Zerən
Zerən — Talış mətbəxinə aid milli şirniyyat və ya milli çörək növü.[1] Talışların ən qədim şirniyyat növü hesab edilir. Zerən digər şirniyyatlara nisbətdə müqəddəs hesab olunur. Daha çox çörək kimi istifadə olunur. İçliyi kətənin içliyindən azca fərqlidir. Təndirdə bişirilir.[2][3]
Talış xalq adətlərinə görə zerən çörəyi, qırmızı lent əvəzinə, şal vasitəsilə gəlin köçən qızların belinə, göbək hissəsinə bağlanır. Gəlin ata evindən ər evinə gələnədək çörək gəlinin belində qalır. Adətlərə görə bu bolluq və bərəkət rəmzidir.
Xüsusən Astara və Lənkəran rayonlarının kəndlərində yeni tikilən evlərin bünövrəsinə bolluq-bərəkət rəmzi olan əşyaların və ya ərzaqların, metal pulların, duz, çörək, qənd, un və s. kimi şeylərin qoyulmasında, xüsusilə də yeni tikilən evə avadanlıqlarının və şirniyyat xonçasının kimin keçirməsi məsləsində bütün ciddiliyi ilə əməl edilən adətlər mövcud olmuşdur. Ev tikilib başa çatdıqdan sonra evə ilk gətirilən bərəkət rəmzi isə zerən çörəyi olmuşdur. Şirniyyat və çərəzlərlə dolu xonçanı mütləq ev sahibinin anası, anası sağ deyilsə mütləq öz qadını gətirməli idi. Bu adətlərə hələ də bəzi dağ kəndlərində ciddi əməl olunur.[4]
Novruz bayramında milli şirniyyat hesab edilən şəkərbura və paxlavadan çox əsasən zerən, çanquru, halva, lökü bişirilir.[3]
Başqa bir adətə görə bayram günlərində yaxınların məzarı üstünə mütləq zerən çörəyi aparılır. Ramazan bayramında un və düyü halvaları ilə yanaşı, zerən çörəyi bişirilir.[3]
- ↑ "Lerik mətbəxi". az.frisaga.com. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Lerikdə təndirdə bişirilən "zeyran" çörəyinin dadı bir başqadır" (az.). www.cenub.arbtv.az. 2017-08-06 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 3 "Azsaylı Xalqların Folkloru. IV kitab" (PDF). folklor.az. 2021-07-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ "Azərbaycan Etnoqrafiyası. II cild" (PDF). elibrary.bsu.az. 2018-03-29 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.