Yunan Mehmed Paşa (XV əsr – 1470, İstanbul) ― 1466-1469-cu illər arasında Osmanlı sədrəzəmi olmuş dövlət xadimi.
| Yunan Mehmed Paşa | |
|---|---|
| 1466 – 1469 | |
| Əvvəlki | Vəli Mahmud Paşa |
| Sonrakı | İshaq Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XV əsr |
| Vəfat tarixi | 1470 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Dini | öncə xristian, sonradan islam |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Həyatı
İstanbulda yaşayan yunan bir ailənin uşağı olub, sonra dəvşirmə sisteminə alınmış və müsəlman olmuşdur. Xüsusilə yunan ailələrə mədən də daxil olmaqla, müxtəlif yer üstü ehtiyatların, gömrük vergilərinin iltizama verilməsini və bu sayəsində dövlət gəlirlərinin toplanmasında səmərənin və artımın ola biləcəyini bildirmiş və bu barədə II. Mehmedi razı salmışdır. Təkəli və iltizam üsulları barədə yanaşmaları bu dövrdə Osmanlı maliyyəsini ehtiyatların artmasını təmin etsə də; bunun çox uzun dövrdəki təsiri mənfi olmuşdur. Çünki bu sayəsində Osmanlının xüsusilə durğunluq dövründə, dövlət zəiflədiyində korrupsiya yaranmış, ticarət həyatı müəyyən azlıqların əlinə keçmişdir.
Bununla birlikdə sədrəzəmliyi dövründə bilinən digər bir hadisə də Qaraman Səfəri əsnasında sərgilədiyi tarixə keçən qətliam və talandır. Qaramanoğulları Osmanlı imperatorluğunun əlindəki torpaqların bir hissəsini almaq üçün ordu səfərdə ikən hücum etmiş ancaq sonra bu hücumlar geri püskürdülüb Qaramanoğulları Osmanlılara bağlı hala gətirilmişdi. Ancaq eyni vəziyyət təkrar ortaya çıxanda Yunan Mehmed Paşa, Qaramanoğulları səfərinə çıxmışdır. Səfərdə əmrindəki Osmanlı əsgərləri xalqa son dərəcə mərhəmətsizcə davranmışdır.
O dövrün tarixçilərindən Aşıqpaşaoğlu əsərində onun üçün belə deməkdədir:
"Yunan Mehmed, getdi. Larende'yə çatdı. Məscidlərini və mədrəsələrini yandırdı və yıxdı. Atasının evi kimi xarab etdi. Şəhərin qadınlarını və oğlanlarını soydurdu. Çılpaq etdirdi. Larende'dən getdi. Çatdı, Ərəyliyə çıxdı. Ərəylinin elini və kəndlərini viran eylədi ... "
Bu işini dəvşirmə mənşəyi ilə əlaqələndirən hətta Yunan olmasından ötrü etdiyini söyləyən tarixçilər də var.
Varsaq Türkmənləri üzərinə hərəkət etmiş ancaq varsaq bəylərindən Uyuz Bəy tərəfindən məğlub edilmiş, Qaraman səfərində ələ keçirdiyi bütün mal və pul Türkmənlərin əlinə keçmişdir. Qaramanlı Mehmed Paşanın təşəbbüsü ilə vəzifədən alınmış və 1470-ci ildə boğularaq öldürülmüşdür.
Məzarı Üsküdarda düzəltdirdiyi Yunan Mehmed Paşa Məscidi yanında olan türbəsindədir. Ankarada dövrümüzdə Anadolu Mədəniyyətlər Muzeyi olan Qurşunlu Han da Yunan Mehmed Paşa tərəfindən inşa edilmişdir.
Mənbə
- Nihal Atsız-"Aşıkpaşaoğlu Tarihi" Milli Eğitim Basımevi İstanbul 1970 səh. 87
- Osmanlı Tarihi, II. Cilt, 10. baskı, sf: 90,91,532 Türk Tarih Kurumu Yayınları-2011, Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı