İavan, Yavan[1], Yunan[2], Yon[3] (ivr. יון) — "Yəhudi Bibliyası"nda "Yaradılış kitabı"na görə, Yafəsin dördüncü oğlu, Nuhun nəvəsi.[4]
İosif Flavi ənənəvi inanışı bildirmişdir ki, İavan yunanların əcdadı hesab edilir. Həmçinin, Yunanıstan və ya ümumilikdə yunanların ivrit dilindəki adı kimi xidmət edən İavan uzun müddət şərq yunanlarını olan ioniyalıların adıyla bağlı hesab edilmişdir.[5] Bütün "Tövrat" manuskriptlərinin nöqtəsiz oxunduğunu nəzərə alınanda "יון" sözü "Yon" kimi oxuna bilər, çünki Vav hərfi həm samit (v kimi oxunur), həm də sait (o və ya u kimi oxunur) kimi istifadə oluna bilər. Şərqi Aralıq dənizi, Yaxın Şərq və ondan kənarda qədim yunanlara sanskrit və prakrit dillərindəki "Yona" kimi əlaqəli adlar tətbiq olunmuşdur.[6] "Septuaginta"da İavan "Ιωνοι" (İonoi) kimi tərcümə olunur. O vaxtdan bəri İavanın yunanlar və ya ellinlər ilə eyniləşdirilməsi populyarlaşmışdır.[7] Sevilyalı İsidor inanırdı ki, yunanlar İavandan törəmişdilər.[8]
Bernhard Ştade İavanı yalnız Kiçik Asiyada yaşayan ioniyalılar kimi müəyyən etmişdi.[9] Ernst Kurtius ioniyalıların Kiçik Asiyadan mənşə aldığını güman edirdi, lakin sonradan belə bir baxış bucağı üstünlük təşkil etmişdir ki, Kiçik Asiyadakı İoniya şəhərləri materik Yunanıstandan köçən müstəmləkəçilər tərəfindən qurulmuşdur, bu da Kurtiusun irəli sürdüyü interpretasiyasını çətinləşdirmişdir.[10] Buna görə də Buri İavan adının İoniyanın yunanlardan əvvəl yaşamış əhalisinə aid olduğunu və sonradan ioniyalılara və ümumilikdə yunanlara tətbiq edildiyini fərz etmişdir.[11] Robertson İavanı finikiyalılar ilə eyniləşdirmək istəyirdi, lakin adın sonradan bunun ioniyalılara aid edilməsini də istisna etməmişdir.[12]
İavanın adı həmçinin "Dənyalın kitabı"nın 8:21-22 və 11:2-ci hissələrindəki apokaliptik ədəbiyyatda çəkilir. Burada İavan adlı padşahdan bəhs edilir və alimlər bu şəxsin Makedoniyalı İsgəndər olduğunu güman edirlər.[13]
Robertson İavanı lokalizasiya etmək üçün qədim Assuriya coğrafi siyahısından istifadə etmişdir.[14] Bu siyahıda ardıcıl olaraq Hi-lak-ku (Kilikiya), İa-[a-?]-na və Mi-li-ti (Melid) qeyd olunur. Robertson Lenormantın təklif etdiyi oxunuşa əsasən bunu İavanu kimi qəbul etmişdir, lakin Kition stelası açıq şəkildə göstərir ki, İa-[a-?]-na, əslində, İa-ad-na, yəni Kiprdir.[15]
"Yaradılış kitabı"nda onun dörd oğul atası olduğu qeyd edilmişdir. Onların adı Elisa, Farsis, Kittim və Dodanimdir.[16] "Salehlər kitabı"nda İavan kimi tanınan Yunusun Elisa və Farsis adında iki oğlu göstərilmişdir.[17] Bundan əlavə, Əbu Süleyman Davud Şərif İdrisiyə istinad edərək İavanən Lissa (Elisa) adlı oğlunun olduğunu qeyd etmişdir.[2] Bundan başqa, Kinanın oğlu Qrifidin geneologiyasında İavanın Kipri adlı oğlunun adı çəkilmişdir.[18] "Hüzqəylin kitabı"nda İavan Fuval və Meşex ilə birlikdə lokalizasiya edilmişdir.[19]
İavan ümumiyyətlə qədim yunanlar və Yunanıstanla əlaqələndirilsə də, onun oğulları adətən Şimal-Şərqi Aralıq dənizi və Anadolu ərazisindəki yerlərlə bağlıdır.[20][21] Sevilyalı İsidorun fikrinə görə, yunan-eliziyalılat kimi də tanınan eollar Elisadan, kilikiyalılar Farsisdən, kitlər və ya kiprlilər Kittimdən, rodoslular isə Dodanimdən törəmişdilər.[8]
- ↑ Элиша, сын Явана // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. — СПб., 1908—1913.
