Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
k typos fixed: kariyera → karyera, heyyət → heyət, hökümət → hökumət (2), replaced: <references/> → {{İstinad siyahısı}} using AWB
|
||
|
Sətir 43:
Rəsmi versiyaya görə [[21 dekabr]] [[1879]]-cu ildə və ya metrit kitabındakı qeydə əsasən [[6 dekabr]] [[1878]]-ci ildə [[Gürcüstan]]da [[Qori]] şəhərində anadan olmuşdur. Ailədə üçüncü uşaq olmuşdur, iki ilkinlər uşaqlıqda ölmüşdür. Onun doğma dili [[gürcü dili]] olmuşdur, [[rus dili]]ni sonra öyrənmişdir, lakin həmişə hiss olunacaq gürcü ləhcəsi ilə danışmışdır.
Kasıb çəkməçinin və qala kəndli qızının ailəsində böyümüşdür. İosifin 11 yaşı olanda atası vəfat etmişdir. [[1888]]-ci ildə İosif Qoridə möhkəm nizam-intizam höküm sürən kilsəyə, [[1894]]-cü ildə isə [[Tbilisi]]də seminariyaya daxil olur. Lakin buranı qurtara bilməyib oradan qovulur (rəsmi versiyaya görə [[Marksizm]]in təşviqatına görə). Daima lider olmağa çalışmış və yaxşı oxumuşdur, anasının istəyi əsasında öz
== İnqilabdan öncə ==
[[Şəkil:Lenin and stalin.jpg|thumb|200px|left|[[Vladimir Lenin]] və
[[1901]]-[[1902]]-ci illərdə [[RSFSR]]-in Tbilisi və Batumi komitələrinin üzvü. [[RSFSR]]-in II qurultayından ([[1903]]) sonra-bolşevik. Dəfələrlə həbs olunmuş, sürgün olunmuş və sürgündən qaçmışdır. [[1905]]-[[1907]]-ci illərdə [[Birinci Rus inqilabı]]nın iştirakçısı. [[1907]]-[[1908]]-ci illərdə [[RSFSR]]-in Bakı komitəsinin üzvü. [[RSFSR]]-in 6-cı Ümumrusiya konferensiyasında (1912) sonra MK-nın pleniumunda MK-nın və [[RSFSR]] MK-nın rus bürosuna seçkisiz qəbul olunmuşdur.
Sətir 53:
[[1909]]-[[1917]]-ci illərdə sürgündə olduğu müddətdə esperantonu (süni beynəlxalq dil) öyrənmişdir.
[[1917-ci il]] fevral inqilabından sonra [[Petroqrad]]a qayıdır. [[Lenin]] mühacirətdən qayıdanadək MK-ya və bolşevik partiyasının Peterburq komitəsinə rəhbərlik etmişdir. [[1917]]-ci ildən "[[Pravda]]" (Həqiqət) qəzetinin redaksiya
Müvəqqəti
== Vətəndaş müharibəsi ==
Sətir 78:
=== İqtisadiyyatın inkişafı ===
Sənayeləşməni məcburiyyət qarşısında qalıb ağır sənayenin baza sahələrindən inkişafa başlaması bazarları kəndə lazımi məhsullar ilə təmin edə bilmədi.
Şəhərlərin normal məhsul təchizatı pozuldu, təsərrüfat malları vergisi natura şəklində idi, [[1924]]-cü ildə isə pulla əvəzləndi. Çıxılmaz vəziyyət yaranmışdı: balansın bərpası üçün sənayeləşməni sürətləndirmək lazım idi, sənayenin sürətli inkişafı üçün kənddən gələn məhsulların, eksporta gedəcək malların və işçi qüvvəsinin miqdarı artmalı idi, bunun üçün isə çörək istehsalı və onun əmtəəliyi artmalı, kəndlərdə ağır sənayenin məhsullarına (maşınlara, dəzgahlara) ehtiyac yaratmaq lazım idi.
