Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinin 19 aprel 1991-ci il tarixli əmri ilə Xocalı rayon Kosalar kənd nümayəndəliyinin Yolaba kənd Tarix – Diyarşünaslıq muzeyi yaradılmışdır.

1992-ci ildə may ayının 9 – da ermənilərin Kosalar kəndinə hücumu zamanı bütün eksponantlar işğal zonasında qalmışdır. Kənd işğal olunmamışdan qabaq muzeydə 800 adda 1500 ədəd qiymətli eksponantlar var idi. Qarabağın tarixini əks etdirən qədim xalçalar, kilimlər və başqa çoxlu sayda toxuculuq əşyaları, saxsı və keramikadan hazırlanmış maddi məişət əşyaları, Şuşa rəssamlarının əl ilə yağlı boyalarla çəkdikləri rəsm əsərləri, Qarabağın keçmiş mədəniyyət xadimlərinin portretləri, qədim kənd təsərrüfatı əşyaları muzeydə saxlanılırdı. İndi isə muzeydə vətənpərvərlik mövzusunda stendlərdən ibarət sərgilər və Qarabağın qədim tarixini əks etdirən çoxlu sayda eksponantlar toplanaraq muzeyin fonduna daxil edilmişdir.

Muzey 1 mərtəbəli binada, ümumi sahəsi 79 m2 olan 3 otaqda yerləşir. Eksponatların sayı 1200-dür. Məcburi köçkün düşəndən sonra Xocalı rayon Kosalar kənd nümayəndəliyi Kəpəz rayonunun Hacıkənd qəsəbəsində məskunlaşmışdır. O, vaxtdan da Yaloba kənd Tarix – Diyarşünaslıq muzeyi Hacıkənd qəsəbəsində fəaliyyət göstərir. Xocalı rayonu işğal olunduqdan sonra 2014-cü ilin dekabr ayından Gəncə şəhərində xocalılar üçün yeni salınmış qəsəbədə fəaliyyətini davam etdirir.

Eksponatların alınması üçün böyük vəsait olmamasına baxmayaraq, müzeyin direktoru Məmmədov Tofiqin fədakar əməyini nəticəsində eksponatlar əhalidən toplanmışdır. Ağdam-Şuşa yolunda yaranan gərgin vəziyyət, yolların bağlanması, gediş-gəlişin çətinləşməsinə baxmayaraq Tofiq Məmmədov müharibənin qızğın vaxtında böyük səylə müzeyin təşkili ilə məşğul olurdu.

• ^{[ölü keçid]}