Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
+
Teq: 2017 viki-mətn redaktoru
|
|
||
|
Sətir 6:
Əlican İsmayıl oğlu Qövsi Təbrizi XVII əsrin birinci rübündə,<ref name="TDV" /> Təbriz şəhərində sənətkar və şair ailəsində anadan olmuşdur.<ref name="BSE" /> Onun dəqiq doğum və ölüm tarixi məlum deyil.<ref name="BSE" /> Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində Qövsi təxəllüslü üç yazıçı vardır ki, Həmid Arazlı onların hamısının eyni ailədən olduğunu irəli sürmüşdür. Tarixçinin fikrincə, Qövsi təxəllüsü ilə yazıb-yaratmış bu müəlliflər baba, ata və nəvə idilər. Əlican Qövsinin atası İsmayıl Qövsi ağaçdan müxtəlif növdə əşya, o cümlədən qövs hazırlayan sənətkar, farsca və Azərbaycan türkcəsində yazan şair idi. O, bir müddət İsfahanda Ağahüseyn Hansərinin yanında təhsil aldıqdan sonra Hindistana gedərək Əkbər şahın sarayında yaşamış, sonradan Təbrizə qayıtmışdır.<ref name="TDV" />
Əlican Qövsi sonradan İsfahanda təhsil almış,<ref name="iranica" /> burada Təbriz haqqında şeirlər yazaraq iki şəhəri bir-birləri ilə müqayisə etmişdir. İranı, Hindistanı və Qafqazı gəzən Qövsi<ref name="BRE">{{Cite encyclopedia |title=Ковси Тебризи |eneyclopedia=[[Böyük Rusiya Ensiklopediyası|Большая российская энциклопедия]] |first=Ч. Г. |last=Гусейнов |language=ru |volume=31: Социальное партнёрство — Телевидение |year=2016 |ISBN=978-5-85270-368-2 }}</ref> Təbrizə qayıtdıqdan sonra din xadimi olmuş, Saib Təbrizinin və xüsusilə Füzulinin təsiri altında olmuşdur.<ref name="TDV" /> O, Nəsimi<ref name="BRE" /> və Füzulinin ənənələrinin bilavasitə davamçısı olmuş,<ref name="slovar">{{Cite book |first=Л. И. |last=Лебедева |chapter=Азербайджанская литература |title=Литературный энциклопедический словарь |editor-first1=В. М. |editor-last2=Кожевникова |editor-first2=П. А. |editor-last2=Николаева |location=Moskva |publisher=Sovet Ensiklopediyası |year=1987 |language=ru }}</ref> Füzuliyə və Əli Şir Nəvaiyə nəzirələr yazmış, eləcə də müxtəlif qəzəllər ərsəyə gətirmişdir.<ref name="TDV" />
Əsərlərini Azərbaycan dilində yazan,<ref name="BRE" /> klassik incəliyi xalq poeziyasının səmimiyyəti ilə birləşdirən Qövsi<ref name="iranica" /> öz şeirlərində klassik yazı dili ilə danışıq dilini birləşdirmiş, fikirlərini aydın ifadə etmişdir. Onun bu şeirlərində xalq deyimləri və atalar sözlərinə tez-tez rast gəlinir.<ref name="TDV" /> Qövsi Təbrizinin şeirləri vizual vasitələrin rəngarəngliyi, forma zərifliyi, intonasiya zənginliyi ilə seçilir. Onun poeziyasında idealist-panteist dünyagörüşü, bədbin motivlər xalqın düşüncə və arzularının təsviri ilə birləşmişdir. Qövsi Təbrizi öz əsərlərində sosial ədalətsizliyi pisləmiş, ruhaniləri məsxərəyə qoymuşdur. Onun lirikasında romantik sevgi mövzusu mühüm yer tutmuşdur.<ref name="BSE" /> Qövsi Təbrizinin "Divan"ı iki əlyazma nüsxəsində, Londondakı Britaniya muzeyində və Tbilisidə Gürcüstan Tarixi Muzeyində qorunub saxlanılmışdır.<ref name="BSE">{{BSE3}}</ref> Buna baxmayaraq, Londonda saxlanılan nüsxə natamamdır. Azərbaycan ədəbiyyat tarixçisi Firidun bəy Köçərli və iranlı tədqiqatçı Məhəmməd Əli Tərbiyətdə də Qövsinin "Divan"ının nüsxəsi var. Qövsi haqqında ilk dəfə məlumat tərtib edən Firidun bəy Köçərli onun bəzi şeirlərini "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları" (Bakı, 1925) çap etdirmişdir. Salman Mümtaz da Qövsinin "Divan"ını ilk dəfə natamam formada çap etdirmişdir (Bakı, 1925). Şair haqqında ən mühüm araşdırmalar aparan Həmid Arazlı "Divan"ın hələ tam nəşr olunmamış böyük bir hissəsini "Qövsi Təbrizi. Seçilmiş əsərləri" (Bakı, 1958) adı ilə nəşr etdirmişdir.<ref name="TDV">{{Cite encyclopedia |last=Akpınar |first=Yavuz |year=2002 |title=Kavsî Tebrîzî |url=https://islamansiklopedisi.org.tr/kavsi-tebrizi |encylopedia=TDV Encyclopedia of Islam |volume=25 (Kasti̇lya – Ki̇le) |language=tr |location=İstanbul |publisher=Turkiye Diyanet Foundation, Centre for Islamic Studies |ISBN=9789753894036 }}</ref>
| |||