İşçi mükafatları (ing. Employee benefits) — işəgötürən tərəfindən işçiyə əmək haqqından əlavə verilən maddi və qeyri-maddi təşviqlər.[1] Bu mükafatlar əmək bazarında rəqabət qabiliyyətini artırmaq, işçilərin rifahını yaxşılaşdırmaq və təşkilatda motivasiyanı yüksəltmək məqsədi daşıyır.[2]
| İqtisadiyyat | |
|---|---|
 | |
| Əsas kateqoriyalar | |
| Mikroiqtisadiyyat | |
| Makroiqtisadiyyat | |
| İqtisadi təlimlər tarixi | |
| İqtisadi metodologiya | |
| Alternativ iqtisadiyyat | |
| Texniki metodlar | |
| Riyazi iqtisadiyyat | |
| Ekonometrika | |
| Təcrübi iqtisadiyyat | |
| Milli Hesablar Sistemi | |
| Sahələr və alt sahələr | |
| Təhsil | |
| Səhiyyə | |
| Əmək | |
| Oyunlar nəzəriyyəsi | |
| Artım | |
| Kənd təsərrüfatı | |
| Təbii ehtiyatlar | |
| Davranış | |
| İqtisadi sistem | |
| Beynəlxalq | |
Portal:İqtisadiyyat |
İşçi mükafatları təşkilatın işçiləri cəlb etməsi və saxlaması baxımından mühüm əhəmiyyətə malikdir.[3] Eyni zamanda, bu mükafatlar işçi məmnuniyyətinin və məhsuldarlığının artmasına səbəb olur. Geniş mükafat paketləri olan təşkilatlar daha çox istedadlı namizədləri cəlb edə bilirlər.
Bir çox ölkələrdə işçi mükafatlarının bir qismi qanunvericiliklə tənzimlənir.[4] Məsələn, məcburi tibbi sığorta və ya minimum məzuniyyət günləri kimi bəzi mükafatlar dövlət tərəfindən müəyyən edilir. Qalan hissəsi isə işəgötürənin siyasətindən asılı olaraq dəyişə bilər.[5]
İşçi mükafatları müxtəlif formalarda təqdim oluna bilər:[6]
- Sığorta təminatları — tibbi sığorta, diş sığortası, həyat sığortası və əlillik sığortası.
- Təqaüd planları — işəgötürən tərəfindən maliyyələşdirilən pensiya və təqaüd fondları.
- Məzuniyyət və istirahət — ödənişli illik məzuniyyət, xəstəlik məzuniyyəti, analıq və atalıq məzuniyyətləri.
- Peşəkar inkişaf — kurslara, seminar və konfranslara qatılma imkanları, təhsil haqlarının ödənilməsi.
- Əlavə bonuslar — illik performans bonusları, hədəf mükafatları və qeyri-pul mükafatlar (məsələn, hədiyyə kartları).
- Fleksibl iş imkanları — uzaqdan iş, çevik iş saatları və qısaldılmış iş həftəsi.
- Əlavə sosial xidmətlər — uşaq baxımı, nəqliyyat yardımı, yemək təminatı və iş yerində rahatlıq yaradan digər xidmətlər.
İşçi mükafatları ümumilikdə işçilərin rifahını yaxşılaşdırmaq və təşkilatlarda motivasiyanı artırmaq məqsədi daşısa da, bəzi hallarda bu mükafatların mənfi nəticələri də müşahidə oluna bilər. İlk növbədə, bu mükafatların təmin olunması işəgötürən üçün əlavə maliyyə yükü yaradır. Xüsusilə kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri üçün bu, ciddi büdcə problemlərinə səbəb ola bilər.[7]
Digər tərəfdən, mükafatların qeyri-bərabər və ya şəffaf olmayan şəkildə bölüşdürülməsi kollektivdə narazılıq və psixoloji gərginlik yarada bilər. Bu isə ümumi iş mühitinə mənfi təsir edir. Həmçinin mükafat sisteminin idarə olunması insan resursları və maliyyə bölmələri üçün əlavə inzibati yük deməkdir ki, bu da təşkilatda idarəetmə proseslərini çətinləşdirə bilər.
Bəzi hallarda işçilər mükafatlara həddən artıq bağlanaraq motivasiyalarını yalnız bu stimullara əsaslandıra bilərlər. Belə vəziyyətdə mükafatların azaldılması və ya ləğvi məhsuldarlığın kəskin şəkildə aşağı düşməsinə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, mükafat siyasətlərinin həddən artıq bürokratik prosedurlarla müşayiət olunması, işçilərin bu imkanlardan effektiv şəkildə faydalanmasını çətinləşdirə bilər.[8]
Bütün bu amillər nəzərə alınmaqla, işçi mükafatları sistemləri planlaşdırılarkən həm onların müsbət, həm də potensial mənfi tərəfləri diqqətlə qiymətləndirilməlidir.[9]
- ↑ Employer-Sponsored Health Insurance and Health Reform at National Bureau of Economic Research.
- ↑ "BLS Information". Glossary. U.S. Bureau of Labor Statistics Division of Information Services. February 28, 2008. 2009-05-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-05.
- ↑ "Abenity: What Does It Cost To Replace An Employee?". 2012-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-06-10.
- ↑ "New income-tax rules on perks to replace FBT notified". The Hindu. Chennai, India. 22 December 2009. 25 December 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- ↑ Bureau of Labor Statistics (2008). Online Glossary. Available at: http://www.bls.gov/bls/glossary.htm#B Arxiv surəti 6 may 2009 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ International Accounting Standard 19: Employee Benefits, retrieved from: http://eifrs.ifrs.org/eifrs/bnstandards/en/2015/ias19.pdf
- ↑ Chan, K. C.; Gee, M. V.; Steiner, T. L. "Employee Happiness and Corporate Financial Performance". Financial Practice & Education. 10 (2). 2000: 47–52.
- ↑ Weathington, Barton L.; Tetrick, Lois E. "Compensation or Right: An Analysis of Employee 'Fringe' Benefit Perception". Employee Responsibilities and Rights Journal. 12 (3). September 2000: 141–162. doi:10.1023/A:1011153710102.
- ↑ 490 (2008) Employee Travel – A tax and NICs guide for employers
- Семянистая Е. Исследование социального пакета российских компаний во время кризиса//РСПП, 2009
- Насколько важен соцпакет при выборе нового места работы?//HeadHunter, 10.02.2020
- Кравец М.В. Гибкий подход к организации социального пакета сотрудников организации//Государственное управление. Электронный вестник Выпуск № 50, июнь 2015