| adı = Əbülfəz ƏliyevElçibəy

| uşağı = '''oğlu:''' Ərturqut, '''qızı''' Çilənay Əliyev

'''Əbülfəz ƏliyevElçibəy''' (tam adı:''Əbülfəz Qədirqulu oğlu Əliyev''; [[24 iyun]] [[1938]] – [[22 avqust]] [[2000]]) — azərbaycanlı dövlət, siyasi və ictimai xadim, dissident, [[Azərbaycan Xalq Cəbhəsi]]nin lideri və [[Azərbaycan|Azərbaycan Respublikasının]] ikinci prezidenti ([[1992]]–[[1993]]). Azərbaycan tarixində xalq tərəfindən, demokratik seçkilər yolu ilə seçilən ilk prezident.<ref>Черный сад. Июнь 1992 – сентябрь 1993 г.г. Эскалация конфликта. http://news.bbc.co.uk/hi/russian/in_depth/newsid_4682000/4682089.stm</ref>

Əbülfəz ƏliyevElçibəy 24 iyun [[1938]]-ci ildə [[Naxçıvan MSSR]]-in [[Ordubad rayonu]]nun [[Kələki]] kəndində anadan olub. 7 illik Unuskənd məktəbini bitirdikdən sonra Ordubad şəhər 1 saylı orta məktəbində təhsilini davam etdirib. [[1957]]-ci ildə [[Azərbaycan Dövlət Universiteti]]nin Şərqşünaslıq fakültəsinin ərəb filologiyası şöbəsinə daxil olub. Buranı bitirdikdən sonra (1962) təyinatla SSRİ Hidrolayihə İnstitutunun Bakı şöbəsində tərcüməçi işləyib. 1963-cü ilin yanvarında [[Misir Ərəb Respublikası]]na göndərilən Əbülfəz bəy 1964-cü ilin oktyabrına kimi [[Asuan]] bəndinin tikintisində tərcüməçi kimi çalışıb. Xarici ezamiyyətdən dönərək [[1965]]-ci ildə ADU-nun aspiranturasına daxil olub və aspirantura təhsilini [[1968]]-ci ildə uğurla tamamlayıb.[[Tulunilər dövləti]](868-905)" mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək tarix elmləri namizədi alimlik dərəcəsi alıb (1969). ADU-nun "Asiya və Afrika ölkələri tarixi" kafedrasında müəllim və baş müəllim işləyib (1968-1975).

Seyidlərdən ibarət olan (bu səbəbdən də onların adına "Seyid" və "Mir" dini titulları artırılıb) ata tərəfi [[Cənubi Azərbaycan]]<nowiki/>dandır. İlkin ulu babaları kökcə [[Şah İsmayıl Xətai|Şah İsmayıl Səfəvi]]<nowiki/>nin sələflərindən olan Şeyx Sədrəddin Musanın (1305-1392) uruqlarındandır. Bəzi qaynaqlarda Şeyx Sədrəddinə Şeyx Xoca Əli də deyildiyi bildirilir, bəzi qaynaqlarda isə Şeyx Xoca Əlinin onun oğlu olduğu göstərilir. Bu fikirlərdən hansının doğruluğundan asılı olmayaraq Əbülfəz Elçibəyin nəsli məhz həmin Şeyx Xoca Əlidən (Şeyx Əli Xoca da adlanıb) başlanır. Ancaq bunu da demək gərəkdir ki, Şeyx Əli Xocanın törəmələrinin bu qolunda şeyxlik olmayıb.

Klassik və müasir ərəb dilini, [[islam]] dininin əsaslarını, şərq ölkələrinin elm, tarix, fəlsəfə və mədəniyyətini incəliklə bilən Əbülfəz ƏliyevElçibəy Azərbaycan tarixşünaslıq və şərqşünaslığında indiyədək öyrənilməyən sahələrdə çox dəyərli və əsaslı elmi araşdırmalar aparıb. Onun 40-dan artıq sanballı elmi əsəri nəşr edilib. Bunların içərisində BDU-nun "Elmi əsərlər"ində, EA-nın "Xəbərlər"ində, "Əlyazmalar xəzinəsində" toplusunda və b. nəşrlərdə çıxan "Əhməd ibn Tulun və Tulunilər dövlətinin yaranması" (1967), "Abbasilər xilafətinin tənəzzülü və parçalanmasına dair" (1968), "9-10-cu əsrlər Ərəb-Misir ədəbiyyatı haqqında" (1971), "Tulunilər dövləti və Qərmətilər" (1971), "Abbasilər xilafətinin parçalanması və feodal dövlətlərinin yaranmasına dair" (1971), "9-cu yüzilliyin 2-ci yarısında Misirdə sənətkarlıq və ticarət" (1972), "Hənəfilik və onun əsas qaydaları" (1986), "Əhməd Tantarani Maraği və onun "Tantaraniyyə" qəsidəsi" (1987) və b. bir çox digər tədqiqatlarını göstərmək olar.

