Zinaida Yermolyeva
Zinaida Vasarionavna Yermolyeva (rus. Зинаи́да Виссарио́новна Ермо́льева; 15 (27) oktyabr 1898 və ya 1899[1], Frolovo[d], Don Voysko vilayəti[d] – 2 dekabr 1974[2], Moskva) — Sovet mikrobioloqu və epidemioloqu, SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının həqiqi üzvü, SSRİ-də antibiotiklərin yaradıcısı. Birinci dərəcəli Stalin mükafatı laureatı.
| Zinaida Yermolyeva | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 15 (27) oktyabr 1898 və ya 1899[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 2 dekabr 1974[2] |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | mikrobiologiya, epidemiologiya[1] |
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
      |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Doğum haqqında qeyd dəftərindən çıxarışa əsasən, Zinaida Yermolyeva 2 (14) oktyabr 1897-ci ildə anadan olub.[3] Böyük Rus Ensiklopediyasında onun doğum tarixi 12 (24) oktyabr 1898-ci ildə göstərilib.[4] Doğulduğu yer — Don Ordu vilayətinin Ust-Medveditski rayonunun Frolov ferması (indiki Volqoqrad vilayətinin Frolovo şəhəri). Zinaidanın atası imkanlı kazak ailəsindən idi. O, hərbi kazak komandiri, komandir Vissarion Vasilyeviç Ermoliyev, sonradan dəmiryol işçisi olub. O, 1909-cu ildə vəfat edib.[4][3] Zinaidanın dörd qardaşı və özündən üç yaş böyük Elena adlı bir bacısı var idi. Ana Aleksandra Qavrilovna Yermolyeva qızlarının təhsilinə xüsusi diqqət yetirirdi. Zinaida və Elenanı gimnaziyada oxumaq üçün Novoçerkasska yola salıb. Sonra kiçik qızını Qadın Tibb İnstitutuna qoymaq üçün böyük səy göstərib. Sonradan anası 92 yaşında ölənə qədər Zinaida Yermolyeva ilə birlikdə yaşayıb.[3]
Zinaida Yermolyeva orta məktəbi bitirdikdən sonra Rostov Universitetinin tibb fakültəsində təhsil alıb, mikrobioloq ixtisasına yiyələnib. Uzun illər Moskvada Səhiyyə Nazirliyinin biokomya institutunda şöbə müdiri vəzifəsində çalışıb. 1939-cu ildə o, Əfqanıstana ezamiyyətə göndərildi və burada vəba epidemiyası, həmçinin difteriya və tif atəşi zamanı effektivliyi yüksək olan dərman icad etdi. Sonradan Ermolyeva bu dərmanın yaradılmasına görə professor adını aldı.[3]
Böyük Vətən müharibəsinin ilk günlərindən sonuna qədər Yermolyeva ən ağır döyüş bölgələrində yolxucu xəstəliklərə qarşı mübarizə aparıb. Marşal Georgi Jukov onu "Epidemiyanın komandiri" adlandırıb. Stalinqrad uğrunda döyüşlər gedəndə həm təxliyə edilən dinc sakinlər, həm də hərbçilər arasında vəba xəstəliyi kütləvi hal alanda bu infeksiyanın fəsadları döyüş əməliyyatlarına, şəxsi heyətin psixoloji durumuna, əhalinin ruh yüksəkliyinə olduqca mənfi təsir göstərib. Bu problemin aradan qaldırılması ilə bağlı Dövlət Müdafiə Komitəsində İosif Stalinin rəhbərliyi ilə təcili müşavirə çağırılıb. Müşavirəyə cəbhə həkimləri də dəvət olunub. Əvvəlcə həkimlər cəbhə bölgələrindəki epidemiyalarla bağlı ətraflı məlumat veriblər. Məlumatlardan aydın olub ki, vəziyyət son dərəcə kritikdir, Stalinqradda isə daha