Xentey-Daur dağları
Xentey-Daur dağları (rus. Хэнтэ́й-Чико́йское наго́рье) — Rusiyanın Zabaykal diyarının Monqolustanla dövlət sərhədi arasında yerləşən silsilə. Çikoy və Onon çayları arasında yerləşən bir dağlıq ərazi.
| Xentey-Daur dağları | |
|---|---|
| Ümumi məlumatlar | |
| Yaranma dövrü | Paleozoy erası, Perm dövrü |
| Yerləşməsi | |
| 50° şm. e. 110° ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Rusiya |
|
|
|
.jpg)
Silsilənin ümumi uzunluğu 350 km, maksimum eni 140 km-ə qədərdir. Hündürlüyü 1500–2200 m-dir. Ən yüksək nöqtəsi Bıstrinski Qolets dağıdır (2519 m). Dağlıq ölkəyə aşağıdakı silsilələr daxildir: Menzinski, Asinski, Burkalski, Esutayski, Çikokonski, Jerqokonski, Perevalnı, Xentey, Onon-Baldjinski, Çatanginski və Stanovik. Altano-Kurinskaya çökəkliyi də dağlıq əraziyə daxildir. Dağlıq ərazi Paleozoy formasiyanın qayalarından ibarətdir və onu qıran dağları olan qübbəli bir neotektonik qalxışdır[1]. Relyefdə sıx bir tektonik qırılma sistemi ilə tamamlanan güclü üfüqi və şaquli diseksiyası olan yüksək dağlar üstünlük təşkil edir. Xüsusilə çay vadilərində kurumlar və qayalı çıxıntılar olan dik yamaclar üstünlük təşkil edir. Tez-tez bu yamaclar 500 m hündürlüyə çatır və 40 dərəcəyə qədər bir yamacı var. Bəzi silsilələrdə və çay vadilərində Pleystosen epoxası buzlaqlarının izləri qorunub saxlanılmışdır. Əsas mənzərə növləri dağ tayqası, meşə sahələri və çəmənliklərdir. Buzlaq relyef formaları hər yerdə yayılmışdır. Dağdan axan çaylar iti axına malikdir, şəlalələri vardır. Moren vadilərdə göllər vardır. Tayqa kəmərinin yuxarı hissələrində illik yağıntı miqdarı hesablamalara görə 600–800 mm-ə çatır. 1400 m hündürlüyə qədər olan böyük çayların vadilərinin dibi çəmənliklər və bataqlıqlar tərəfindən işğal edilmişdir. Çöllərin cənub dik yamacları 1600 m yüksəkliyə qalxır. Bəzi yerlərdə 1400 metrdən Alçaqboylu sidr şamı ilə seyrək meşələr başlayır. Şamların izlərinə 1350 m yüksəklikdən rast gəlinir. Meşənin yuxarı sərhədi Sibir sidrağacı ilə bitir. Dağ tayqası 1700–1800 m yüksəkliyə qədər uzanır. 1900–2000 m-dən yuxarıda holslar üstünlük təşkil edir. Dağlıq yaylanın çaylarının qidalanmasında əsas mənbəyi qardır. Xentey-Daur dağları Çingiz Xanın doğulduğu və böyüdüyü yer olduğu iddia edilir.
Dağlıq yaylada Soxondski Təbiət Qoruğu yerləşir. Transbaykal iynəyarpaqlı meşəsi ekoregionunun bir hissəsidir[2].
- ↑ Frederick J. Sanger, Peter J. Hyde (eds.), Permafrost: Second International Conference, July 13–28, 1973 : USSR, p. 392
- ↑ "Map of ecoregion Trans-Baikal coniferous forests. GlobalSpecies.org". 2016-04-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-20.