Əbülfəz ƏliyevElçibəy hələ tələbəlik illərindən sovet rejiminin müstəmləkə siyasətinə qarşı mübarizə aparmış, gizli tələbə dərnəkləri yaratmış və azadlıq ideyalarını geniş şəkildə yaymışdır. Eyni zamanda o, [[Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası|Bütöv Azərbaycan]] ideyasını da dönmədən təbliğ edib. [[1975]]-ci ildə həbs edilməsi də onu yolundan döndərə bilməyib. [[1988]]-ci ildə [[Azərbaycan Xalq Hərəkatı]] başlayanda məhz Elçibəy onun öndərlərindən biri oldu. O, Hərəkatın təşkilatlanmış forması olan [[Azərbaycan Xalq Cəbhəsi]]ni yaradanlardan (iyul 1989) biri və ömrünün sonunadək onun sədri olub. Məhz AXC-nin gərgin mübarizəsi sayəsində Azərbaycanın müstəqilliyi haqqında tarixi Akt qəbul edildi (18 oktyabr 1991).

Əbülfəz ƏliyevElçibəy təkcə Azərbaycan milli azadlıq hərəkatının öndəri yox, həm də bütün türk dünyasının aparıcı lideri və demokratiyanın carçısıydı.

8 iyun [[1992]]-ci ildə Azərbaycan Respublikasında ilk dəfə demokratik yolla prezident seçilən Əbülfəz ƏliyevElçibəy, ölkədə demokratiyanın bərqərar olması, Azərbaycanın tam suveren dövlətə çevrilməsi və xalqın rifahının yaxşılaşdırılması yolunda çox mühüm işlər görüb.

Əbülfəz bəyin prezidentliyə başladığı ilk vaxtlarda dövlətin qarşısında duran təxirəsalınmaz vəzifələr Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini tam gerçəkləşdirmək, Milli Ordu yaratmaq və müharibədəki məğlubiyyətlərin qarşısını almaq idi. Buna görə də ölkənin bütün imkanları Milli Ordu quruculuğuna səfərbər edildi. Ordu quruculuğu yalnız hərbi-strateji problem olmayıb, xeyli dərəcədə siyasi-psixoloji problem səviyyəsinə qaldırıldı. Könüllü batalyonlardan nizami orduya doğru ilk ciddi addımlar atıldı. Qismən hərbi səfərbərlik və orduya çağırış işi yoluna qoyuldu. [[Ağdərə]] və [[Goranboy]] rayonları erməni işğalçılarından təmizləndi. İşğal altında olan [[Laçın]]<nowiki/>ınLaçının əksər kəndləri onun hakimiyyəti zamanı düşməndən azad edildi.

Əbülfəz ƏliyevElçibəyin prezidentliyi dövründə, bir ildə [[Dövlət Ləl-Cəvahirat Fondu]]na 1.5 ton qızıl və digər qiymətli metallar toplandı. [[1993]]-cü il iyun ayının 1-nə qədər [[Milli Bank]]da valyuta ehtiyatı 1992-ci ilin uyğun dövrünə nisbətən 100 dəfədən çox artaraq 156 milyon dollara çatdı.

Ə. ƏliyevElçibəyin prezidentliyi dövründə dövlət büdcəsinin kəsiri 5 faizdən artıq olmadı. Həmin bir ildə Azərbaycanın milli valyutası dövriyyəyə buraxıldı. [[Azərbaycan manatı|Manat]] uzun müddət rublla müqayisədə öz başlanğıc 1:10 nisbətini qoruyub saxladı (həmin dövr ərzində rus puluna nisbətən Belorus rublu 300%, Ukrayna kuponu isə 700% qiymətdən düşmüşdü).

Prezident aparatı tərəfindən hazırlanmış və [[Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi|Milli Məclis]]<nowiki/>ə təqdim edilmiş seçkilər haqqında qanun Azərbaycanda ilk dəfə olaraq parlament seçkilərinin çoxpartiyalılıq əsasında keçirilməsini nəzərdə tuturdu. Lakin bu layihə sonralar qəbul olunmamış qaldı.

