatçılığı // Xalq qəzeti. – 2018. – 24 may. – s. 8.
- Azərbaycanla Ermənistanın sərhəd məsələsi: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Qarabağ və Zəngəzur bölgələrində erməni separatçılığı // Azərbaycan. – 2018. – 11 fevral. – s.5.
- Bakı uğrunda mübarizə // Azərbaycan.- 2018. - 14 sentyabr
- F.Cabbarovun "Aрмянский экстремизм на Южном Кавказе: вторая половина XIX - начало XX вв" Resenziya // Azərbaycan MEA Xəbərləri. İctimai elmlər ser. – 2018. – №4. – s. 143-146.
- Qaçılmaz acı bir həqiqət // Azərbaycan.- 2018.- 31 mart
- Azərbaycanın görkəmli ictimai və elm xadimi, əziz müəllimim akademik Yaqub Mahmudov // Tanıdığımız və tanımadığımız Yaqub Mahmudov /Tərt. İ.Əliyeva, Z.Əliyeva; texn.red. Mehri Xanbabayeva. – Bakı: Turxan NPB, 2019. – s.246-249.
- XX əsrin 20-30-cu illərində Azərbaycan SSR-də ali hakimiyyət orqanlarının formalaşmasında kadr siyasəti // “Şəxsiyyət, cəmiyyət, dövlət: qarşılıqlı münasibətlərə müasir yanaşmalar” mövzusunda Respublika elmi konfransının materialları. 6-9 dekabr 2019-cu il, s.94-96
- “1918-1919-cu illərdə İrəvan quberniyasında azərbaycanlıların soyqırımı “Azərbaycan” qəzetinin səhifələrində” //“Azərbaycan” qəzeti, 04 iyul 2019.
- Azərbaycanın İkinci dünya müharibəsində iştirakının bəzi məsələlərinə yeni baxış// Böyük qələbə-75. Məqalələr toplusu.Bakı, 2020, s.34-46
- XX əsrin 20-30-cu illərində Azərbaycan SSR-də milli məsələ və partiya-dövlət strukturlarında kadrların milliləşdirilməsi siyasəti : nəzəriyyə, təcrübə, ixtilaflar // AMEA Gəncə bölməsinin Xəbərlər məcmuəsi. İctimai və humanitar elmlər seriyası,-2022.№ 1 (2), - s.48-59
- Nəriman Nərimanovun siyasi portretinə günümüzdən baxış// Xalq qəzeti, 21 may,2023-cü il, s. 9
- Nəriman Nərimanov və Azərbaycanda milli məsələ// Xalq qəzeti, 20 mart, 2024-cü il,s. 11
- Qars müqaviləsi erməni millətçilərinin niyyətlərini gözlərində qoydu // Xalq qəzeti, 13 oktyabr , 2024-cü il, s. 1,6
Rus dilində
- Передача части территории Зангезура Армении //Tarix fakültəsi magistrantlarının Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 84-cü ildömünə həsr olunmuş Elmi-praktik konfransın materialları.- Bakı, 2002. - s.43-45.
- Нефтяной фактор во взаимоотношениях Азербайджана и Армении //BDU Xəbərləri. – 2003. -№4. - s.216-219.
- Армянская печать об армяно-азербайджанских отношениях и политике Советской России (апрель-ноябрь 1920 г.) // Материалы научной конференции аспирантов НАН Азербайджана. -Баку, 2005. -с.188-191.
- Азербайджанская дипломатическая миссия в Армении после апрельской оккупации 1920 г. // История и её проблемы -2006. -№ 1. - с.74-78.
- Освещение армяно-азербайджанских отношений в советской историографии / Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası aspirantlarının elmi konfransının materialları. II hissə. Bakı, Elm, 2006.- s.3-9.
- К вопросу о названии, населении и границах Нагорно-Карабахской Автономной области Азербайджанской ССР // Труды Института Истории НАН Азербайджана, 2007, т. 21, -с.122-133.
- Некоторые факты о преступных деяниях армян в Нагорном Карабахе (первая половина 20-х годов ХХ века) // Вестник Бакинского университета. Серия гуманитарных наук. 2007, № 2, - с.137-145.
- Позиция Сталина в вопросе о территориальной целостности Азербайджанской ССР и фальсификации в армянской историографии // История и её проблемы, 2007, № 1, - с.397-402.
- Проблема беженцев в Азербайджанской ССР в результате военной экспансии армян в первой половине 20-х годов ХХ века // Азербайджан и азербайджанцы, 2007, № 1-4, -с.138-145.
- Некоторые особенности формирования национального и социального состава руководящих партийных кадров Азербайджанской ССР в 20-30 гг. ХХ века // Азербайджан и азербайджанцы, 2008, № 5-8,- с.219-228.
- Изменения в границах между Азербайджанской ССР и Армянской ССР после образования Закавказской федерации // Азербайджан и азербайджанцы, 2008, № 9-12, -с.194-201.
- Ложь на службе у экспансионизма // Труды Института Истории НАН Азербайджана, 2008, т. 26, -с.40-46.
- Из истории НКАО в 20-х годах // Журнал «Ирс-Наследие», № 3 (33), 2008, - с.52- 55.
- Армянские территориальные притязания к Азербайджанской ССР после Второй мировой войны (вторая половина 40-х годов-60 гг. ХХ века) // Журнал «Ирс-Наследие» , № 5 (35), 2008, -с.44-47.
- Миф о горе Арарат или фальсификация армянами библейских сказаний и исторических документов // Труды Института Истории НАН Азербайджана, 2009, т. 27, с.19-27.
- Образование НКАО – яркое проявление большевистской политики национально-государственного строительства // Журнал «Ирс-Наследие», № 6 (42), 2009, - с.18-22.
- Политический оборотень или некоторые штрихи к политическому портрету Анастаса Микояна / Azərbaycan xalqına qarşı 1918-ci il mart soyqırımı. Sənədlər toplusu. 3-cilddə, c.1,Bakı, 2009, Çaşıqoğlu, - s.74-82.
- Правда о «Горячем сердце Бакинской коммуны» или кем в действительности являлся Прокофий Джапаридзе / Azərbaycan xalqına qarşı 1918-ci il mart soyqırımı. Sənədlər toplusu. 3-cilddə, c.1, Bakı, 2009, Çaşıqoğlu -s.83-88.
- «Мы просто целились в головы и стреляли». Газ. Азербайджанские Известия, 2010, 31 марта.
- Проблемы развития национальной истории в Азербайджане (вместе с Э.Исмаиловым) / Национальные истории на постсоветском пространстве –II. Под редакцией Ф.Бомсдорфа , Г.Бордюгова- М.: Фонд Фридриха Наумана, АИРО-XXI, 2009, 372 с.
- Территории Азербайджана в экспансионистских планах Армении после второй мировой войны. (вторая половина 40-х-60-е гг.ХХ века). // Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 9-cı elmi-əməli konfransın materialları. Bakı: Qanun, 2009, s. 91-98.
- Некоторые аспекты генезиса конфликта в Нагорном Карабахе в конце 80-х годов ХХ века // Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 9-cı elmi- əməli konfransın materialları. Bakı: Qanun, 2010, s. 106-109.
- Преступления Бакинского Совета в Губинском уезде Северного Азербайджана (апрель –май 1918 г.) // «Россия и Кавказ: История и современность». Материалы международной научной конференции. 22 октября 2009 года.-Махачкала: Издательство «Наука ДНЦ», 2010, с.301-304.
- Геноцид азербайджанцев в марте 1918 года в воспоминаниях большевиков. // Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 10-cı elmi-əməli konfransın materialları. Bakı: Qanun, 2011,- s. 106-109.
- Первый полномочный представитель Азербайджанской ССР в советской России // Журнал «Ирс-Наследие», № 3 (51), 2011, -с.12-16.
- Установление границ между Азербайджаном и Арменией (1918-1930 гг.). Часть 1. // Журнал «Ирс-Наследие» , № 5 (53), 2011, -с.10-15.
- Определение границ между Азербайджаном и Арменией (1918-1930 гг.). Часть 2. // Журнал «Ирс-Наследие» , № 6 (54), 2011, -с.50-55
- Историческая память: характер и формирование // Журнал «Историческое пространство» № 1, М., Наука, 2011, с.14-15
- Становление исторической науки в Азербайджанской республике: проблемы, особенности, разночтения// Журнал «Историческое пространство», № 1, М., Наука, 2011, с.22-36
- Компартия Азербайджана: форма организации, структура и параметры выдвижения кадров (20-30-е годы ХХ века) – s.200-210 // Журнал «Milli Azərbaycan Tarix muzeyi», Bakı, Elm, 2011,356 s.
- Проармянская позиция Советской России в территориальном конфликте между Арменией и Азербаджанской ССР (апрель-ноябрь 1920 г.) //Труды Института Истории НАН Азербайджана, 2011, т. 38, с.339-346.
- Геноцид азербайджанцев весной 1918 года в воспоминаниях большевиков. Журнал «Ирс-Наследие» , №2 (56), 2012, -с.38-43.
- Кровавый путь Амазаспа. 30 марта 2012. Газета «Азербайджанские известия» Армяно-азербайджанский территориальный конфликт в региональной политике советской России (1920 г.) // Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 11-cı elmi-əməli konfransın materialları. Bakı: Qanun, 2012,- s. 63-68
- Компартия Азербайджана в годы партийных чисток и «Большого террора» (20-30-е годы ХХ века) // Азербайджан и азербайджанцы, 2012, № 1-2, с.137-145
- Некоторые особенности места и роли Азербайджана в истории Второй Мировой войны (современная азербайджанская историография). Международный симпозиум «Азербайджан во Второй мировой войне и предотвращение холокоста на Кавказе». Баку, 17-19 октября 2012 г., с.32-38
- Дипломатическая борьба вокруг Карабаха и Зангезура при АДР (1918-1920). Журнал «Ирс-Наследие», № 6 (60), 2012, -с.20-24
- Он был непреодолимым барьером на пути сепаратистов.12 декабря 2012. Газета «Азербайджанские известия».
- Некоторые особенности политики коренизации кадров в Азербайджанской ССР (20-30-е годы ХХ века). s.146-163 // Журнал «Milli Azərbaycan Tarix muzeyi», Bakı, Elm, 2012,336 s.
- Партийно-государственная власть в Азербайджанской ССР: структура, форма организации и руководство ( 20-30-е годы) Журнал «Историческое пространство», № 1, М., Наука, 2012, с.219-229
- Как Азербайджан потерял Зангезур. Журнал «Ирс-Наследие», № 1 (61), 2013, с.20-23
- «Дашнакские отряды сделали свое подлое дело…». Газета «Азербайджанские известия», 29 марта 2013. http://www.azerizv.az/news/a-12817.html
- İrəvan quberniyasında erməni amansızlığı. «Azərbaycan» qəzeti. 30 mart 2013-ci il. http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=21861
- Тюркские топонимы как объекты армянской экспансии // Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 12-cı elmi-əməli konfransın materialları. Bakı: Elgün, 2013,- s. 94-100.
- Прокофий Джапаридзе-один из главных организаторов геноцида азербайджанцев, или правда о «горячем сердце Бакинской коммуны», с.61-75/ «Геноцид азербайджанского народа 1918 года: организаторы и палачи».Баку,2013.
- Анастас Микоян –участник геноцида азербайджанцев и главный фальсификатор истории Бакинской коммуны, с.76-92/ «Геноцид азербайджанского народа 1918 года: организаторы и палачи». Баку, 2013.
- Геноцид азербайджанцев 1918 года в воспоминаниях большевиков, с.244-258/ «Геноцид азербайджанского народа 1918 года: организаторы и палачи». Баку, 2013.
- Нариман Нариманов о засилье армянских коммунистов в партийном руководстве Азербайджанской ССР// Журнал «Milli Azərbaycan Tarix muzeyi», s. 195-213 Bakı, Elm, 2013,367 s.
- "Qubadlı: Qədim Azərbaycan torpağı Zəngəzurun qapısı". Bakı, 2013 (həmmüəllif).
- «Армянский вопрос» в политике России в годы Первой мировой войны. Материалы международной научной конференции , посвященные 100 летию начала Первой мировой войны. Баку, 23-24 мая 2014 года, с.261-274
- Исповедь дашнакского лидера. Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 13-cü elmi-əməli konfransın materialları. Bakı, 2014,- s.105-111
- К вопросу о создании армянского государства и определения его границ на переговорах в Батуми и Стамбуле в 1918 г. // Труды Института Истории НАН Азербайджана, 2014, т. 48-50, с.87-93.
- Депортация азербайджанцев из Армении (1948-1953).
- Геноцид азербайджанцев в Иреванской губернии
- Губинская трагедия 1918 г. Бакинский рабочий 24 февраля 2015 г.
- Геноцид азербайджацев в Шемахинской губернии весной 1918 года. Бакинский рабочий. 14 февраля 2015 г.
- Зангезур// Каспий. – 2015. - 01,02.03,06.07,09 октября.
- История Карабахского вопроса // Каспий. – 2015. - 19,23,25,30, июня,01,02,03, июля.
- Комиссар юстиции // Каспий.- 2015. - 07, 08 января.
- Мятежные вассалы // Каспий. – 2015. - 23, 28 января, 03,10 ,19, 26 февраля, 05 марта.
- Нахчыван // Каспий. – 2015. - 08,09,10,11.15,16.17,18.22,23,24 декабря
- Об одном интервью генерала Андраника /Н.Гезаловой, А.Багировым // Strateji təhlil .- 2015.- № 2 (13). s.9-22.
- Притязания Армении на Нагорный Карабах в период руководства Азербайджаном Гейдара Алиева (60-е-начало 80 гг. ХХ века) // AMEA Xəbərləri. İctimai ser. – 2015.- с.16-39
- Трудный путь борьбы // Каспий. – 2015. - 19,26 апреля, 03,17,24, 31 мая.
- Аппарат управления Центрального и Бакинского Комитета Компартии Азербайджанской ССР в 20-30-е годы ХХ века //AMEA Xəbərləri. İctimai ser.- 2016.- №. - с.45-54.
- Армяне на службе фашистов, или о том, как «Дромедар» готовил и перебрасывал агентов в советский тыл // Каспий. – 2016. - 08 сентября.
- Армянская и Албанская церкви на Южном Кавказе в исторической ретроспективе /Н.Гезаловой/) // Strateji təhlil.- 2016. -№ 17-18.- с.87-106.
- Армянские вооруженные формирования на Кавказском фронте (1914-1916) // Геноцид тюрко-мусульманского населения Азербайджана и Восточной Анатолии (1914-1920)\ Специальный выпуск: Материалы III Международной конференции. Труды Института Истории НАН Азербайджана.- 2016.-,№ 56-58. - с.285-29.3
- Британские игры // Каспий. – 2016. -15 сентября
- Вечные скитания // Каспий. – 2016. -31 июля.
- Вопрос автономии Нахчывана сквозь призму Московского и Карсского договоров 1921 года // Diplomatiya aləmi.- 2016.- № 41.- с.138-150.
- Вопрос о границах, или как была пресечена попытка армян расширить свои территории за счет независимых государств Южного Кавказа // Каспий. – 2016. -05 октября.
- Горькая судьба озера Гейча // Каспий. – 2016. -23,24,25 июня.
- Гребля под себя // Каспий. – 2016. -20 октября.
- Депортация азербайджанцев из Армении (1948-1953). Матеріали Міжнародного круглого столу “Депортації, примусові переселення та вимушені переміщення: в житті народів, у долі людей” (Київ, 17 жовтня 2014 року). – Киев: 2016.- с.79-84
- Депортация азербайджанцев из Армении в 1988 году //AMEA Xəbərləri. İctimai ser. – 2016.- № 2.- с.4-24.
- Деструктивная политика// Каспий. – 2016. -16 ноября.
- Кадровая политика в Азербайджанской ССР в 20-30-е гг. ХХ века (правовой аспект) // Северо-Кавказский юридический вестник.- 2016.- №1.- с.114-126.
- Кровожадные хмбапеты // Каспий. – 2016. -16 сентября.
- Миссия Уодропа // Каспий. – 2016. -28 сентября 2016 г.
- Миссия Харборда // Каспий. – 2016. -23 сентября 2016 г.
- Национальный состав Коммунистической партии Азербайджанской ССР (20-30-е гг. ХХ века) // Труды Института Истории НАН Азербайджана.- 2016.- № 59.- с.60-68.
- Кадровая политика в нефтяной промышленности Азербайджанской ССР в 20-30-е гг. ХХ века // Современная научная мысль. - Москва: 2016.- № 4.- с. 118-130.
- Несбывшиеся надежды // Каспий. – 2016. -12,13 июля.
- Несбывшиеся надежды армян// Каспий. – 2016. -30 сентября.
- О «секретных протоколах» советско-турецкого Московского договора 1921 года // Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 15-cü elmi-əməli konfransın materialları.- Bakı: 2016.- s.71-77.
- От ворот поворот, или как великие державы разочаровали армян// Каспий. – 2016. -20 сентября.
- Партийно-политическое образование в Азербайджанской ССР в 20-х -30-х гг. ХХ века // Вопросы истории (Москва,). - 2016.- № 12.- с.143-150.
