Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
|
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
|
||
|
Sətir 47:
877-ci ildə Kiçik Polşa ərazisi Böyük Moraviya dövləti tərəfindən işğal edildikdən sonra Qnezno şəhəri paytaxt olmaqla Böyük Polşa ərazisi Polşa dövlətinin yaranması üçün əsas mərkəz oldu. Polşa dövlətinin banisi və ilk hökmdarı Pyastovlar nəslindən olan knyaz Stefan I Meşko (960-992) olmuşdur. O, 966-cı ildə qərb adətləri üzrə [[Xristian]] dinini qəbul etmişdir. Onun oğlu-İgid Boleslavın dövründə Polşa knyazlığı özünün ən güclü dövrünü yaşayırdı. Polşa və Vistula çayları arasında yaşamış olan İslav qəbilələrinin qurmuş olduğu bir dövlətdir. O zamanki bu İslavlara "yayla insanları" mənasını verən "Polane" deyilirdi. Zamanla bu ad Polşa halına çevrildi.
Polşa XIV əsrdən XVII əsrə qədər keçən müddət içində [[Avropa]]da güclü bir dövlət halında idi. "Üç parçalanmadan" ilki [[1772]]-ci il tarixinə qədər olan müxtəlif xanədanlıqlar idarəsində idi. Bu tarixdən etibarən Polşanın çöküş dövrü başladı. [[1772]]-ci il tarixində [[Prussiya]], [[Rusiya]] və [[Avstriya]], ölkə torpaqlarını aralarında paylaşdılar. Bunu [[1793]]-cü və [[1795]]-ci illər paylaşmaları izlədi. Polşanın əlində yalnız şərq [[Prussiya]] əraziləri qaldı. [[Birinci dünya müharibəsi]]ndən sonra uzun mübarizə və çətinliklərdən sonra 1918-ci ildə [[Versal sülh müqaviləsi]] ilə müstəqilliyi təmin edildi. Polşa [[1918]]-ci il [[7 noyabr]]da müstəqil ölkə elan edildi. Polşada hakimiyyətə Polşa Sosialist Partiyasının rəhbəri olan Yuzef Pilsudski gəldi. Polşanın [[qərb]] sərhədləri Versal müqaviləsi ilə müəyyənləşdirilmişdi. [[1919]]-cu il [[28 iyun]]da Polşa nümayəndələri ona imza atmışdılar. Lakin [[şərq]] sərhədlərini müəyyən etməkdə [[Antanta]] dövlətləri Polşaya fəaliyyət azadlığı vermişdilər. Hətta [[1919]]-cu ilin dekabr ayında Antantanın Ali Şurası şərqdə Polşanın sərhəd xəttini təsdiq etdi. Bu, şərti olaraq [[Kerzon xətti]] adlandırıldı. [[1921]]-ci ilin martında [[Riqa]]da Sovet-Polşa müqaviləsi imzalandı. Həmin müqaviləyə əsasən Qərbi Belorus və Qərbi Ukrayna əraziləri Polşanın tərkibində qaldı. [[1921]]-ci il [[12 mart]]da ölkənin konstitusiyası qəbul olundu. Konstitusiyada respublika quruluşu təsbit edildi. Pilsudkinin səlahiyyət müddəti bitdiyi üçün bütün vəzifələrindən imtina etdi. Lakin ölkədə vəziyyət getdikcə pisləşir, siyasi didişmələr, milli münaqişələr ölkəni idarəolunmaz vəziyyətə salırdı. [[1926]]-cı ildə ölkədə hərbi çevriliş baş verdi. Y.Pilsudki yenidən hakimiyyətə gəldi. O, [[1935]]-ci ilə kimi dövlətin başçısı oldu. Bu illər öz mahiyyətinə görə Polşa tarixinə ''sanasion'' (sağlamlaşdırma) dövrü kimi daxil olmuşdur. Polşa xarici siyasətdə antisovet və antialman siyasəti yeridirdi. Bu da, [[1939]]-cu ildə Polşanın [[SSRİ]] və [[Almaniya]] arasında bölüşdürülməsi ilə nəticələndi.
[[1939]]-cu ildə eyni anda həm Nasist [[Almaniya]]sının və həm də [[Rusiya]]nın işğalına uğradı. [[İkinci dünya müharibəsi]] ərzində altı milyon polşalı öldürüldü. Daha sonra Alman orduları müttəfiqlərə təslim oldu. İşğal əsnasında qurulan sürgündəki Polşa hökuməti iş başına gəldi. [[1947]]-ci ildə edilən seçkilərdə kommunistlər hökuməti qurdular və ölkəni Rusiyanın peyki vəziyyətinə gətirdilər. [[İkinci dünya müharibəsi]]nin bu çətin günlərindən sonra Polşa, Rusiyaya([[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı]]) verilən 178.842 km²-lik bölgəyə qarşı [[1945]]-ci ildə Alman torpaqlarından 102.400 km²-lik bir bölgəni götürdü. Oder-Neisse xəttinin şərqində qalan bu bölgə [[Sileziya]], Pomeraniya, Qərb Prussiya və Şərq Prussiya da daxil idi. Polşa idarəsinə kommunistlərin gəlməsiylə, böyük mülkiyyətlər qaldırıldı, sənayelər milliləşdirildi, məktəblərdəki təhsil sistemləri kommunistləşdirildi. İstehsal azaldı. Bütün bunların nəticəsində [[1956]]-cı ildə [[Poznan]]da üsyan çıxdı.
| |||