Çarlz Qodfri Liland (ing. Charles Godfrey Leland; 15 avqust 1824[1][2][…], Filadelfiya, Pensilvaniya – 20 mart 1903[1][2][…], Florensiya) — amerikalı folklorşünas, tərcüməçi və jurnalist. Liland jurnalist kimi çalışmış, çox səyahət etmiş və folklorşünaslıqla, xalq dilləri ilə maraqlanmışdır. O, Amerika və Avropa dilləri, xalq ənənələri haqqında kitablar və məqalələr nəşr etmişdir. Liland "Aradia, və ya Cadugərlərin İncili" adlı kitabı yazmışdır. Bu əsər yarım əsr sonra Vikkan dini və digər neopaqan cərəyanlarının əsas ilham mənbəyinə çevrilmişdir.[3]
| Çarlz Qodfri Liland | |
|---|---|
| ing. Charles Godfrey Leland | |
 | |
| Doğum tarixi | 15 avqust 1824[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 20 mart 1903[1][2][…] (78 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | jurnalist, redaktor[d], yazıçı, tərcüməçi, folklorşünas |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Çarlz Qodfri Liland 15 avqust 1824-cü ildə Filadelfiyada komisiyon ticarətçi Çarlz Liland və Şarlotta Qodfrinin ailəsində dünyaya gəlmişdir. Onun anası Hanna Adamsın himayəsində idi. Çarlz özünü məşhur Con Liland və digər ingilis antikvarlarının nəslindən hesab edirdi.[4] Liland iddia edirdi ki, uşaqlıqda Jilber Lafayet, Nikola Quin Düfif və Fredrika Bremerin Qonşular əsəri ona güclü təsir göstərmişdir. Çarlzın sözlərinə görə, anadan olduqdan qısa müddət sonra holland dayəsi onu ailənin çardağına apararaq xüsusi ayin icra etmişdir. Bu ritualda İncil, açar, bıçaq, yanan şamlar, pul və duzdan istifadə olunmuşdu. Məqsəd, onun uzun ömür sürməsini və alim, sehrbaz kimi yetişməsini təmin etmək idi. Biqorafları bu hadisəni onun xalq ənənələrinə və magiyaya olan marağının ilkin göstəricisi kimi qiymətləndirirlər. Onun ömürlük dostu Corc Henri Boker, sinif yoldaşı isə Corc Makklelan olmuşdur.[5]
Liland təhsilini Prinston Universitetində almışdır. O, universitetdə oxuduğu müddətdə dilləri öyrənmiş, şeirlər yazmış və hermetizm, neoplatonizm, həmçinin Rablenin və Viyonun əsərlərinə maraq göstərmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra Çarlz təhsilini davam etdirmək üçün Avropaya yola düşmüşdür.[6] O, əvvəlcə Almaniyanın Heydelberq və Münhen şəhərlərində, 1848-ci ildə isə Parisdə, Sorbonna Universitetində oxumuşdur. Həmin il baş verən Fransa inqilabı zamanı Liland kral ordusuna qarşı döyüşərək barrikadalarda kapitan rütbəsi ilə vuruşmuşdur.[7]
Liland atasının verdiyi pul tükəndikdən sonra Amerikaya qayıtmış və Pensilvaniya ştatında hüquq imtahanlarını müvəffəqiyyətlə vermişdir. Lakin hüquqşünas kimi fəaliyyət göstərmək əvəzinə, jurnalistika sahəsində çalışmağa başlamışdır. O, The Illustrated News (Nyu-York), Philadelphia Bulletin (Filadelfiya) kimi qəzetlərdə yazılar yazmış və sonda Graham’s Magazine və Philadelphia Press jurnallarının redaktoru olmuşdur. 1856-cı ildə Liland Elizabet Belli Fişerlə evlənmişdir. O, həmçinin Continental Monthly jurnalının redaktoru olmuşdur. Bu jurnal Amerika vətəndaş müharibəsi dövründə Şimal (İttifaq) tərəfdarlarının nəşri idi. 1863-cü ildə Liland Şimal ordusuna qoşulmuş və Gettisberq döyüşündə iştirak etmişdir.[6]
Liland 1869-cu ildə yenidən Avropaya qayıtmış və uzun illər səyahət etdikdən sonra Londonda məskunlaşmışdır. Onun həyatı boyu qazandığı məşhurluq əsasən 'Hans Breytmanın balladaları' (ing. Hans Breitmann’s Ballads) (1871) adlı yumoristik şeirlər toplusu ilə bağlı olmuşdur.[8] Bu şeirlər İngilis və Alman dillərinin qarışığından istifadə edilərək yazılmışdır və tez-tez Pensilvaniya alman dili ilə səhv salınmışdır. Sonrakı dövrdə onun bütpərəst ənənələr və xalq mədəniyyətinə dair araşdırmaları daha geniş tanınmağa başlamışdır. Liland səyyah olduğu illərdə çingenelərin həyatını öyrənmiş və bu mövzuda bir neçə kitab yazmışdır. O, həmçinin etnoqrafiya, folklor və dillə bağlı bir sıra kitablar nəşr etdirmişdir.[9]