Bu cür çətinliyi aradan qaldırmaq isə yalnız kənd təsərrüfatının radikal modernləşməsindən sonra həll oluna bilərdi. Nəzəri olaraq bunu üç yolla etmək olardı. Birinci – "[[Stolıpin islahtları]]"nı yeni formada davam etdirmək, [[QULAQ]]-ların artan gücünü dəstəkləmək, kəndlilərin iri fermerlərə və proletariata təbəqələşməsi, kəndin əsas vəsaitini onların xeyrinə yönəltmək. İkinci – kapitalist təsərrüfatının mənbələrini (QULAQları) ortadan qaldırmaq və iri mexanikləşdirilmiş kollektiv təsərrüfatların yaradılması. Üçüncü yol – fərdi kəndli təsərrüfatlarının tədricən inkişaf etdirmək və onları "təbii" tempdə birləşdirmək – bu yol bütün hesablara görə çox gec baş verəcəkdi. [[1927]]-ci ildə çorək istehsalı dayandırılandan sonra qəti addımlar atmaq lazım gəldi (stabil qiymətlər, qapalı bazar və hətta represiyalara) və artıq [[1928]]-[[1929]]-cu illərdə baş vermiş növbəti çörək qıtlığı bu problemin tezliklə həllini labüd etdi.
[[1929]]-cu ildə tədarük zamanı görülmüş fövqəladə tədbirlər artıq qeyri-normal hal kimi qəbul edildi və 1300-ə qədər qiyama gətirdi. [[1929]]-cu ildə artıq bütün şəhərlərdə ([[1928]]-ci ildə yalnız bəzi şəhərlərdə) çörəyə kartoçka tətbiq edildi.
Sətir 92:
== İkinci dünya müharibəsi ==
[[Şəkil:Teheran conference-1943.jpg|thumb|300px|left|Tehran konfransı: Stalin, Ruzvelt, Çörçill]]
[[1938]]-ci ildə Qərb ölkələrinin [[Çexslovakiya]]nı onun zəngin sənaye potensialı ilə birlikdə [[Adolf Hitler|Hitler]]ə bağışlayıb imzaladıqları "[[Münhen sövdələşməsi]]"-nə cavab olaraq [[1939]]-cu ilin [[23 avqust
Artıq müharibədən sonra, rəsmi şərhdə "Pakt"ın müharibənin başlanmasının uzadılması niyyətini ilə imzalandığının deyildi. Son nəticədə o, [[Adolf Hitler|Hitleri]] həqiqətəndə ilk öncə [[İngiltərə]]yə hücum etməklə iki cəbhədə döyüşməyə məcbur etdi. Beləliklə müttəfiqlər [[SSRİ]]-yə kömək etməyə məcbur oldular. Lakin, tarixçi [[Dmitri Volkoqonov]]un fikrincə pakt müdafiəedici olmaqdan daha çox hücumedici idi, [[Robert Konkvest]] isə düşünür ki, Stalinin və [[Adolf Hitler|Hitlerin]] rəhbər olduqları rejimlər bir-biri ilə ruhi cəhətdən yaxın olması paktın bağlanması üçün əsas səbəbdir. Paktın iqtisadi cəhətlərindən də yan keçmək olmaz. Sovet rəhbərliyinin əsas şərti SSRİ-yə kreditin verilməsi idi. Müharibədən öncə potensial düşməndən kredit götürmək – unikal tarixi hadisədir, lakin Stalin bunu bacardı. Nəticədə SSRİ 7 il müddətinə 4,5%-lə 200 mln Alman markı aldı. Bu vəsait investisiya məqsədi üçün istifadə olundu: Almaniyadan avadanlıqlaq, maşınlar və dəzgahlar alındı, bu avadanlıqların böyük hissəsi sonda Almaniyaya qarşı döyüşdə istifadə olundu.
Sətir 110:
Aralarında ideoloji kinin olmasına baxmataraq SSRİ, [[Böyük Britaniya]] və [[ABŞ rəhbərləri]] Antihitler koalisiyasını yarada bildilər və [[1944]]-cü ildə ikinci cəbhə açıldı. Bir neçə dəfə keçirilmiş yüksək səviyyəli görüşlərdə Stalin özünü bacarıqlı və qətiyyətli diplomat kimi gösətərə bildi.