- ↑ 1 2 Абу Дауд. Сад ученых, в переводе Я. Д. Языкова: «Из Саклабов, продолжает он, одни думают, что они происходят от Саклаба, сына Лиссы, сына Юнанова, сына Яфетова; другие производят себя от Саклаба, сына Мадаева, сына Яфетова».
- ↑ Книга Яшера (Праведного). Глава 7, абзац 1: «Сыны Йапета эти: Гомер, Магог, Мади, Йон, Тубал, Мешек и Тирас — семь сыновей». Arxiv surəti 10 mart 2019 tarixindən Wayback Machine saytında.
- ↑ Genesis 10:2
- ↑ "Jewish Language Review". Jewish Language Review. Association for the Study of Jewish Languages. Volume 3: 89. 1983.
- ↑ Thomas, Edward Joseph. The History of Buddhist Thought. Asian Educational Services. 1933. səh. 85 with footnote 2. ISBN 978-81-206-1095-8.
- ↑ E. Dhorme, Les Peuples issus de Japhet d'après le chapitre X de la Genèse. Syria 13/1, 1932, 35
- ↑ 1 2 Святитель Исидор Севильский. Этимологии. Книга IX. «О языках, племенах, царствах, войсках, городах и титулах».
- ↑ De populo Javan parergon patrio sermone conscriptum, Giessen 1880, nach E. Robertson, Notes on Javan. The Jewish Quarterly Review 20/3, 1908, 469
- ↑ Die Ionier vor der Ionischen Wanderung, 1885
- ↑ Historical Review 1900, 288, nach E. Robertson, Notes on Javan. The Jewish Quarterly Review 20/3, 1908, 469
- ↑ E. Robertson, Notes on Javan. The Jewish Quarterly Review 20/3, 1908, 480
- ↑ http://www.ccel.org/ccel/henry/mhc4.Dan.ix.html
- ↑ Cuneiforn Inscriptions of Western Asia 11, p. 533
- ↑ Journal des Savants 1882, 484
- ↑ Genesis 10:4. «Сыны Иавана: Елиса, Фарсис, Киттим и Доданим».
- ↑ Книга Яшера (Праведного). Глава 7, абзац 6: «И сыновья Йона были: Елиша, Таршиш, киттийцы [Или: киттийцы] и дудонцы (Dudonim) [Или: дуданцы]». Arxiv surəti 10 mart 2019 tarixindən Wayback Machine saytında.
- ↑ История Грифида сына Кинана. По изданию Historia Gruffud Vab Kenan, Caerdydd, Gwasg Prifysgol Cymru, 1977. Перевод со средневаллийского — Михаил Алимов. Под редакцией Дмитрия Храпова.
Arxiv surəti 28 dekabr 2019 tarixindən Wayback Machine saytında.…сына Крита, сына Киприя, сына Иавана, сына Иафета, сына Ноя Старого.
- ↑ Ezekiel 27:13. «Иаван, Фувал и Мешех торговали с тобою, выменивая товары твои на души человеческие и медную посуду».
- ↑ Anson F. Rainey, The Sacred Bridge: Carta’s Atlas of the Biblical Word, Carta: Jerusalem, 2006, 27
- ↑ Yohanan Aharoni, Michael Avi-Yonah, Anson F. Rainey, Ze’ev Safrai, The Macmillan Bible Atlas, Macmillan Publishing: New York, 1993, p. 21.