O, "Yeni İngiltərənin Alqonkin Əfsanələri" adlı kitabında Vabanaki tayfasının mədəniyyətini və tarixini vikinqlərlə əlaqələndirməyə çalışmışdır. Ancaq müasir tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, Liland öz nəzəriyyələrini təsdiqləmək üçün bəzi nağılları dəyişdirərək yazmışdır.[10] Bundan başqa, o, 1882-ci ildə "Çingenelər" adlı kitabında Şelta adlı "beşinci Kelt dili"nin mövcud olduğunu iddia etmişdir. Ancaq müasir dilçilər bunun sadəcə İrland köçərilərinin jarqonu olduğunu müəyyən ediblər. 1888-ci ildə Liland İngiltərə Çingenelər Tarixi Cəmiyyətinin prezidenti seçilmişdir. On bir il sonra, 1899-cu ildə o, "Aradia, və ya Cadugərlərin İncili" adlı kitabını nəşr etdirmişdir. Bu kitab, iddiaya görə, İtalyan cadugərlərinin ənənəvi inanclarını ehtiva edirdi və ona Maddalena adlı bir qadının təqdim etdiyi əlyazmadan götürülmüşdü.[11] Lakin kitabın dəqiqliyi mübahisəli olmuşdur və bəzi tədqiqatçılar onu XIX əsrdə İtaliyadakı cadugərlik ənənələrinin araşdırılması üçün istifadə etmişdirlər.[12]
Liland həm də incəsənət və dizayn təhsili sahəsində öncüllərdən biri olmuş və Arts and Crafts Movement (İncəsənət və Sənətkarlıq Hərəkatı) üzərində böyük təsir göstərmişdir.[13] O, "Piroqrafiya və ya yanan ağac üzərində oyma" adlı kitabın həmmüəllifi olmuşdur. Daha vacib olan isə, o, Filadelfiyada İctimai Sənaye Sənəti Məktəbinin əsasını qoymuş və onun ilk direktoru olmuşdur. Bu məktəb kasıb ailələrin uşaqlarına sənətkarlıq sahəsində təhsil vermək üçün yaradılmışdır. Məktəb qısa zamanda məşhurlaşmışdır və Oskar Vayld tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.[14]
Liland alman romantik şairi Henrix Heynenin toplu əsərlərini ingilis dilinə tərcümə etmişdir.[15] O, həmçinin Yozef Viktor fon Şeffelin şeirlərini və Yozef fon Eyxendorfun "Bir avara həyatından" əsərini "Tənbəlin xatirələri" adı ilə ingilis dilinə çevirmişdir.[16]
Lilandın bioqrafiyası onun qohumu və yazıçı Elizabet Robins Pennell tərəfindən yazılmışdır. Liland gənc yaşlarında onun yazıçı kimi karyera qurmasını təşviq etmişdir və o, uğurla bu sahədə fəaliyyət göstərmişdir.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 Charles Godfrey Leland // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ Leland, Charles Godfrey. Hans Breitmann's Ballads. Mineola, New York: Dover Publications. 1965.
- ↑ Pennell, Elizabeth Robins. Charles Godfrey Leland: A Biography. Boston: Houghton Mifflin. 1906. 6.
- ↑ Pennell, Elizabeth Robbins. Charles Godfrey Leland: a Biography. Boston: Houghton, Mifflin and Co. 1906. cited in Mathiesen, Robert. Charles G. Leland and the Witches of Italy: The Origin of Aradia // Mario Pazzaglini (redaktor). Aradia, or the Gospel of the Witches, A New Translation. Blaine, Washington: Phoenix Publishing, Inc. 1998. səh. 25. ISBN 978-0-919345-34-8.
- ↑ 1 2 Farrar, Stewart. Foreword // Mario Pazzaglini (redaktor). Aradia, or the Gospel of the Witches, A New Translation. Blaine, Washington: Phoenix Publishing, Inc. 1998. 13–21. ISBN 978-0-919345-34-8.
- ↑ Mathiesen, Robert. Charles G. Leland and the Witches of Italy: The Origin of Aradia // Mario Pazzaglini (redaktor). Aradia, or the Gospel of the Witches, A New Translation. Blaine, Washington: Phoenix Publishing, Inc. 1998. 25–57. ISBN 978-0-919345-34-8.
- ↑ Magliocco, Sabina. "Who Was Aradia? The History and Development of a Legend". The Pomegranate: The Journal of Pagan Studies. 18. 2002. June 23, 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- ↑ W. P. Trent, J. Erskine, S. P. Sherman & C. Van Doren (Eds.). Cambridge History of English and American Literature, Vol. XVIII Part III. Cambridge University. 1907. ISBN 978-1-58734-073-4. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
- ↑ Swann, Brian. Algonquian spirit: contemporary translations of the Algonquian literatures of North America (ingilis). University of Nebraska Press. 2005-01-01. ISBN 9780803243149.
- ↑ "APS Member History". search.amphilsoc.org. İstifadə tarixi: 2024-04-12.
- ↑ Leland, Charles Godfrey. Aradia, or the Gospel of the Witches. David Nutt. 1899. See Leland's description in the appendix.
- ↑ Stansky, P., Redesigning the World, Princeton University Press, 1985, p. 106
- ↑ The Public Schools of Philadelphia: Historical, Biographical, Statistical. Philadelphia: Burk & McFetridge Co., 1897, p. 201-213
- ↑ The Works of Heinrich Heine. Translated from the German by Charles Godfrey Leland (Hans Breitmann). London: William Heinemann. 1893 Vol 1-12 and Vol 13-20
- ↑ "Reviewed Work: Memoirs of a Good-for-Nothing. / From the German of Joseph Von Eichendorff by Charles Godfrey Leland". The American Art Journal. 5 (10): 152–155. 28 June 1866. JSTOR 25306236.
- ↑ Leland, Charles Godfrey. "The English Gipsies and their language". London : Kegan Paul, Trench, Trübner & Co. July 2, 1893 – Internet Archive vasitəsilə.
- ↑ Leland, Charles Godfrey. "The English Gipsies and Their Language" – Internet Archive vasitəsilə.
- ↑ Leland, Charles Godfrey; Neumann, Karl Friedrich; Huishen, 5th cent; Kennon, Barclay; Bretschneider, E. "Fusang, or, The discovery of America by Chinese Buddhist priests in the fifth century". New York : J.W. Bouton. July 2, 1875 – Internet Archive vasitəsilə.
- ↑ Leland, Charles Godfrey; Neumann, Karl Friedrich. "Fusang : or, The discovery of America by Chinese Buddhist priests in the fifth century". London : Trübner. July 2, 1875 – Internet Archive vasitəsilə.
- ↑ Fusang, or, The discovery of America by Chinese Buddhist priests in the fifth century [microform]. London : Trübner. January 1, 1900. ISBN 9780665293535 – Internet Archive vasitəsilə.
- ↑ Leland, Charles Godfrey. The alternate sex: or, The female intellect in man, and the masculine in woman. Funk & Wagnalls company. July 2, 1904 – Hathi Trust vasitəsilə.
- ↑ Leland, Charles Godfrey. "The Gypsies". Boston, New York, Houghton, Mifflin and company. July 2, 1882 – Internet Archive vasitəsilə.
- ↑ Leland, Charles Godfrey. "The Gypsies" – Internet Archive vasitəsilə.
- ↑ Leland, Charles Godfrey. "The gypsies". Boston, Houghton. July 2, 1888 – Internet Archive vasitəsilə.
- ↑ Leland, Charles Godfrey. "The Gypsies". Boston, New York : Houghton, Mifflin and company. July 2, 1882 – Internet Archive vasitəsilə.
- ↑ "The Gypsies". Boston : Houghton, Mifflin and Co. July 2, 1882 – Internet Archive vasitəsilə.
- Pennell, Elizabeth Robbins (1906). Charles Godfrey Leland: a Biography. Boston: Houghton, Mifflin and Co.
- Varesano, A.M.J., Angela-Marie. Charles Godfrey Leland: The Eclectic Folklorist. Ph.D Dissertation. University of Pennsylvania. 1979.
- Parkhill, Thomas. Weaving Ourselves into the Land: Charles Godfrey Leland, "Indians" and the Study of Native American Religions. State University of New York Press. 1997.
- Di Fazio, Massimiliano. "Un esploratore di subculture: Charles Godfrey Leland", in "Archaeologiae" 2,1. 2003.
- Edwards, Adrian S. (2016). "The Charles G. Leland Collection of Romani Books and Manuscripts". Electronic British Library Journal. 2016 (9): 1-23.
- Godfrey Leland tərəfindən əsərlər Qutenberq layihəsində
- Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Çarlz Qodfri Liland İnternet arxivində
- Çarlz Qodfri Liland tərəfindən əsərlər LibriVox-da (açıq audi-kitablar)
- Charles Godfrey Leland Arxivləşdirilib 2007-05-22 at the Wayback Machine — An article on Leland and Italian Witchcraft
- Hans Breitmann's Barty by C.G.Leland - A folk rock version of Leland's ballad "Hans Breitmann's Barty"
- Charles Godfrey Leland Konqres Kitabxanasında Authorities, with 186 catalog records
