İkinci Tramp administrasiyasının tarif siyasəti

Donald Trampın birinci prezidentliyi dövründə ABŞ-ın polad (25%) və alüminium (10%) idxalına rüsumlar, eləcə də Çindən gələn mallara rüsumlar tətbiq edilməsi ABŞ və Çin arasında ticarət müharibəsinin başlamasına səbəb olub.^[5][6] Trampın xələfi Co Bayden tariflərin əksəriyyətini saxlamış, 2024-cü ildə günəş panelləri və elektrik avtomobilləri^[7][8] kimi məhsulları da buraya daxil edərək tarifləri genişləndirmişdi.

2025-ci il fevralın 1-dən Çindən gələn bütün mallara 10% gömrük rüsumu tətbiq edilldi. Həmin gün ABŞ-nin Kanada və Meksikadan idxal etdiyi mallara 25 faizlik rüsumlar tətbiq edildi (bu tariflərin tətbiqi martın 4-nə qədər təxirə salındı).^[9] Çin buna cavab olaraq kömür və mayeləşdirilmiş təbii qaza (15%), neftə, kənd təsərrüfatı maşınlarına və iri sərnişin avtomobillərinə (10%) rüsumlar tətbiq etdi.^[10]

Fevralın 10-da Tramp administrasiyası martın 12-dən^[11][12] qüvvəyə minən bütün ölkələrdən alüminium və polad idxalına 25% tarif tətbiq edəcəyini açıqladı.

2025-ci il martın 4-dən Çindən idxala gömrük rüsumları 20%-ə qədər artırıldı.^[13] Buna cavab olaraq, Çin ABŞ-dən kənd təsərrüfatı məhsullarının idxalına, xüsusən də əsas idxal maddəsi olan soyaya 10-15% məbləğində rüsum tətbiq etdi.^[14] Həmçinin, Kanada və Meksikadan gələn mallara tariflər martın 4-də qüvvəyə minmişdir,^[15] lakin martın 5-də Tramp administrasiyası USMCA^[ing.] uyğun mallara (tamamilə Şimali Amerikada hazırlanmış) tariflərin gecikdiriləcəyini açıqladı; Bu, Meksikadan gələn malların təxminən yarısına, Kanadadan isə 38%-nə təsir etdi.^[16]

Növbəti mərhələ 2025-ci il aprelin 2-də demək olar ki, bütün dünya ölkələri üçün aprelin 5-dən etibarən 10%-lik gömrük rüsumlarının tətbiqi ilə bağlı elan, aprelin 9-dan isə bir sıra ölkələrdən, o cümlədən Banqladeşdən (37%), Vyetnamdan (46%), Vyetnamdan (42%), Avropa İttifaqından (42%) Hindistandan (26%), İraq (39%), İndoneziya (32%), Kamboca (49%), Çin (54%), Laos (48%), Lesoto (50%), Malayziya (24%), Myanma (44%), Koreya Respublikası (25%), Tailand (36%), Tayvan (32%), İsveçrə (3%), Cənubi Afrika (3%) və Yaponiyadan (3%) idxala artırılmış “cavab” rüsumları qüvvəyə minməli idi . Bütün idxal olunan avtomobillərə 25% rüsum da tətbiq edilib.^[17] The Economist jurnalının məlumatına görə, bu rüsumların tətbiqi ABŞ-a idxal olunan malların orta tarifini 2%-dən 24%-ə qədər artırıb.^[18] Bir sıra ölkələr cavab rüsumlarının tətbiq olunduğunu elan etdilər; xüsusilə, Çin hökuməti aprelin 10-dan^[19] ABŞ-dan gələn bütün mallara 34% rüsum tətbiq edir. Bu, tarixdə ilk dəfə iki gün dalbadal 1500 bənddən çox ucuzlaşan Dow Jones Industrial Average və 10% ucuzlaşan S&P 500 daxil olmaqla, ABŞ və digər ölkələrdə fond indekslərinin kəskin azalmasına səbəb oldu.^[20]

Daha yüksək tariflərin qüvvəyə minməsi lazım olan gün, aprelin 9-da Tramp 125% tarifi ilə vurulan Çin istisna olmaqla, 90 gün gecikdiriləcəyini açıqladı. Bütün digər ölkələr üçün rüsum 10%^[21] səviyyəsində qaldı. Trampın qərarına çox güman ki, onun məsləhətçiləri və Respublikaçılar Partiyasının digər üzvlərinin sərt tənqidləri, həmçinin aprelin 9-da ^[22] başlayan ABŞ dövlət istiqrazlarının kütləvi satışı təsir göstərib. Çin hökuməti cavab olaraq aprelin 10-dan etibarən bütün ABŞ mallarına 84 faiz rüsum tətbiq edib. Tramp da öz növbəsində Çindən gələn mallara rüsumları 145%-ə qaldırdı və ertəsi gün Çin aprelin 12-dən etibarən Amerika mallarına rüsumları 125%-ə qaldırdığını açıqladı. Daha sonra Tramp administrasiyası Çindən gələn smartfonlar, kompüter monitorları və elektron komponentlər üçün rüsumun 20%-də qalacağını açıqladı.^[23]