- Подготовка инженерно-технических кадров для промышленности Азербайджанской ССР в 20-30 –е гг. ХХ века // Azərbaycan Arxeologiyası və etnoqrafiyası.- 2016.- № 2.- c.226-233.
- Подлое отродье, или как армяне отплатили своему покровителю // Каспий. – 2016. -07 сентября.
- Социальный облик советского учительства в Азербайджанской ССР в 1920-1930-е годы // Культура и власть в СССР 1920-1950-е гг.: Материалы международной конференции. (Санкт-Петербург, 2016, 24-26 октября).- с.399-411.
- Социальный фактор в кадровой политике в Азербайджанской ССР (20-30-е годы ХХ века) // Dövlət İdarəçiliyi: Nəzəriyyə və Təcrübə.- 2016.- № 2 (54).- с.163-172.
- Ультиматум отвергнут // // Каспий. – 2016. -20 июля.
- Уровень образования и расстановка партийных кадров в различных отраслях хозяйства Азербайджанской ССР в 20-30 гг. ХХ века //AMEA Xəbərləri. İctimai ser.- 2016.- № 3.- с.14-19.
- Фальсификация истории территориального конфликта в Нагорном Карабахе в армянской историографии // Современная научная мысль (Москва). – 2016. - № 4.- с. 147-163.
- Бакинская партийная организация в 20-30-е гг. ХХ века: структура, руководство, национальный и социальный состав // Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Naxçıvan Bölməsi. Xəbərlər. İctimai və humanitar elmlər ser. – 2017.- № 3.- с.62-72.
- Большая репатриация // Каспий. – 2017. - 23 ноября.
- Все о «геноциде армян» // Каспий. – 2017. -07 февраля.
- Выгодное переселение // Каспий. – 2017. - 10 января.
- Высшие органы государственной власти в Азербайджанской ССР : форма организации, структура и руководство (20-30-е гг. ХХ века) // Dövlət İdarəçiliyi: Nəzəriyyə və Təcrübə.-2017.- № 2 (58).- с.142-151.
- Дашнаки на службе у фашистов. Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 16-cı elmi-əməli konfransın materialları. -Bakı: 2017.- c.73-81.
- Историческая фальсификация, или как Учкилисе стал Эчмиадзином // Каспий. – 2017. - 03 марта.
- Кровавый палач, или как из одноухого Андраника лепили народного героя // Каспий. – 2017. - 10 марта.
- Ловушка для дипломата // // Каспий. – 2017. - 17 февраля.
- Мелики Карабаха // Каспий. – 2017. - 07 сентября.
- Особенности кадровой политики в области подготовки учителей в Азербайджанской ССР в 20-30-е годы ХХ века // Bakı Universitetinin Xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası.- 2017.- № 2. с.102-110.
- Отклоненное прошение, или как Паскевич внес коррективы в просьбу армян о нововведениях // Каспий. – 2017. - 29 марта.
- Первичные партийные организации Компартии Азербайджанской ССР в 20-30-е годы ХХ века: распределение по видам, состав и функции //Вестник Майкопского Государственного Технологического университета. - Изд-о МГТУ, 2017.- №2.- с.29-34.
- Провокационный проект // Каспий. – 2017. - 06 января.
- Роковое решение, или как была предопределена судьба Иревана // Каспий. – 2017. - 18 октября.
- Секретная переписка // Каспий. – 2017. - 27 января.
- Структура и руководство Центрального Комитета Компартии Азербайджанской ССР в 20-30-е гг. ХХ века // Strateji təhlil.- 2017.- № 3-4 (21-22).- с.271-284.
- Террористическая деятельность партии «Дашнакцутюн» в переписке П.И.Столыпина с И.И.Воронцовым-Дашковым в 1908 году // Труды Института Истории НАН Азербайджана.- 2017.- № 64-66. - c.126-131.
- Трагедия озера Гейча // Каспий. – 2017. - 06 апреля.
- Угроза царскому самодержавию // Каспий. – 2017. - 14 февраля.
- Арена кровавой резни. Зверства армян в Нахчыване // Газета «Каспий», 17 апреля 2018 г.
- Армянская область (1828-1840): история несостоявшегося проекта // Qarabağ dünən, bu gün və sabah: 17-ci elmi-əməli konfransın materialları. – Bakı: 2018.- c.132-139.
- Армянский мятеж в Карабахе в марте 1920 года в исторических документах // Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: Azərbaycan dövlətçilik tarixinin parlaq səhifəsi: AXC-nin 100 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfrans (Gəncə 26-30 iyun 2018).- s. 420-424.
- Военно – дипломатическая борьба вокруг Карабаха и Зангезура в период АДР (1918-1920 гг.) // Diplomatiya aləmi. – 2018. - № 48.- c. 230-241.
- Вооруженное сопротивление тюрко-мусульманского населения Ведибасара против военной агрессии Армении в 1919 г. // Геноцид тюрко-мусульманских народов в ХХ веке: Материалы V международной конференции Труды Института Истории НАН Азербайджана. - Баку: 2018.- №70-72.- с.371-375
- Качественные параметры партийных кадров в Азербайджанской ССР в 1920-1930-е гг. // Strateji təhlil.- 2018.- № 3-4 (25-26).- с.271-298.
- Коварный план // Каспий. – 2018. - 08 мая.
- О происхождении названия «Восточная Армения» и заселении её армянами. Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 17-ci elmi-əməli konfransın materialları.- Bakı: 2018.- c.139-142.
- Освобождение Баку подобно чуду // Каспий. – 2018. - 13 сентября.
- Подготовка кадров для аграрного сектора экономики Азербайджанской ССР (20-30-е годы ХХ века) // Труды Института Истории НАН Азербайджана.- 2018. - № 73.- с.224-240.
- Подковерные игры // Каспий. – 2018. - 16 мая.
- Показания Смирнова // Каспий. – 2018. - 15 марта.
- Последний день Катара, или как Зангезур был «очищен» дашнаками от азербайджанцев // Каспий. – 2018. - 10 апреля.
- Провальная конференция // Каспий. – 2018. - 03 мая.
- Провальная конференция // Каспий. – 2018. - 04 сентября.
- Роковой май 1918 г. // Каспий. – 2018. - 22 мая.
- Создание Закавказской Советской Федерации как составная часть решения национального вопроса на Южном Кавказе // Вестник Киевского Национального Университета им. Тараса Шевченко. – 2018.- № 1 (136).- с. 40-45.
- Формирование инженерно-технических и рабочих кадров для промышленности Азербайджанской ССР в 1920-1930-е годы // Milli Azərbaycan Tarix muzeyi. Bakı: Elm, 2018.- с.169-192.
- Гарегин Нжде – идеолог армянского фашизма // Qarabağ: Dünən, bu gün və sabah: 18-ci elmi-əməli konfransın materialları. – Bakı: 2019. – s.132-139.
- Геноцид азербайджанцев в 1918-1920 гг. в воспоминаниях армян // 31 mart- tariximizin faciəli səhifəsidir. - Bakı: 2019.- c.128-136.
- Из истории азербайджано-белорусских связей в период Второй мировой войны / Ш. Рахманзаде, Дж.Бахрамов // Геостратегия. – 2019. - №3(51) май-июнь). – с. 24-27.
- Истинный государственник: Гейдар Алиев был ключевой фигурой, принимающей ответственные решения // Каспий. - 2019. – 11 мая. – с.11.
- Мелкая монета в большой игре. Вместо победного меча армяне получили смиренное прощение // Элм. - 2019. – 17 мая. – с.4.
- Политика Великобритании в территориальном конфликте между Арменией и Азербайджаном в 1918-1919 гг.//«Sosial elmlər» jurnalı, 2019, №2, s.44-54
- Некоторые особенности советской кадровой политики в Азербайджане в 20-30-е гг. ХХ века / Материалы международной научно-практической конференции «Кавказоведение в системе общей культуры и образования»,2019, Магас (Ингушетия), с.144-154
- Основные приоритеты при подготовке кадров советской научной интеллигенции в Азербайджанской ССР, их количественная и качественная характеристика (20-30-е годы ХХ века) // Труды Института Истории НАН Азербайджана, № 78, 2019, с.100-125.
- Национальный вопрос в коммунистической партии Азербайджана (20-30-е гг. ХХ века)// Материалы V международного конгресса кавказоведов. Тбилиси, 2019, 4-6 ноября, с.217-218.
