|
Erkən tunc dövrü.Birinci böyük ictimai əmək bölgüsünün meydana gəlməsi.Erkən tunc dövründə təsərrüfatın müxtəlif sahələri meydana gəlmiş, eyni zamanda əmlak və sosial bərabərsizlik yaranmışdı. Tunc dövrünün əvvəlində toxa əkinçiliyi xış (cüt) əkinçiliyi ilə əvəz olunmuşdu. Xış ağacdan hazırlanırdı. Daha sonra süni suvarma yarandı, iş heyvanlarından istifadə olundu, taxıl tunc oraqla biçildi və dən əl dəyirmanında üyüdüldü. Ev heyvanlarının növü artdı, at əhliləşdirildi, araba, təkər ixtira edildi köçəri maldarlıq meydana gəldi, Maldarlar öz sürülərini yeni otlaqlara sürür, öz ailələri və əmlaklarını arabalara yığıb özləri ilə aparırdılar. Maldarlar ya arabalarda, ya da qurulub-yığılan çadırlarda yaşayır, tədricən köçəri həyat tərzinə keçərək köçəri olurdular. Beləliklə, ilk (erkən) tunc dövründə maldarlıq əkinçilikdən ayrıldı, birinci böyük ictimai əmək bölgüsü yarandı.
[[Dulusçuluq]], [[metalişləmə]], [[toxuculuq]] inkişaf etdi, tuncdan əmək alətləri silah bəzək və məişət əşyaları hazırlayırdılar. İlk (erkən) tunc dövrünün ən böyük nailiyyətlərindən biri yazının icad edilməsi idi. Bu dövrdən başlayaraq ailədə və ictimai həyatda kişilərin rolu artdı. Xış əkinçiliyi, maldarlıq xüsusi dözüm tələb etdiyinə görə kişi peşəsinə çevrildiçevrild) meydana gəldi. AnaxaqanlığıQəbilə ataxaqanlıqvə əvəztayfalardan etdi.fərqli Nəsilolaraq, ataqonşu xəttiicması iləqohum müəyyənolmayan olunmağaailələrin başladı.qonşuluq E.ə.əsasında IIqurulan minilliyinkollektivi ortalarındaidi. ortaQonşuluq tuncicmasında dövründəhər sənətkarlıqbir müstəqilailənin sahəyəpay çevrilditorpağı var idi, sənətkarlıqbu əkinçilikdəntorpağı ayrıldı.hər bir ailə özkkmmmmkkkkkkkkü Beləlikləbecərir, ikincionun böyükməhsulunu ictimaida əməközü bölgüsüüçün meydanatoplayırdı. gəldiQonşuluq icması bərabərsizliyin əsasını qoydu. DulusTaxıl çarxındanbiçilib qurtardıqdan sonra onun yerindən mal-qara üçün birgə istifadə edildiolunurdu. Torpaq, naxışlısu, meşə, biçənək və boyalıotlaqlardan qablarhamı istehsalistifadə olunduedirdi. MetaldanOnlar hazırlananyolları, yenisu keyfiyyətlikanallarını məişətbirgə əşyalarıçəkir, silahlar,əkin sahələri üçün torpaq əməksahələrini alətlərimeşədən getdikcəbirgə çoxaldıtəmizləyirdilə.
Qəbilə ağsaqqalı hər bir ailəyə pay torpağı ayırırdı. Belə bir şəraitdə qəbilənin tərkibi də dəyişdi. İri ailələr ayrı-ayrı ailələrə parçalandı. Bu ailələr yeni kollektivə çevrildi, nəticədə qonşu icması (kənd icması) meydana gəldi. Qəbilə və tayfalardan fərqli olaraq, qonşu icması qohum olmayan ailələrin qonşuluq əsasında qurulan kollektivi idi. Qonşuluq icmasında hər bir ailənin pay torpağı var idi, bu torpağı hər bir ailə özü becərir, onun məhsulunu da özü üçün toplayırdı. Qonşuluq icması bərabərsizliyin əsasını qoydu. Taxıl biçilib qurtardıqdan sonra onun yerindən mal-qara üçün birgə istifadə olunurdu. Torpaq, su, meşə, biçənək və otlaqlardan hamı istifadə edirdi. Onlar yolları, su kanallarını birgə çəkir, əkin sahələri üçün torpaq sahələrini meşədən birgə təmizləyirdilə.
== Orta tunc dövrü ==
|