Yarpaqsız cuzqun

Yarpaqsız cuzqun
Yarpaqsız cuzqun
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Dəstə: Qərənfilçiçəklilər Fəsilə: Qırxbuğumkimilər Cins: Cuzqun ???: Yarpaqsız cuzqun
Beynəlxalq elmi adı
	Calligonum aphyllum;
ITIS	823812
NCBI	655494
EOL	2905860

Yarpaqsız cuzqun (lat. Calligonum aphyllum) — qırxbuğumkimilər fəsiləsinin cuzqun cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Şərqi Türküstan, Şərqi Çin və Aşağı Volqa sahillərindən təsvir edilmişdir.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 2 m-ə qədər olan koldur. Yaşıl budaqlarının qabığı qırmızımtıl və ya alabəzək-qonur, mərciməkli, otvarı budaqları en kəsikdə dairəvi, nazik, yaşıl və ya açıq yaşıl, hamar, 2-6-ya qədər topa halında budaqların buğumlarından çıxır. Buğumarası hissələrin üst tərəfi ağ, pərdəvari, kənarlı, kütuclu, sonralar isə iki dilimə bölünən, qınvarı yarpaqaltlığı borusu ilə nəhayətlənir. Yarpaqları xırda, 2–3 mm uzunluqda, asan tökülən, yarımdairəvi, uc hissədən azca genişlənmişdir. Zoğları otvari, düz buğumlu, yarpaqsızdır. Çiçəklərin 2-si (1-3) birlikdə yarpaq qoltuğundan çıxaraq, uzunluğu 4–5 mm olan, çılpaq və aşağı yarısı buğumlu olan çiçək saplaqlarında yerləşir. Çiçək yanlığının hissələri qeyri-bərabər, xaricdəkilər enli-yumurtavari, uzunluğu 3 mm, arxa tərəfdən yaşıl, kənarlardan geniş, ağ bürüncəkli, daxildəkilər nisbətən ensiz, qısa və ağ, arxa tərəfdən çəhrayıdır. Meyvəsi kürəvi olub, ikiqat qanadlıdır. Uzunluğu 15–20 mm, eni 14–18 mm-dir. Fındıqcıqların tilləri küt, azca irəli çıxıq, qanadların kənarları bütöv və ya çətin seçilən, dəyirmi dişli olmaqla demək olar ki, bütöv, qanadların səthi çılpaqdır.

Ekologiyası

May ayında çiçəkləyir, meyvəsi iyun aylarında yetişir.

Azərbaycanda yayılması

Abşeron yarımadası qumluqlarında az-az təsadüf edilir. “Qırmızı kitaba” daxil edilməsi vacibdir.

İstifadəsi

Yarpaqsız cuzğunun oduncağı sıx, ağır, yaxşı cilalanır, kömür hazırlanır, tərkibində tannidlər vardır. Yaşıllaşdırmada çox az halda istifadə olunur.

Ədəbiyyat

Деревья и кустарники. СССР. т. 2. 1951;
Флора Азербайджана т.3. 1952; Azərbaycanın ağac və kolları. II cild. 1964;
Красная Книга. СССР. 1984;
Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı” 1989;
Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl kitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996; *Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008.
Azərbaycanın nadir və nəsli kəsilməkdə olan oduncaqlı bitkilərinin in situ və ex situ şəraitində bioekoloji xüsusiyyətlərinin reproduksiyasının, reproduksiyasının və repatriasiyasının elmi əsasları, b.e.d. alimlik dərəcəsi almaq üçün dissertasiya. Bakı.2011.

Mənbə

Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.

http://dendrologiya.az/?page_id=112 Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine