Çılpаq dircək (lat. Ajuga chamaepitys subsp. chia) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin dirçək cinsinin ajuga chamaepitys növünə aid bitki yarımnövü.
| Çılpаq dircək | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Elmi təsnifat | ||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Yarımnöv: Çılpаq dircək |
||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
|
||||
| ||||
Çoxillik, hündürlüyü 25–30 sm, gövdəsi düz, tüklü bitkidir. Yarpaqları üç dar xəttvari hissəyə bolünmüşdür. Aşağı yarpaqlar daha çox bütöv, çəlovvarixəttvari, yuxarısı üçdilimli, daralaraq uzun saplağa çevrilir. Çiçəkləri oturaq, tək-təkdir, yarpaqların qoltuğunda yalançı sünbülvari çiçək qrupunda yığılmışdır. Kasacıq 4–6 mm uzunluqda, zınqırovvari, yuxarı hissədə nisbətən uzuntüklü, altdan çılpaqdır. Tacı 16–20 mm uzunluqda, limonu və ya açıq sarı rəngdə, aşağı dodaqcığı al qırmızı zolaqlı və ya ləkəlidir. Fındıqçalar 3 mm, uzunsov, büzüşmüş formada, tünd rəngdədir.[1]
BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Samur-Dəvəçi ovalığının rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Alaq bitkisidir, çöllərdə, əkinlərdə, bağlarda, kollüqlarda, çay vadilərində, quru gilli, daşlı yamaclarda bitir.[2]
- Ajuga chamaepitys var. chia (Schreb.) Batt.
- Ajuga chia Schreb.
- Chamaepitys chia (Schreb.) Holub
- Teucrium chium (Schreb.) J.F.Gmel.
- Ajuga chamaepitys Guss.
- Ajuga chamaepitys var. ciliata Briq.
- Ajuga chamaepitys subsp. ciliata (Briq.) Smejkal
- Ajuga chamaepitys var. glabra (C.Presl) Nyman
- Ajuga chamaepitys var. hirta Freyn
- Ajuga chamaepitys f. hirta (Freyn) Bolzon
- Ajuga chamaepitys var. media Freyn
- Ajuga chia var. intermedia (Boiss. & Orph.) Nyman
- Ajuga comata Stapf
- Ajuga glabra C.Presl
- Ajuga grandiflora var. ciliata (Briq.) Degen
- Ajuga intermedia Boiss. & Orph.
- Ajuga pseudochia Des.-Shost.
- Chamaepitys glabra (C.Presl) Holub
- Teucrium pseudochamaepitys Georgi