Ağa Əlizadə: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi
{{vikiləşdirmək}}
| azərbaycan dilində adı = Ağa Cavad oğlu Əlizadə
{{Şəxs
|Adı adın orijinalı = Şeyxülislam Axund Ağa= Əlizadə
| portret = Axund Ağa Əlizade.jpg
|Orijinal adı =
|Şəkil portretin ölçüsü = Axund Ağa Əlizade.jpg=
|Sayt izah =
|Şəkil miqyası =
| titul = [[Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi|Qafqazın]] VIII şeyxülislamı
|Şəkil məlumat =
|İlk adıbayraq = Axund Ağa Əlizadə =
| dövr əvvəl = (Birinci dəfə) [[1918]] - [[12 may]] [[1920]]
|Doğum tarixi = 1871-ci oktyabrın 22
| dövr son = (İkinci dəfə) [[25 may]] [[1944]] - [[1954]]
|Doğum yeri =
| sələfi = [[Məhəmmədəli Pişnamazzadə]]
|Vəfatı = 1954-cü ilin dekabr
| xələfi = [[Mirmöhsün Həkimzadə]]
|Vəfat yeri =
| doğum tarixi = {{Doğum_tarixi|1871|10|22}}
|Vəfat səbəbi =
|Atası doğum yeri = [[Pirşağı]],[[Bakı]]
|Anası ölüm tarixi = {{vəfat tarixi|1954||}}
| ölüm yeri = [[Bakı]]
|Həyat yoldaşı =
|Uşaqları sülaləsi =
|Peşəsi atası =
|Vətəndaşlıq anası =
|Milliyət həyat yoldaşı =
|İxtisası uşaqları =
|Təhsili imzası = =
|Fəaliyyəti =
|Fəaliyyət illəri =
|Mükafatları =
|imdb id =
|İmzası =
|Sayt =
}}
 
'''AxundZeynalabdin Ağa Əlizadə''' — [[Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi|Qafqaz müsəlmanlarının]] VIII, Şeyxülislamı[[Azərbaycan -Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Demokratik RespublikasınınRespublikası]]<nowiki/>nın (1918 - 1920) ilk Şeyxülislamı olmuşdur.
 
==Həyatı==
Şeyxülislam Axund Ağa Cavad oğlu Əlizadə 1871-ci il oktyabrın 22-də Bakının[[Bakı]]<nowiki/>nın [[Pirşağı]] kəndindəqəsəbəsində, ruhani ailəsində anadan olmuşdur. Atası Axund Hacı Məhəmməd Cavad dövrünün çox tanınmış din xadimlərindən və hörmətli ziyalılarında biri olmuşdur. Gəncliyində Ağa Əlizadə ali dini təhsil almaq üçün Bağdada göndərilir. Bağdad Universitetinin ilahiyyat fakultəsini bitirdikdən sonra Nəcəf şəhərindəki Ali Dini Universitetə oxumağa gedir. <ref>[http://www.adam.az/az.php?subaction=showfull&id=1247940036&archive=&start_from=&ucat=34&go=headlines&number=10&category=2,3,4,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,29,30,31,32,33,34,35 Şeyxülislam Axund Ağa Əlizadə]</ref>
Ağa Əlizadə ali dini təhsil almaq üçün Bağdada göndərilir. Bağdad Universitetinin ilahiyyat fakultəsini bitirdikdən sonra Nəcəf şəhərindəki Ali Dini Universitetə oxumağa gedir.
1896-cı ildə 25 yaşında Nəcəfdə Dini Universitetdə təhsili böyük uğurla başa vurub "Axund" rütbəsi qazanan Ağa Əlizadə doğma vətəninə qayıdır və İçərişəhər məhəllə məscidlərindən birinə təyinat alır.
1903-cü ildə 32 yaşında Təzəpir məscidinə axund təyin edilir.
1904-cü ildə Axund Ağa Qafqaz müsəlmanları Şiə Ruhani İdarəsinin üzvü seçilir.
1907-ci ilin yayında Ağa Əlizadə Bakıda "Səadət" Müsəlman Ruhani Cəmiyyəti yaratdı və onunsədri seçildi. Cəmiyyətin fəaliyyətində yazıçı Nəcəf bəy Vəzirov, miliyonçular İsa bəy Aşurbəyov, Zeynalabidin Tağıyev və başqa elm,mədəniyyət və din xadimləri də fəal iştirak edirdilər.
1907-ci ilin sentyabrında Bakıda "Mədrəseyi-Səadət" məktəbi açılır. Görkəmli filosof,şair, jurnalist,siyasətşi, Demokratik Cümhuriyyətin yaradıcılarında biri olan Əli bəy Hüseynzadə məktəbə direktor təyin edilir.
1918-ci il mayın 28-də Azərbaycanda Xalq Cümhuriyyəti quruldu. Elə həmin il Axund Ağa Əlizadə Bakı qəzasına seçilmiş,geniş fəaliyyəə başlamışdır.
1918-ci ildə Milli Hökümətin dini etiqadı və sosial təminat naziri Musa Rəfibəyovun əmri ilə Axund Ağa Əlizadə Məşixətə Şeyxülislam təyin edilir. O vaxt atası Hacı Cavad Əlizadə Bakı quberniya dini məclisinin sədri idi.
Şeyxülislam 1918-ci ildə Məşixət sədrlərinə nazir səviyyəsində məvacib verilməsini və Mərkəzi Aparat üzvlərinin sayının 15 nəfərə çatdırılmasını tələb edirdi.
1920-ci ilin aprelində Qırmızı Ordu Azərbaycanı işğal edir, 23 aylıq hakimiyyətdən sonra Azərbaycan Demokratik Respublikası süqut edir. Axund Ağa Əlizadə 1920-ci ilin mayın 12-nə kimi Şeyxülislam vəzifəsində çalışır.
Bolşeviklər K.Marksın "din xalq üçün tiryəkdir" ifadəsini əsas tutaraq bütün respublikada dindarları təqib edir, onları "sinfi düşmən" kimi qələmə verərək Sibirə sürgün edir, güllələyirdilər. Yüzlərlə din xadimləri məhv edilir, canlarını qurtaranlar isə vətəni tərk edir, repressiya təhlükəsi altında xaricdə yaşamağa məcbur oludular. Bütün məscidlər dağıdılır, mədrəsələr ləğv edilərək anbarlara, klublara çevrilir, müxtəlif idarənin ixtiyarına verildi.
1943-cü ildə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyyətinin qərarı ilə fəaliyyətinə 1920-ci ildə xitam verilmiş Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsi bərpa edilir. 25 il ev tustağı olan Ağa Əlizadə İdarənin sədri seçilməsi üçün namizədliyi irəli sürüldü.
1944-cü il mayın 25-də Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin birinci qurultayı çağrıldı.
1944-cü il mayın 28-də keçirilmiş səsvermə zamanı Axund Ağa Əlizadə yenidən Qafqaz Şeyxülislamı seçildi.
Şeyxülislam Axund Ağa Əlizadə dünyanın bir çox ölkələrində təşkil olunmuş konfranlarda iştirakçısı olur və Sovet müəlmanları adından nitq söyləyirdi. 1952-ci ildə SSRİ-də müharibədən sonra ilk dəfə Zaqorskda sülh müdafiə məsələlərinə həsr edilmiş konfrans,1952-ci ilin mayında Vyanada keçirilən Sülhü Müdafiə Konqresində təşkil olunmuş konfransının iştirakçısı olmuşdur.
Ağa Əlizadə 1954-cü ilin dekabrında, 84 yaşında Bakıda vəfat etmişdir.
 