- Драстамат Канаян- кровавый путь от дашнакского террориста до руководителя диверсантов «Зондеркоманды Дромедар»// Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 19-cı elmi-əməli konfransın materialları.- Bakı: 2020, c.71-79
- Партия «Дашнакцутюн» в период «холодной войны» (1945-1991)// Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 19-cı elmi-əməli konfransın materialları.- Bakı: 2020, c.79-86
- Переосмысление традиционных концепций и стирание «белых пятен» в истории участия Азербайджана во Второй мировой войне // Материалы международной конференции «Азербайджан сквозь призму минувшего и сегодняшнего», проведенной Историческим факультетом Киевского университета. Киев-Нижин, 27 мая, 2020, (122 с.) с.67-76
- Переосмысление традиционных концепций и стирание «белых пятен» в истории участия Азербайджана во Второй мировой войне // Материалы международной научно-практической онлайн конференции на тему : «Вторая мировая война : подвиг народа и уроки истории». Карши (Узбекистан). 27 мая, 2020, с.16-21
- Бакинская военная операция в январе 1990 года как попытка подавления советским руководством азербайджанского национального движения по защите территориальной целостности республики // Studia Wschodnioeuropejskie,2020,№ 12 с.107-115
- Трагическая судьба азербайджанского населения Еревана в советский период // Milli Tarix muzeyi, 2020, с. 171-187
- Трагическая судьба азербайджанского населения Еревана в советский период // Qarabağ dünən, bu gün və sabah. 20 -cı elmi-əməli konfransın materialları.- Bakı: 2021, c. 335-356
- Чем не угодил армянам Иосиф Сталин // -Quba: XX əsr türk-müsəlman soyqırımları, Bakının Qafqaz İslam Ordusu tərəfindən Qurtuluşundan Qarabağ Zəfərinə doğru Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri. II Beynəlxalq Quba simpoziumunun materialları -10-11 sentyabr-2021,-c. 261-270
- Этапы Карабахского конфликта: от «горячей» к «холодной» фазе // Историческое знание и преподавание истории в контексте эволюции национального самосознания. Материалы Международной научной конференции / Отв. ред. Алиева С.И. - М.: НИИ ИЭП, 2021. – (463 с) с.95-102.
- Из истории национального движения и государственной независимости в Азербайджане и Украине ( 1917-1920) // Украина-Азербайджан: диалог культур и цивилизаций. Посвящено 30 летию восстановления дипломатических отношений между Украиной и Азербайджаном. Национальный Педагогический Университет им. М. П. Драгоманова.-2021, 19 октября.-с.5-7
- Особенности Нагорно-Карабахского конфликта, начавшегося накануне распада СССР // Azərbaycan Universitetinin elmi jurnalı “İpək yolu”. Xüsusi buraxılış, 2021, s.132-142
- Карабахский вопрос в период руководства Азербайджаном Гейдара Алиева (1970-80-е годы)// Studia Wschodnioeuropejskie. Conflict over Karabakh, Warszawa, 2021,№ 14 с.46-65
- Партийно-государственная власть в Азербайджанской ССР в период позднего сталинизма (1945-1953 гг.)// В сборнике докладов Международной междисциплинарной научно-практической конференции «Шараф Рашидов – Человек эпохи», Джизак, -26 июня 2021,- с. 53-77
- Политика Великобритании накануне оккупации АДР Советской Россией //AMEA Gəncə bölməsinin Xəbərlər məcmuəsi. İctimai və humanitar elmlər seriyası,-2022.№ 1 (1), - с.55-63
- Роль цифровых информационных технологий для научных исследований в Азербайджане // Журнал Значение цифровых технологий в изучении истории Узбекистана- 2022. № 1(1), с.166-169
- Некоторые малоизученные страницы в истории формирования азербайджанских национальных дивизий в годы советско-германской войны 1941-1945 годов // -Bakı: Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi,-2023.-s. 45-60.
- М.Э. Расулзаде о национальном уклоне в Азербайджане // BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi BENGİ World Journal of Yörük-Türkmen Studies Cilt /Volume - Sayı/Issue: 2024 – 2-s. 276-288
- О происхождении названия «Восточная Армения», заселения ее армянами и формирование современных границ республики Армения.с.29-41//”Cənubi Qafqaza erməni köçü: xronikası, mahiyyəti” mövzusunda keçirilən konfransın materialları. Bakı,OCAQ, 2024
- Из истории дипломатической миссии Азербайджана в Армении (1918-1920 гг.)//IRS-Наследие, 2024, №129, с.34-37
İngilis dilində
- Deeds of Armenian who Held Leading Posts in Azerbaijan SSR and Respective Heavy After- Effects (1920-1925) // Azerbaijan & Аzerbaijanis, 2006, № 5-12, -p.227-233
- Stalin on the territorial integrity of the Azerbaijani SSR // Visions of Azerbaijan. May-June. 2010.
