Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
|
||
|
Sətir 55:
Qeyd edək ki, dünyada mövcud olan 13 iqlim qurşağından 2-si (subtropik və mülayim) Azərbaycandadır.
== İqlimin kontinentallığı ==
== İqlimin kontinentallığı ==
Kontinentallığın dərəcəsini qiymətləndirmək üçün bir çox düsturlar təklif edilib. Azərbaycanda bu istiqamətdə tədqiqatlar Ə.C.Əyyubov tərəfindən aparılmışdır. Öz tədqiqatlarında o Senker və N.N.İvanov tərəfindən təklif edilmiş düsturlardan istifadə etmişdir.
(К=6(А/ф -20)/5) Senker düsturu
(К=(А-100)/0.33ф) N.N.İvanov düsturu
Burada: k - kontinentallıq dərəcəsi, A – hava temperaturunun illik amplitudu, ф – məhəllin en dairəsidir. Hər iki düsturun əsasını eyni göstəricilər təşkil etdiyindən onların arasında sıx korrelyasiya əlaqəsi vardır. Azərbaycanda tipik okean iqlimi yoxdur. Yalnız yüksək dağlıq zonanın bəzi kiçik ərazilərində kontinentallıq indeksi 100-ə yaxınlaşır.İqlimin kəskin kontinentallığı ilə [[Naxçıvan MR]]-nın Arazboyu əraziləri seçilir. Burada kontinentallıq indeksi 250-dən artıqdır və yalnız yüksək dağlıq ərazilərdə zəif kontinental iqlim müşahidə edilir. Ölkənin orta dağlıq və dənizsahili ərazilərinin iqlimi zəif kontinentaldır. Kür-Araz ovalığı və dağətəyi ərazilərin iqlimi orta kontinentaldır.
== Yerli iqlim ==
Eyni iqlim tipinə malik olan müəyyən coğrafi ərazinin müxtəlif [[Yer|yerl]]ərində özünəməxsus iqlim şəraiti formalaşa bilər. Məsələn, yamacların müxtəlif ekspozisiyasında, şəhərlərdə və onun yaxın ətrafında, meşədə və yaxın çəmənlikdə , şum və bataqlıq üzərində, göl yaxınlığında və ondan aralı atmosfer şəraiti bu və ya digər dərəcədə fərqlənir. Bu, o deməkdir ki, adları çəkilən coğrafi məkanlarda lokal iqlim şəraiti yaranacaqdır.<ref>Матвеев Л.Т. Основы общей метеорологии. Физика атмосферы. Л. 1965.</ref>Coğrafi vəziyyətdən asılı olaraq, müəyyən ərazi üçün xas olan atmosfer şəraitinin çoxillik təkrarlanan rejimi yerli (Lokal) iqlim adlanır.<ref>Meteorologiya və iqlimşünaslıq. Ağayev T.D., Eldarov N.Ş. Bakı 2015. səh 16</ref>Belə mikroiqlim fərqləri səth prtüyünün quruluşundan və xassələrindən də asılıdır. Onların təsiri irimiqyaslı coğrafi amillərə nisbətən zəifdir. Özünəməxsus lokal iqlim şəraiti yaradan amillərdən müxtəlif ekspozisiyaya malik səth örtüyünü, mikrorelyefin qeyri- bərabərliyini, [[Torpaq|torpağ]]ın rütubətinin çox və ya az olmasını, bitki örtüyünün xüsusiyyətini və s. göstərmək olar. Yerli şəraitin belə müxtəlifliyi [[temperatur]] və [[rütubət]] rejimində,eləcə də buxarlanmada qeyri- bərabərliyə gətirib çıxarır. Eləcə də [[külək]], [[Bulud|buludluluq]] və yağıntı rejimində bəzi lokal fərqlər müşahidə oluna bilər. Məsələn, dənizlərin düzən sahillərində [[bulud]] və yağıntı azalır. Soyuq vaxtlarda isə aşıq su səthi üzərində konvektiv buludlar yarana bilər. Böyük şəhərlərdə dumanın təkrarlanması ətraf [[ərazi]] ilə müqayisədə daha tez- tez olur. Bəzən sahil zonası və [[Şəhər|şəhərl]]ər və digər iri [[Obyekt|obyektl]]ər barədə söhbət getdikdə buranın iqlimini [[Yer|yerli]] iqlim kimi təqdim edirlər. Lakin, iqlim parametrlərinin kəmiyyətinə görə bu sərhəd dəqiq deyildir.<ref>С.П.Хромов Метеорология и климатология. Ленинград. 1968, стр. 342</ref>
| |||