===Şeyxülislam AxundDini Ağa Əlizadəfəaliyyəti ===
1896-cı ildə 25 yaşında Nəcəfdə Dini Universitetdə təhsili böyük uğurla başa vurub "Axund" rütbəsi qazanan Ağa Əlizadə doğma vətəninə qayıdır və [[İçərişəhər]] məhəllə məscidlərindən birinə təyinat alır.
Onun əsil adı Zeynalabidindir. Ali ruhanilik təhsilini başa vurub vətəninə qayıtıqdan sonra xalq arasında ona Molla Ağa Axund deyərdilər. O, 1827-ci ildə Bakının Pirşağı kəndində, tanınmış ruhani Axund Molla Cavadın ailəsində dünyaya göz açıb.
1903-cü ildə 32 yaşında [[Təzəpir məscidinəməscidi]]<nowiki/>nə axund təyin edilir.
1904-cü ildə Axund Ağa Qafqaz müsəlmanları Şiə Ruhani İdarəsinin üzvü seçildi. 1907-ci ilin yayında Ağa Əlizadə Bakıda "Səadət" Müsəlman Ruhani Cəmiyyəti yaratdı və onunsədrionun sədri seçildi. Cəmiyyətin fəaliyyətində yazıçı [[Nəcəf bəy Vəzirov]], miliyonçular [[İsa bəy Aşurbəyov]], [[Hacı Zeynalabdin Tağıyev|Zeynalabidin Tağıyev]] və başqa elm, mədəniyyət və din xadimləri də fəal iştirak edirdilər.
1907-ci ilin sentyabrında Bakıda "Mədrəseyi-Səadət" məktəbi açılır.açıldı Görkəmli filosof,şair, jurnalist,siyasətşi, Demokratik Cümhuriyyətin yaradıcılarında biri olanvə [[Əli bəy Hüseynzadə]] məktəbə direktor təyin ediliredildi.
 
== Şeyxülislamlıq ==
Axund Molla Cavad dörd oğlunun dördünü də ruhani, üləma kimi görmək istəyirdi. Bu məqsədlə o, Bakı şəhərinə köçür, keçmiş Aşağı Priyutski küçəsində (sonralar Kamo adlanan, hal-hazırda S.Rəhimov) özünə üç mərtəbəli, yaraşıqlı bir bina tikdirir.
 
=== Birinci şeyxülislamlıq ===
Qardaşlarından dərin zəkası ilə fərqlənən Zeynalabidini atası mollaxanaya qoyur. Mədrəsə təhsilini başa vurduqdan sonra o, ali ruhanilik təhsilini almaqdan ötrü Ərəbistana gedir və Bağdad əyalətinin Nəcəfül-Əşrəf şəhərində təhsilini davam etdirir.
1918-ci ildə Dini etiqad və sosial təminat naziri [[Musa bəy Rəfiyev|Musa Rəfibəyov]]<nowiki/>un əmri ilə Axund Ağa Əlizadə Şeyxülislam təyin edildi. O vaxt atası Hacı Cavad Əlizadə Bakı quberniya dini məclisinin sədri idi. Şeyxülislam 1918-ci ildə sələfi [[Məhəmmədəli Pişnamazzadə|Pişnamazzadə]] kimi Məşixət sədrlərinə nazir səviyyəsində məvacib verilməsini və Mərkəzi Aparat üzvlərinin sayının 15 nəfərə çatdırılmasını tələb edirdi. Lakin bu alınmır. Axund Ağa Əlizadə 1920-ci ilin mayın 12-nə kimi Şeyxülislam vəzifəsində çalışdı.
 
=== İkinci şeyxülislamlıq ===
Yaxın Şərqdə yerləşən ali ruhanilik ocaqlarının müdavimləri ali ruhanilik rütbəsi almaqla bərabər, xüsusi bir ixtisasa da malik olurdular. Zeynalabidin də ali ruhani olmaqla bərabər təbabət elmini seçmişdi.
1943-cü ildə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyyətinin qərarı ilə fəaliyyətinə 1920-ci ildə xitam verilmiş Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsi bərpa edilir.edildi 25 il ev tustağı olanvə Ağa ƏlizadəƏlizadənin İdarənin sədri seçilməsi üçün namizədliyi irəli sürüldü.
 
1944-cü il mayın 25-də Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin birinci qurultayı çağrıldı.
1896-cı ildə təhsilini başa vuran Zeynalabidin "Axund" rütbəsi ilə Bakı şəhərinə qayıdır. Qafqazın (Zaqafqaziya) şeyxülislamı Axund Əbdüssəlam Axundzadənin və Bakı qazisinin vəkaləti ilə onu "Təzə Pir" məscidinə axund təyin edirlər.
1944-cü il mayın 28-də keçirilmiş səsvermə zamanı Axund Ağa Əlizadə yenidən Qafqaz Şeyxülislamı seçildi.<ref>Şeyxülislamlarımız - QMİ</ref>
 
Şeyxülislam Axund Ağa Əlizadə dünyanın bir çox ölkələrində təşkil olunmuş konfranlarda iştirakçısı olur və Sovet müəlmanlarımüsəlmanları adından nitq söyləyirdi. 1952-ci ildə SSRİ-də müharibədən sonra ilk dəfə Zaqorskda sülhsülhü müdafiə məsələlərinə həsr edilmiş konfranskonfransın, 1952-ci ilin mayında Vyanada[[Vyana]]<nowiki/>da keçirilən Sülhü Müdafiə Konqresində təşkil olunmuş konfransının iştirakçısı olmuşdur.
Molla Ağa Axund 1899-cu ildən 1927-ci ilə kimi müxtəlif ruhani vəzifələrinə seçki yolu ilə seçilib.
 
1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin elan olunmasından sonra Azərbaycan hökumətinin qarşısında belə bir məsələ durur: Tiflis şəhərində yerləşən Qafqaz (Zaqafqaziya) Müsəlmanları Ruhani İdarəsi Bakı şəhərində köçürülməli və 1917-ci ildə ləğv edilmiş şeyxülislamlıq vəzifəsi təsis olunmalıdır.
 
Beləliklə, 1919-cu ilin əvvəlində Ruhani İdarəsi Bakıya köçürüldü və Axund Molla Ağa Əlizadə ən yüksək ruhani rütbəsi olan şeyxülislamlığa yeganə namizəd oldu. O, eyni zamanda Məvarayi-Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin sədri idi.
 
Azərbaycanda Sovet Hakimiyəti qurulduqdan sonra din xadimlərinə qarşı hücumlar başlandı. Onları zərərli düşmən ünsürləri kimi tamamilə rədd və inkar etməyə başladılar. Yuxarıdan verilən hökmlər nəticəsində ağına-bozuna baxmadan bütün din xadimlərini quruluşa zidd qüvvələr kimi hər yerdən qovur, onlara müftəxor damğası vurur, hətta sinfi düşmən kimi məhv edirdilər. Həmin dövrdə Ağa Axund da hücum və təqiblərə məruz qalırdı.
 
Böyük Vətən müharibəsi illərində (1941-1945) əvvəllər ləğv edilmiş Qafqaz (Zaqafqaziya) Müsəlmanları Ruhani İdarəsi, nəhəyat bu müharibənin dəhşətlərinin dinin qüvvəsi ilə unudulmasını başa düşən bir qrup rəhbərin təklifi ilə (Zaqafqaziya Müsəlmanlarının Ruhani İdarəsi) SSRİ ALİ Soveti Rəyasət Həyətinin 14 aprel 1944-ci il tarixli 17 saylı qərarı ilə) 24 ildən sonra yenidən bərpa edildi.
 
1944-cü il mayın 25-28 də Zaqafqaziya müsəlmanlarının 1-ci qurultayı oldu. Qurultayda Axund Ağa Əlmzadə ikinci dəfə Zaqafqaziya Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin sədri seçildi.
 
Qurultayda Axund Ağa Əlizadəyə yenidən şeyxülislam dini rütbəsi verildi. İdarə sədri ata-baba mülkündə (indiki Süleyman Rəhimov küçəsindəki 70 saylı binada) yerləşdirildi. O, həmin vəzifəni ömrünün sonuna – 1954-cü ilə kimi icra edib.
 
== MənbəVəfatı ==
Ağa Əlizadə 1954-cü ilin dekabrında, 84 yaşında Bakıda vəfat etmişdir.<ref>[http://www.aztv.az/readnews.php?lang=az&id=3619 Azərbaycanın görkəmli din xadimi Axund Ağa Əlizadənin anadan olmasının 140 illiyi qeyd olunub - AzTV]
* [http://www.adam.az/az.php?subaction=showfull&id=1247940036&archive=&start_from=&ucat=34&go=headlines&number=10&category=2,3,4,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,29,30,31,32,33,34,35 Şeyxülislam Axund Ağa Əlizadə]
</ref>
 
==İstinadlar ==
<references />{{Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi}}
 
[[Kateqoriya:Bakıda doğulanlar]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Ağa_Əlizadə"

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023