- Armenia,s groundless territorial claims on Azerbaijan// Visions of Azerbaijan. September-October. 2010.
- Formation of the Nagorno-Karabakh Autonomous Region as a vivid manifestation of the Bolshevik policy of nationbuilding // IRS-Heritage_3_(10)_2012.indd 50
- Genocide and deportation of Azerbaijans of the Erivan governorate (1918-1920) // IRS-Heritage, № 13, 2013, p. 52-57
- Genocide and deportation of Azerbaijans of the Erivan governorate (1918-1920) // IRS-Heritage, № 14, 2013, p. 34-43
- Genocide and deportation of Azerbaijans of the Erivan governorate (1918-1920) // IRS-Heritage, № 15, 2013, p.40-45
- Deportation of Azerbaijanis from Armenia (1948-1953) IRS-Heritage, № 16, 2014, p.42-49
- Deportation of Azerbaijanis from Armenia (1948-1953) IRS-Heritage, № 17, 2014, p.54-59
- 1988: Final stage of the Deportation of Azerbaijanis from Armenia. Article 1. “Irs- Heritage” 3 (18), 2014, p.44-47.
- 1988: Final stage of the Deportation of Azerbaijanis from Armenia. Article 2. “Irs- Heritage” 4 (19), 2014, p.30-39.
- Diplomatic struggle around Karabakh and Zangezur under the ADR (1918-1920) // Irs- Heritage.- 2018.- 1-2 (33-34).- p. 36-41.
- Dewived from the history of Azerbaijani diplomatic wission in Armwnia (1918-1920) // IRS – Heritage. – 2019. - №2-3. - 104-107.
- How Azerbaijan lost Zangezur// IRS – Heritage. – 2021. - № 50. – 30-35.
Türk dilində
- Bolşeviklerin anılarına göre 1918 yılının ilkbaharında azerbaycanlılara karşı yapılmış soykırım //IRS -Heritage_1_2013_TR_last.indd 16
- Azerbaycan Halk Cumhuriyyeti (1918-1920) döneminde Karabağ ve Zengezurla ilgili mücadele. “İrs- Miras” 1(9), 2014, s.48-57
- Azerbaycan Zengezuru nasıl kaybetti? “İrs- Miras” 2(10), 2014, s.52-57
- Sovyet-Türk İlişkİlerinde Ermenistan’la Azerbaycan arasındakİ toprak İhtilafı (1920 yılı) 3 (11), 2014, s.38-45
- Sovyet-Türk İlişkİlerinde Ermenistan’la Azerbaycan arasındakİ toprak İhtilafı (1920 yılı) //İrs- Miras-2014,- 4 (12), s.48-57
- 1918-1920 yıllarında Ermenilerin Erivan bölgesində Azerbaycan türklerine karşı yaptıkları soykırımı ve Azerbaycanla ilgili iddiaları // Yeni Türkiye,.-2014. - 63 sayı, Ermeni meselesi özel sayısı IV.- s. 2627-2639.
- Azerbaycan’ın Zengezur Bölgesinin Ermenistan Tarafından İşgali. Yeni Türkiye, 77 sayı, Ermeni meselesi özel sayısı VII , 2015, s. 197-205.
- Ermenistan - Azerbaycan Arazi Munakaşasında Ankara Hükümetinin Mevkii (1920-1921)// Kuruluşundan 90. Yılına Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası Sempozyumunun (23-25 Ekim 2013, Eskişehir) bildirileri, Cilt: II.- Ankara: 2016.- s. 1243-1254
- Türkiyə-Azərbaycan ilişkilerinde uyduruk ermeni soykırımı meselesi. I. Türkiyə-Azərbaycan ilişkilerinde gelecek perspektifi çalıştayı, Ankara, 2016. s.49-57
- AHC Sırasında Karabağ ve Zangazur Bölgeleri için Askeri-Diplomatik Mücadele (1918-1920). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Uluslararasi hakemli dergi, ISSN: 1302-6879), Van, 2018 Sayı: Azerbaycan Özel Sayısı. - s. 195-215
- ↑ "NİFTƏLİYEV İLQAR VAHİD OĞLU". www.tarixinstitutu.az. 1 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 may 2024.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-05-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-15.