acınacaqlıdır. Belə ki, vəbadan ölənlərin sayının günü-gündən artması daha böyük narahatlıq yaradıb. Qeyd edək ki, çirklənmiş su ilə yayılan vəba infeksiyasına qarşı vaxtında tədbir görülmədikdə saatlar ərzində şəxsin ölümünə səbəb olur. Dövlət Müdafiə Komitəsinin əmri ilə Stalinqraddan cəmi 15–20 kilometr aralıda səyyar laboratoriya yaradılıb və həmin laboratoriyada Yermolyevanın rəhbərliyi ilə vəba əleyhinə xüsusi məhlul hazırlanıb. Bir neçə həftə ərzində yüz minlərlə insan həmin məhluldan qəbul edərək vəbadan xilas ola biliblər. Göstəricilər Kreml məmurlarını da heyrətə gətirib. Yermolyevanın gərgin əməyinə yüksək qiymət verilib. O, Stalinin şəxsi təşəbbüsü ilə Stalin mükafatına layiq görülüb.[3]
Müharibədən sonra o, Yoluxucu Xəstəliklər İnstitutuna rəhbərlik edib, namizədlik və doktorluq işi müdafiə etdikdən sonra SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının həqiqi üzvü seçilib. Yermolyeva 500-dən artıq elmi işin və 6 monoqrafiyanın müəllifi olub. Onun rəhbərliyi ilə 180 nəfər dissertasiya, 34 nəfər doktorluq işi müdafiə edib. Yermolyeva bir sıra yoluxucu xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilən dərman pereparatlarının yaradıçısı olub.[3]
Sovet səhiyyə sistemimnin tanınmış simalarından olan Zinaida Yermolyeva 1974-cü ildə, 77 yaşında vəfat edib. O, Moskvada, Kuzminskoe qəbirstanlığında dəfn olunub.
Zinaida Yermolyevanın peşəkar fəaliyyəti hər zaman diqqət mərkəzində olub. Xüsusilə onun Böyük Vətən müharibəsi illərində yolxucu xəstəliklərə qarşı mübarizəsi, dövrün siyasi və hərbi xadimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Konstantin Rokossovski: "Biz qələbəni yaralılarla qazandıq. Onlar müalicə alıb sıralarımızı yenilədilər, daha da mətinləşdilər. Buna görə biz həkimlərimizə minnətdar olmalıyıq. Müharibə illərində tibb işçilərinin xidmətləri döyüş bölgələrindəki əsgər və zabitlərin xidmətlərindən heç də az olmayıb…"[4]
İosif Stalinin köməkçisi Aleksandr Poskryobışev öz xatirələrində Yermolyevanın "xalqlar atası" ilə görüşü aşağıdakı kimi xatırlayıb: "Stalinqrad cəbhəsi müharibənin gedişində həlledici rol oynayacaqdı. Bunu hamı dərk edirdi, Stalin də, Hitler də. Vəbanın kütləvi şəkildə yayılması döyüşçülərimiz üçün kifayət qədər böyük əngəl yaratmışdı. Stalin bu cəbhənin əsas həkimlərindən olan Yermolyeva ilə danışanda çox çarəsiz durumda görünürdü. Dövlət Müdafiə Komitəsinə daxil olan məlumatlarda bu xəstəlikdən ölənlərin statitikası onu narahat etməyə bilməzdi. Elə həmin müşavirədə Stalin Yermolyevanı iclasdan yarımçıq çıxarıb Stalinqrada göndərdi, əlini sıxaraq, "bütün ümidlər sizədir" deyə, qapıya qədər yola saldı. Uzun illər Stalinin yanında işləyən bir şəxs kimi, mən ilk dəfə onun həkimlərlə bu cür xoş və mehriban münasibətini görürdüm…"[4]
- Birinci həyat yoldaşı — virusoloq Lev Zilberdir. 1937-ci ildə saxta ittihamlarla həbs edilib. Bu vaxta qədər onlar artıq boşansalar da, Zinaida Ermolyeva onun azad edilməsi üçün çox səy göstərib.
