Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
|
|
||
|
Sətir 47:
Naxçıvanşahlıq təxminən 80 ilə yaxın müstəqilliyini saxlaya bilir<ref>{{cite book |last=Шарифли |first=М.Х. |title=Феодальные государства Азербайджана второй половины IХ-ХI вв. |date=1965 |location=Баку |pages=76}}</ref>, XI əsrdən isə Kiran [[Səlcuqlular]]ın hakimiyyəti altına düşür. [[Toğrul bəy]]in hakimiyyəti dövründə (1040-1063) Araz vadisini ələ keçirən Səlcuqlular Naxçıvana kimi çatırlar və Naxçıvan yaxınlığında birləşmiş Bizans-Erməni ordusu ilə döyüşürlər.<ref>{{cite book |last=Кафесоглы |first=И. |title=Сельджукская империя в эпоху султана Мелик-шаха |date=1953 |location=Стамбул |pages=2}}</ref> Səlcuqlular imperiyasının parçalanmasından sonra Kiran [[Azərbaycan Atabəyləri]] olan [[Eldənizlər]]in (1136-1225) hakimiyyəti altına keçir. İbrahimov 26 1130-cu illərin sonlarından 1175-ci ilə kimi Azərbaycan Atabəylərinin paytaxtı olan Naxçıvan böyüyərək inkişaf edir, əhəmiyyətinə görə ölkənin ikinci şəhəri isə Kiran olur.<ref name="Ибрагимов26">{{Harvnb|Ибрагимов |2000|p=26}}</ref> Atabəylərin hakimiyyəti dövründə Kiran şəhəri intibah dövrünü yaşayır, genişlənir, şəhərdə bərpa və yenidənqurma işləri aparılır. Bu dövrdə Kiranda türbələr, karvansaraylar, məscid inşa edilir, qala divarları bərpa edilir və möhkəmləndirilir, həmçinin Gilançay üzərində körpü tikilir.<ref name="Ибрагимов27">{{Harvnb|Ибрагимов |2000|p=27}}</ref>
1221-ci ildə Ərdəbil, Təbriz, Marağa və Xoyu tutan [[monqollar]] Kiran və Naxçıvan şəhərlərinə yaxınlaşırlar. Həmin şəhərləri ələ keçirən monqollar əhalini qırır və şəhərləri talan edirlər. Bundan sonra [[Ordubad]] və Kiran şəhərləri monqol ordusunun müvəqqəti iqamətgahına çevrilir.<ref name="Ибрагимов27"/><ref>{{cite book |last=Рубрук |first=Г. де |title=Путешествие в Восточные страны // Карпини Д. История монголов |date=1957 |location=М |pages=188}}</ref> [[Hinduşah Naxçıvani|Məhəmməd ibn Hinduşah]] yazır ki, ''“dağıdılmış Naxçıvan və Kiran şəhərlərinin əhalisi vətənlərini tərk etməli oldu”''.<ref>{{cite book |last=Мамедов |first=Р.М. |title=Очерк истории города Нахичевани |date=1977 |location=Баку |pages=18}}</ref> 1225-ci ildə monqolların təqibindən qaçan Xarəzmşah Cəlaləddin Naxçıvan və Kiran şəhərlərini ələ keçirir.<ref name="Ибрагимов27"/>
Monqolların yürüşündən sonra uzun müddət Naxçıvan və Kiran şəhərləri əvvəlki vəziyyətini bərpa edə bilmir. Sonrakı əsrlərdə Kiran şəhəri mənbələrdə xırda yaşayış məntəqəsi kimi qeyd edilir.<ref name="Ибрагимов27"/> Həmin dövrdə Kiran şəhəri yaxınlığında yeni [[Azad (qədim şəhər)|Azad]] şəhəri inkişaf etməyə başlayır və Kiran əhalisinin böyük bir hissəsi həmin şəhərdə məskunlaşır. Buna görə də Naxçıvan haqqında məlumat verən [[Həmdullah Qəzvini]] (1281-1350) yalnış Azad şəhərindən bəhs edir.<ref>{{cite book |last=Казвини |first=Хамдаллах |title=Нузхат ал-Кулуб |pages=89}}</ref> XIII əsrin sonlarından etibarən Kiran şəhəri yenidən inkişaf etməyə başlayır.<ref name="Ибрагимов27"/> XIV əsrdən etibarən Kiran şəhərinin yerləşdiyi ərazi mənbələrdə [[Azadciran nahiyəsi|Azadciran]] adlandırılır.<ref name="Ибрагимов27"/> 1412-ci ildən etibarən Azadciran əyaləti [[Qaraqoyunlu dövləti]]nin (1410-1468), 1468-ci ildən etibarən isə [[Ağqoyunlu dövləti]]nin (1468-1501) tərkibinə daxil olur. XVI-XVII əsrlərdə Azadciran tez-tez [[Səfəvilər|Səfəvi]] şahlarının fərmanlarında qeyd edilir.<ref>{{cite book |title=Персидские указы Матенадарана. Т. 1. С. 178,188,189,221 |pages=Т. 2. С. 313, 315,316,322, 323}}</ref>
== Tədqiqatlar ==
| |||