Xanlar Əliyev
Xanlar Əziz oğlu Əliyev (1920, Petropavlovka – 28 fevral 1944, Liozno rayonu[d], Vitebsk vilayəti) — kapitan, İkinci Dünya müharibəsinin iştirakçısı.
| Xanlar Əliyev | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1920 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 fevral 1944 |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Rütbəsi | kapitan |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri |
  |
Xanlar Əliyev 1920-ci ildə Azərbaycan SSRİ Sabirabad rayonunda (keçmiş Petropavlovka, Cavad qəzası) anadan olub.
Xanlar Əliyev 1939-cu ildən Qırmızı Ordu sıralarına qatılıb. Xanlar Əliyev müharibənin ilk günlərindən döyüşlərdə iştirak edib. O, Rusiya Federasiyasının Smolensk vilayətinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə xüsusilə fərqlənib. 1943-cü ilin may ayından 42-ci Piyada Diviziyasının 459-cu Piyada Alayının ilk pulemyot bölüyünə komandirlik edib. Həmin bölüyün tərkibində Qərb Cəbhəsində döyüşüb. 1943-cü ilin may-iyun döyüşlərində bölüyə nümunəvi komandirliyinə və səriştəsinə görə ilk “Qırmızı ulduz” ordeni ilə təltif edilib. O, 1943-cü ilin avqust-sentyabr aylarında Smolensk istiqamətində Qərb cəbhəsinin hücumunda özünü cəsur və fəal döyüşçü kimi göstərmişdir. Spas-Demensk və Smolensk şəhərlərinin azad edilməsində iştirak etmişdir[1].
1943-cü il avqustun 13-14-də Strebki kəndi uğrunda gedən döyüşdə (Kaluqa vilayətinin Spas-Demensk şəhərindən 10 km şimalda) baş leytenant Əliyev öz bölüyünün başında alman səngərinə birinci olaraq daxil olub. Qısa döyüşün gedişində düşməni oradan geri çəkilib. Vneqoşi kəndi uğrunda gedən döyüşdə Əliyevin pulemyot bölüyü bitişik yüksəkliyi müvəffəqiyyətlə tutub və oradan geri çəkilən düşməni atəşə tutmağa başlayıblar. Əliyev özü bu döyüşdə 10 alman əsgər və zabitini məhv edib. 1943-cü il avqustun 19-da Kiseli kəndi yaxınlığında (Kaluqa vilayətinin Spas-Demenski rayonu, Lyubun kəndi yaxınlığında) Əliyev şəxsən iki almanı əsir götürüb, onlardan birini güllələyi, digərini isə hərbi hissənin qərargahına təhvil verib. 24 sentyabr 1943-cü ildə baş leytenant Xanlar Əliyev 42-ci piyada diviziyasının bölmələri üçün 042/n saylı əmrlə ikinci dəfə “Qırmızı ulduz” ordeni ilə təltif edilib[1].
1943-cü il noyabrın 14-dən 21-dək olan hücum döyüşləri zamanı Xanlar Əliyev Belarusun Orşan-Vitebsk şəhəri istiqamətində növbəti dəfə fərqlənib. 1943-cü il noyabrın 14-də Kozyanskie Xutor kəndi yaxınlığındakı döyüşdə (Dubrovnodan 12 km şərqdə) hücum əmri verilən kimi Əliyev birinci qalxıb və öz batalyonunun başında döyüşə gedib. 20 dəqiqədən sonra Xanlar Əliyevin batalyonu düşmən mövqelərinə birinci olaraq girib, daha 20 dəqiqədən sonra düşmən səngərlərinin ikinci xəttini təmizləyiblər. 1943-cü il noyabrın 15-də dörd dəfə üstün qüvvəyə malik olan düşmən Əliyevin batalyonunun mövqelərinə əks hücuma keçib[1].
Batalyon işğal edilmiş xətti tutub və bütün əks-hücumların qarşısını alıb, eyni zamanda düşmənin piyada qoşununu da məhv edib. 33-cü Ordunun qoşunları haqqında 28 yanvar 1944-cü il tarixli 34 nömrəli əmrlə baş leytenant Xanlar Əliyev “Qırmızı bayraq” ordeni ilə təltif edilib. Bundan əlavə, o, kapitan rütbəsinə yüksəlib[2].
1944-cü il fevralın 28-də kapitan Xanlar Əziz oğlu Əliyev başından ölümcül yaralanıb və elə həmin gün Liozno rayonunun Fomino kəndi yaxınlığında 42-ci atıcı diviziyanın 607-ci tibb batalyonunun səhra hospitalında vəfat edib. Qəhrəmanın məzarı Belarusun Liozno vilayətindəki Stasevski Zabitlər qəbiristanlığındadır[2].
2017-ci ildə Rusiya Federasiyasının Smolensk vilayəti Milli Konqresinin sədri Faiq Əliyev babasının məzarını axtararkən əmisinin- Xanlar Əliyev məzarını tapıb. O vaxtdan Faiq Əliyev başda olmaqla Smolensk vilayəti Milli Konqresinin nümayəndələri, Xanlar Əliyevin nəvələri hər il buraya gələrək, onun məzarını ziyarət edirlər[2].
Faiq Əliyev Azərbaycan mediasına müsahibələrinin birində əmisi Xanlar Əliyev haqqında belə deyib[2]:
|
Arxivlərdən əldə etdiyimiz məlumata görə, 25 sentyabr 1943-cü ildə Smolensk şəhərini alman faşistlərindən azad edən 42-ci diviziyanın tərkibində həddindən çox azərbaycanlı da olub. Onların ad və soyadlarını tapıb üzə çıxarmışıq. Biz tədbirlərdə iştirak edəndə bütün Smolenskdə yaşayan insanlara böyük fəxr hissi ilə bildiririk ki, bu şəhərin azad olunmasında həmvətənlərimiz də iştirak ediblər. Hətta mən çoxdan axtardığım əmim haqqında da məlumat tapmışam. O, Smolenskini azad edildikdən sonra 100 kilometr aralıda, Belarusun Vitebsk şəhərinin ətrafında gedən döyüşlərdə 1944-cü ildə vəfat edib | 
|
- “Qırmızı ulduz” ordeni (1943, iki dəfə)
- “Qırmızı bayraq” ordeni (1944)
- ↑ 1 2 3 "В майские дни, предшествующие Дню Победы, ежегодно на Лиозненщине бывают дети, внуки и правнуки воинов, похороненных здесь. Со всего бывшего Советского Союза приезжают, чтобы почтить память родных, погибших за освобождение района от немецко-фашистских захватчиков" (rus). lioznonews.by. 26 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 may 2022.
- ↑ 1 2 3 4 "Smolenskdəki azərbaycanlı rektor: "Fəaliyyətimiz qubernator tərəfindən çox yüksək qiymətləndirilir"" (az.). smolfond-mira.ru. 7 September 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 may 2022.