== Həyatının Türkiyə dövrü ==

Bundan sonra Şəfi bəy Rüstəmbəyli [[Türkiyə]]nin paytaxtı [[İstanbul]]a köçür və qalan həyatını mühacirətdə keçirir. O, daim [[Qızıl Ordu|qırmızı ordu]]nun istilasından əzab çəkən vətəninin taleyini düşünür və mübarizəsini mühacirətdə davam etdirir. [[İstanbul]]da [[1923]]-[[1927]]-ci illərdə "Yeni Qafqaziyyə", [[1928]]-[[1931]]-ci illərdə "Azəri türkü", [[1928]]-1[[930]]-cu illərdə "Odlu yurd" və [[1932]]-ci illərdə "Azərbaycan yurd bilgisi"ni nəşr etdirməyə başlayır. Onun burada dərc olunan məqalələrinin hər biri [[Azərbaycan]]ın bir tarixi səhifəsidir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, [[Türkiyə]]də nəşr olunan "Azərbaycan yurd bilgisi"nin bütün nömrələri S.Mümtaz adına Azərbaycan Respublikası Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivində qorunub saxlanılır.

== Torlokyan məhkəməsi və Şəfi bəy Rüstəmbəyli ==

[[Türkiyə]]nin tanınmış qəzet yazarı [[Murat Çulcu]]nun [[1990]]-cı ildə İstanbulda nəşr etdirdiyi "Erməni intriqalarının pərdə arxası: Torlokyan davası" adlı kitabında bildirilir ki, Şəfi bəy Rüstəmbəyli [[İstanbul]]a daxil olduğu gündən qızğın fəaliyyətə başlayır. Tarixi əsər olan bu kitab [[XX əsr]]in məhkəməsi adını qazanmış Torlokyanın mühakiməsinə həsr olunmuşdur. [[1921]]-ci il [[iyul]]un 18-də [[erməni]] qatil Torlokyan [[İstanbul]]un "Pera-Palas" hotelinin önündə [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]nin daxili işlər naziri [[Behbud xan Cavanşir]]i üç güllə ilə qətlə yetirir və həbs olunur. Həmin vaxt [[İstanbul]] [[ingilis]] işğalı altında olduğundan cani cinayət hadisəsindən 20 gün sonra [[ingilis]] hərbi tribunalında mühakimə edilir. Qısa vaxtda [[ermənilər]] qatil Torlokyanın müdafiəsinə səfərbər olunurlar. [[Behbud xan Cavanşir]] tərəfdən isə şahidlər təəccüb və təəssüfdoğuracaq qədər az idi – cəmi 6 nəfər. Qəzet işçisi Qaraağazadə Əhməd Həmdi, tələbə Səməndər bəy, Ziba xanım, Yusif bəy Kazımov, məmur Asəf bəy, bir də Şəfi bəy Rüstəmbəyli. Lakin şahidlərin arasındakı kəskin fərqə baxmayaraq, ittiham şahidləri bu cinayətin əsl mahiyyətinin açılmasına, [[erməni]] qatilinin ifşa edilməsinə nail olurlar. Məhkəmədə ittiham şahidi qismində ilk ifadə verən Şəfi bəy Rüstəmbəyli olur. [[Hüquqşünas]] ixtisası yenə də onun köməyinə gəlir. Şəfi bəy prokuror Qribbonun, məhkəmənin sədri Freezin, qatil Torlokyanın vəkilləri Xasruyan və Miçinin, mərhum [[Behbud xan Cavanşir]]in vəkili Rifat Heydər bəyin suallarını inandırıcı dəlillərlə, güclü məntiqlə, son dərəcə səbirlə, yeri gəldikcə də sərt şəkildə cavablandırır. Hətta qərəzlə verilmiş suallar da Şəfi bəyi çaşdırmır. Suallar qətl hadisəsi ilə bağlı cinayətkara deyil, daha çox Şəfi bəyə ünvanlandırılırdı: "1918-ci ildə Bakıda partiyalar varmıydı?", "Bu partiyaların birinə mənsub idinizmi?", "Azərbaycan" qəzetində fəaliyyətiniz nədən ibarət idi?", "Hansı mövzuda məqalələr yazırdınız?", "1918-ci ilin martında Bakıda müsəlmanlar qətl edildimi?" Şəfi bəy soruşulan bütün suallara böyük ağıl-zəka və doğru-dürüst cavab verir, məhkəməni çaşdırırdı. Bilərəkdən qatilin cinayəti arxa plana keçirilir, vəkillərin sualları daha çox Şəfi bəyin [[Azərbaycan]]dakı ictimai-siyasi mövqeyinə və "Azərbaycan" qəzetindəki redaktorluq fəaliyyətinə həsr olunurdu: "Azərbaycan"ın mətbəəsi Bakının harasında yerləşirdi?" və sair. Vəkil Xasruyanı Şəfi bəyin "İrəli" qəzetində dərc olunan məqalələri daha çox narahat edirdi. Odur ki, bu məqalə ilə bağlı suallara təkrar-təkrar qayıdır, niyə yazdın, necə yazdın, faktları haradan götürdün? Dalbadal suallar verir, fikri əsas məsələdən yayındırırdı. Bütün bunlara dözməyən Şəfi bəy məhkəmənin gedişinə kəskin etiraz edir və işin düzgün aparılmasını tələb edir. Şəfi bəyin üsyanı Xasruyanı çaşdırır və o, hazırladığı protokolda onu belə ifadə edir: