Turfan (uyğ. تۇرپان, çin. sadə. 吐鲁番, pinyin: Tulufán) — Çinin Sinzyan-Uyğur Muxtar Rayonunda şəhər dairəsi. Ərazisi — 69,3 min. km². Dairənin hökuməti Qaoçan rayonunda yerləşir.
| Turfan | |
|---|---|
 | |
| 42°57′00″ şm. e. 89°10′56″ ş. u. | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| İqlimi | quraq iqlim |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +86 995 |
| Poçt indeksi | 838000 |
| Nəqliyyat kodu | 新K |
| Digər | |
|
| |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Relyefi
Qərbində , şimalqərbində Urumçi şəhəri, şimalında və , şərqində , şimalında ilə həmsərhəddir.
Qəsəbə və kəndləri
Turfan şəhəri, iki məhəllə komitəsi (社区居民委员会; jūmínwěiyuánhùi), iki qəsəbə (镇 zhèn), yeddi çöl qışlağı (乡 xiāng) və üç özəl çöl qışlağı (虚拟乡) kimi məntəqələrdən ibarətdir.
Coğrafya və İqlim
Turfan şəhəri şimal kənarında qurulmuş, hövzənin ən çuxur yerində , dəniz seviyəsindən 154,50 metr dərinlikdə olan bölgədə yerləşir. Beləcə Turfan dünyada sonra ikinci çuxur olan hövzəsidır. Dünyanın ən isti bölgələrindən birisidir. Şərqi Türkistanda hava istiliyinin ən yüksək olduğu bir bölgədə qurulmuş olan Turfan, "Alov vahəsi" olaraq da adlandırılır.
Üzüm bağları ilə çevrili mərmər yolları ilə bütün kavlaklar birbirine bağlanmıştır. Halkı misafir perverdirlerdir. Turfan çok eskiden beri çok verimli bir (Karez denilen kanal suyu ile beslenen) ve önemli bir ticaret merkezidir. Karez Turfan'da yaşayan insanların çok önemli bir buluşudur.Karez yerel Uygur dilinde "kaynak" anlamındadır. Tanrı Dağlarından eriyen kar suları, Karez denilen yer altı su kanalları ile 'nı besler. Turfan'dan ortalama otuz kilometre güneydoğusundaki Gülbah köyünde 'ın en tatlı 'u burada yetişir.
Tarix
Diğer verilen isimler: T'u-lu-fan, Turfan, T'u-lu-fan-chen, Tufan, T'u-lu-fan-hsien, Tourfan, Lukchun ve T'urfang.
Tarihsel olaraq şimal güzergahında, o zamanlarda Turfannın güneybatısında ve Krallıkları ve güneydoğusunda da (Gaochang) Krallığı bulunurdu.
Miladdan öncə, erkən II yüzyıllarında Yuezhi'ler və ya Rouzhi (Çincə: 月支, yuè zhī və ya ròu zhī; ayrıca 月氏, yuè shì veya ròu shì), ayrıca bilinir. Da Yuezhi və ya Da Rouzhi (Çincə: 大月支, dà yuè zhī veya dà ròu zhī, "büyük Yuezhi"; ayrıca Ta Yuezhi ya da Ta Rouzhi) Hunlardan şərqə Bəlxə doğru qaçırlar, sonradan Kuşan dövlətini qururlar.
Turfanın 10 km. qərbində Yamaz vadisinde milattan önce 108 - 450 yılları arasındaki dönemde eski krallıklara başkentlik yapmış tarihi (: Yarghol qedimki shehiri, : Yarƣol k̡ədimki xəhiri; eski ismi: Yarkhoto, Yarχoto) harabeleri bulunur.
Qaoçan Uyğur idikutluğuna (866 - 1209) Turfan qış aylarında, isə yay aylarında paytaxtlıq etmişdir.
Etnik tərkibi
Bu şəhər də diğər Şərqi Türkistan şəhərləri kimi aşırı miqdarda Çinlilərin köçünə məruz qalıb, Uyğurlar azlığa düşürülmüşdür.
Turfan (şəhər)də yaşayan 2000-ci il sayımına göre xalqlar:
| Etnik qrup | Nüfus | Faiz (%) |
|---|---|---|
| Uyğurlar | 177.106 | 70,38% |
| 55.238 | 21,95% | |
| 18.482 | 7,34% | |
| 182 | 0,07% | |
| Mancurlar | 132 | 0,05% |
| 98 | 0,04% | |
| Monqol | 77 | 0,03% |
| Tibetlilər | 70 | 0,03% |
| Qazax | 56 | 0,02% |
| 45 | 0,02% | |
| Rus | 33 | 0,01% |
| 31 | 0,01% | |
| 30 | 0,01% | |
| diğerleri | 72 | 0,03% |
İnzibati bölgüsü
Turfan şəhər dairəsi şəhər tabeçiliyndə olan bir rayona və iki qəzaya bölünür:
| |||||||||
| # | Status | Ad | Heroqriflər | Pinyin |
Uyğur dili (ərəb şrifti) |
Uyğur dili (latın şrifti) |
Əhali (2003 qeyd.) |
Ərazi (km²) |
Sıxlıq (/km²) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Rayon | 高昌区 | Gāochāng qū | تۇرپان شەھىرى | Qarahoja | 260,000 | 13,690 | 19 | |
| 2 | Qəza | (Şanşan) |
鄯善县 | Shànshàn xiàn | پىچان ناھىيىسى | Pichan Nahiyisi | 210,000 | 39,759 | 5 |
| 3 | Qəza | 托克逊县 | Tuōkèxùn xiàn | توقسۇن ناھىيىسى | Toqsun Nahiyisi | 110,000 | 16,171 | 7 | |
Şəkillər
-
"Moğol səfirliyi" -
Turfan Su Muzeyində Turfanın su təchizatı sestemi modeli: dağlardan toplanan su torpağın altı ilə əkin sahələrinə yönləndirilir -
Alov dağlarının görünüşü -
Turfanın Gənclər yolu (QingNianLu) adlanan küçəsi üzüm tənəkləri məhəccərləri ilə kölgəyə bürünmüş -
Turfanın Şimal dəmiryolu vağzalı
İstinadlar
- Sixth National Population Census of the People's Republic of China.
- 2016-10-13 at the Wayback Machine (ing.)
- 2002-06-14 at the Wayback Machine (ing.)
- 2002-06-14 at the Wayback Machine (ing.)
- 2007-03-26 at the Wayback Machine (ing.)
Xarici keçidlər
- (ing.)