Respublikada məhkəmə hakimiyyətini gerçəkləşdirmək üçün məhkəmələrin statusu haqqında qanun qəbul edildi. Hüquq-mühafizə orqanlarında köklü islahatların başlanğıcı qoyuldu. İslah-Əmək sistemi [[Daxili İşlər Nazirliyi]]<nowiki/>ninNazirliyinin tabeliyindən çıxarılıb [[Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi|Ədliyyə Nazirliyi]]<nowiki/>ninNazirliyinin tabeliyinə verildi.

Ə. ƏliyevinElçibəyin prezident olaraq yürütdüyü iqtisadi siyasət əsasən iki məqsədə yönəldilmişdi. Birincisi, köhnə dövlət təsərrüfatını vaxtsız dağılmaqdan qoruyub saxlamaq və bunun üçün dövlət əmlakının gündəlik talan edilməsinin qarşısını almaq, əmək intizamını, vəzifəli şəxslərin dövlət qarşısında məsuliyyətini, ictimai sərvətin mühafizəsini gücləndirmək; köhnə iqtisadi əlaqələri bərpa etmək yolu ilə iqtisadiyyatda nisbi də olsa sabitliyə nail olmaq. İkincisi, liberal iqtisadi islahatlara başlamaqla respublikada bazar iqtisadiyyatının formalaşmasına nail olmaq. Bu məqsədlə Dövlət Əmlak Komitəsi, Dövlət Antiinhisar Siyasəti və Sahibkarlığa Yardım Komitəsi, İqtisadiyyat Nazirliyi, Torpaq Komitəsi və s. dövlət orqanları yaradıldı.

Azsaylı xalqların çıxardığı 4 qəzet Prezident fondundan maliyyə yardımı aldı. Onlara radio və televiziyadan istifadə etmək imkanı yaradıldı. Elçibəy bir sıra xarici səfərlərdə oldu. İstanbul sammitində iştirak edərək (24-27.6.1992) Qara Dəniz İşbirliyi Sazişini və "Bosfor bəyanatı"nı (25.6.1992), ATƏM-in (indiki ATƏT) ikinci zirvə toplantısına qatılaraq (7-11.7.1992) Helsinki Müşavirəsi-nin Yekun aktını (8.7) və "Avropada adi silahların məhdudlaşdırılması haqqında müqavilə"ni (10.7), [[Rusiya]]ya rəsmi səfərə gedərək (12-13.10.1992) [[Boris Yeltsin]]<nowiki/>lə birgə "[[Azərbaycan|Azərbaycan Respublikası]] ilə [[Rusiya|Rusiya Federasiyası]] arasında dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı təhlükəsizlik haqqında müqavilə"ni (12.10), [[Ankara]]<nowiki/>da Türk cümhuriyyətləri başçılarının zirvə toplantısında (30-31.10.1992) sammitin Yekun Bəyannaməsini imzaladı (31.10). O, Türkiyəyə rəsmi səfərində (1-5.11.1992) prezident [[Turqut Özal]]la bir sıra müqavilələrə imza atdı (1.11), Ankarada açılan Azərbaycan Səfirliyinin lentini kəsdi (2.11), [[Ukrayna]]ya rəsmi səfərində (9-10.12.1992) prezident Leonid Kravçukla "[[Azərbaycan|Azərbaycan Respublikası]] ilə [[Ukrayna|Ukrayna Respublikası]] arasında dostluq və əməkdaşlıq haqqında müqavilə"yə qol çəkdi (9.12). Prezident RespublikasıElçibəy, Bakıda [[Marqaret Tetçer]]i (7.9. 1992), [[Tatarıstan]]<nowiki/>ın baş naziri Filza Həmidullini (24.9.1992), Rusiya baş nazirinin əvəzi [[Yeqor Qaydar]]ı (30.9.1992), [[Moldova]]<nowiki/>nın baş naziri Andrey Sangelini (17.10.1992), [[Moskva]]nın meri [[Yuri Lujkov]]u (26.10), [[İslam Konfransı Təşkilatı]]nın baş katibi Həmid əl-Cabidi (13.11.1992) və ölkəyə qonaq gəlmiş bir çox başqa nümayəndə heyətlərini, Bakıdakı bütün xarici ölkə səfirlərini qəbul etdi.

== Haykariİstinadlar ==