- İkinci həyat yoldaşı — mikrobioloq Aleksey Aleksandroviç Zaxarov olub. 20 fevral 1938-ci ildə həbs edilib. O, 1938-ci il oktyabrın 3-də Kommunarkada (Moskva vilayəti) güllələnib və orda dəfn olunub. Yaxınlarına onun 1940-cı ildə həbsxana xəstəxanasında dünyasını dəyişdiyi bildirilib.
- Volqoqrad vilayətinin Frolovo şəhərindəki küçə Yermolyevanın adını daşıyır və orada ona abidə ucaldılıb.[5]
- Rusiya Tibb Akademiyasının Davamlı Peşəkar Təhsilin Mikrobiologiya kafedrası Z. V. Yermolyevanın adını daşıyır.[6]
- 2018-ci ildə Milli Mikologiya Akademiyası Z. V. Yermolyeva medalını təsis edib.[7]
- 2020-ci ilin noyabrında Moskvanın Şukino rayonundakı küçəyə onun adı verilib.[8][9]
- 15 sentyabr 2021-ci ildə 1 May Mədəniyyət və İstirahət Parkında, Rostov Tibb Universitetinin girişinin qarşısında Yermolyevanın şərəfinə xatirə daşı təntənəli şəkildə açılıb. 1 oktyabr 2022-ci ildə daşın yerində Yermolyevanın abidəsi açılıb.[10]. 1 октября 2022 года на месте камня был открыт памятник Ермольевой[11]
- ↑ 1 2 3 4 Jermol'jeva, Z. V. // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ 1 2 Zinaida Vissarionovna Ermoleva // TracesOfWar.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Наталья Смирнова. «Свет и обаяние личности» (Зинаида Ермольева) // Ростовский еженедельник «Академия» (газета). № 9 (204). — 2004. — 12 mart. 2018-03-14 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 3 4 Воскресенская Н. П. Ермольева // БРЭ онлайн (энциклопедия). 2017. 2018-12-28 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Медведева Л. М. "История в лицах. Наша землячка Зинаида Виссарионовна Ермольева". Волгоградский государственный медицинский университет. 2015-02-04. 2020-03-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-23.
- ↑ "Кафедра микробиологии им. З.В. Ермольевой" (rus). Российская медицинская академия непрерывного профессионального образования (РМАНПО). 2019-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-04-18.
- ↑ Сергеев Юрий Валентинович. "Юбилейная конференция по микологии и микробиологии. Москва, 11-12 апреля 2018" (rus). Национальная академия микологии. 2018-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-14.
- ↑ "Новые улицы на карте Москвы". Официальный сайт Мэра Москвы. 2020-11-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-10.
- ↑ "Улицы в честь адмирала Крузенштерна и книгоиздателя Солдатенкова появились в Москве. Всего новые наименования получили девять проектируемых и безымянных проездов столицы". ТАСС. 2020-11-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-10.
- ↑ "В Ростове установили памятный камень создательнице антибиотиков в СССР Зинаиде Ермольевой". 2021-09-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-15.
- ↑ "В Ростове-на-Дону открыли памятник создателю отечественного пенициллина". 2022-10-01. 2022-10-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-03.
- Чаурина Р. А. Зинаида Виссарионовна Ермольева (1898–1974) Arxiv surəti 15 may 2005 tarixindən Wayback Machine saytında // газета "Биология"
- Виленский Юрий Спасённый любовью // газета "Зеркало недели", № 39 (464) 11–17 октября 2003
- Волкова Ольга "Смерть обходит задворки науки" Arxiv surəti 12 aprel 2021 tarixindən Wayback Machine saytında — статья о судьбе Льва Зильбера и Зинаиды Ермольевой.
- Доскин Валерий "Неистовая Ермольева"