Müharibə zamanı Stalin "Sovet İttifaqı qəhrəmanı" adına layiq görülüb, iki dəfə "Qələbə (Победа) ordeni" və I dərəcəli "Suvorov ordeni" ilə təltif olunmuşdur. [[
== Müharibədən sonra ==
Sətir 141:
[[1904]]-cü ildə Stalin Ekaterina Svanidze ilə evlənir, lakin üç ildən sonra arvadı tuberkulozdan dünyasını dəyişdi. Onların yeganə oğlu olan Yakov [[İkinci dünya müharibəsi]] zamanı almanlara əsir düşür. Bu haqda yayılmış versiyaların birində, həmçinin İvan Stadnyukun "Müharibə" və "Qurtuluş" sovet kinosunda almanlar Stalinə onun oğlunu feldmarşal [[Paulus]]a dəyişməyi təklif edirlər, buna cavabında isə Stalin deyir: "Mən əsgərə feldmarşal dəyişmirəm". 1943-cü ildə Yakov qaçmağa cəhd edərkən alman hərbi düşərgəsi olan Zaksenhauzendə güllələnmişdir. Yakov üç dəfə evli olmuşdur və onun Yevqeni adlı oğlu hətta 1990-cı illərin rusiya siyasətində də iştirak etmişdir (Stalinin nəvəsi Anpilov blokunun namizədləri sırasında olmuşdur); Cuqaşvililərin bu birbaşa kişi xətti indi də mövcuddur.
1919-cu ildə Stalin ikinci dəfə evlənir. Onun ikinici arvadı, ÜKP (b)-nin üzvü, Nadejda Alliluyeva olur. O, 1932-ci ildə Kremldə ki, otağında özünə qəsd edir (rəsmi olaraq isə qəfil ölüm kimi göstərilir). Stalinin ikinci nigahından iki uşağı olur: Svetlena və Vasiliy. Onun oğlu Vasiliy, hərbi-hava qüvvələrinin zabiti, Böyük Vətən Müharibəsində müxtəlif komandir vəzifələrində iştirak edir, müharibədən sonra isə Moskvanın havadan müdafiəsinə (general-leytenant) rəhbərlik edir, Stalinin vəfatında sonra isə həbs olunur. 1960-cı ildə azadlığa çıxdıqdan bir müddət sonra vəfat edir. Stalinin qızı Svetlana Alliluyeva [[1967]]-ci il [[6 mart
Həmçinin, mühacirətində Stalinin nigahdankənar oğlu – Konstantin Kuzakov dünyaya gəlmişdir. Stalin onunla əlaqə saxlamamışdır.
Sətir 149:
1953-cü il martın 5-də Stalinlə vida mərasimi zamanı küllü miqdarda insan onunla vidalaşmaq istədiyindən basabas yaranır. O zaman həlak olnaların dəqiq sayı hələdə məlum deyil, lakin ölən kifayət qədər çox olmuşdur. Həmçinin bir faktda məlumdur ki, basabasda həlak olanlardan biri 1422 nömrəsi almışdır; nömrələmə yalnız o cəsədlər üçün aparılırdıki, onları qohumlarının və ya dostlarını köməyi olmadan müəyyən etmək mümkün deyildi.
Stalinin balzamlanmamış cəsədi Lenin Mavzoleyində ümumxalq nümayişinə qoyulur və həmin mavzoley 1953-1961-ci illərdə "V.İ.Lenin və İ.V.Stalin Mavzoleyi" adlanır. [[1961]]-ci il [[30 oktyabr|oktyabrın 30]]-da Sov.İKP-nin XXII qurultayında qərara alındı ki, "Stalinin Lenin vəsiyyətlərini kobud şəkildə pozması ... onun cəsədini Mavzoleydə saxlamağı qeyri-mümkün edir". [[1961]]-ci il [[31 oktyabr
== Mükafatları ==
Sətir 155:
== İstinadlar==
{{İstinad siyahısı}}
== Həmçinin bax ==
Sətir 166:
{{Sovet İttifaqı Marşalları}}
{{"Qələbə" ordeni kavalerləri}}
[[Kateqoriya:İosif Stalin| ]]
[[Kateqoriya:SSRİ rəhbərləri]]
| |||