Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
||
|
Sətir 58:
|qeyd =
}}
'''Burkina-Faso''' — [[Qərbi Afrika]]da dövlət. [[1984]]-cü ilin avqustuna qədər Yuxarı Volta adlanırdı. [[Şimal]]da [[Mali]], [[şərq]]də [[Niger]], [[cənub]]-[[şərq]]də [[Benin]], [[cənub]]da [[Toqo]] və [[Qana]], [[cənub]]-[[qərb]]də Kot-d-İvuar ilə həmsərhəddir. Burkina Fasonun dənizə çıxışı yoxdur. Burkina Fasonun adı tərcümədə "vicdanlı adamların vətəni" deməkdir. (moore dilində "burkina" -""vicdanlı adamlar", dyula dilində "faso" - "vətən").
Ərazisi 273 187 kv. km, əhalisi 15,7 mln. nəfərdir.(2009). Paytaxtı - Uaqaduqu şəhəridir.
Sətir 67:
Qanunvericilik orqanı ikipalatalı parlamentdən - Milli Assambleyadan (ümumi səsvermə ilə 5 il müddətinə seşilən 111 deputat) və Nümayəndələr Palatasından (3 il müddətinə seçilən 178 deputat) ibarətdir.
== Tarixi ==
=== Erkən tarix ===
XI əsrin əvvəllərində Burkina Faso ərazisinə [[şimal]]-[[şərq]]dən, indiki [[Qana]] ərazisindən mosi [[tayfa]]sı gəlmişdir. Mosilər yerli nyenese, qrusi və busa [[tayfa]]larını özlərinə tabe etdilər. Doqon [[tayfa]]sı şimala çəkilməyə məcbur oldu. Müasir Furkina Faso ərazisində XIV əsrdə Uaqaduqu, Yatenqa, Tenkodoqo və Fada-Qurma dövlətləri mövcud olmuşdur. XIV əsrdən XVI əsrə qədər Yatenqa dövləti qonşu Mali və Sonqay ərazilərinin bir hissəsini işğal etmişdir.
=== Müstəmləkə dövrü ===
XIX əsrin sonlarında Burkina Fasonın fransızlar tərəfindən işğalı başlandı. [[1895]]-ci ildə Yatenqa dövlətinin ordusu darmadağın edildi, [[1897]]-ci ildə isə Fada-Qurma [[Fransa]]nın protektoratlığını tanıdı. [[1904]]-cü ildən [[1919]]-cu ilədək Yuxarı Volta fransız müstəmləkəsi olan Yuxarı [[Seneqal]] - [[Niger]] müstəmləkəsinin tərkibində, sonralar isə ayrıca müstəmləkə olmuşdur. [[1947]]-ci ildə Yuxarı Volta müstəmləkəsi bərpa olunmuşdur. [[1947]]-ci ildən [[1958]]-ci ilə kimi fransız Yuxarı Voltası [[Fransa]] dənizarxası ərazisi olmuş, sonralar isə Fransa Birliyinin tərkibində Yuxarı Volta Muxtar Pespublikası kimi təşkil olunmuşdu. [[1958]]-ci ildə Yuxarı Volta [[1959]]-[[1960]]-cı illərdə mövcud olmuş Mali Federasiyasına ([[Mali]] və [[Seneqal]]) daxil olmağı planlaşdırmaq arzusunda olsa da, qonşu [[Fil Dişi Sahili]] dövlətinin təzyiqi nəticəsində bu federasiyada iştirak etməkdən imtina etdi. [[1959]]-cu ilin dekabrında Yameoqo ölkənin prezidenti oldu. Onun ilk işi öz partiyasından başqa digər partiyaların fəaliyyətini qadağan etmək oldu.
=== Müstəqillik dövrü ===
[[5 avqust]] [[1960]]-cı ildə Yameoqo tərəfindən Yuxarı Voltanı müstəqil dövlət elan etdi və onun ilk prezidenti oldu. [[1966]]-cı ilin yanvarında başlanan ümummilli tətil nəticəsində Yameoqo hakimiyyətdən devrildi. Hakimiyyət podpolkovnik Sanqule Lamizana başda olmaqla hərbçilərin əlinə keçdi. [[1970]]-ci ildə Burkina Fasoda yeni konstitusiya qəbul edildi, siyasi partiyaların fəaliyyətinə icazə verildi, artıq briqada generalı olmuş Lamizana ümumi səsvermə nəticəsində ölkə prezidenti seçildi. Lakin [[1974]]-cü ildə növbəti prezident seçkiləri ərəfəsində hakim partiyanın rəhbərləri arasında ziddiyyətlər kəskinləşdi və [[1974]]-cü ilin fevralında Lamizana hakimiyyəti ələ keçirdi. [[1977]]-ci ildə Lamizana ölkəni mülki idarəetmə formasına qaytardı, lakin [[1980]]-cı ilin noyabrında Yuxarı Voltada pollkovnik Saye Zerbonun başçılığı ilə yenidən hərbi rejim quruldu. [[1982]]-ci ilin noyabrında Zerbo növbəti hərbi cevriliş nəticəsində hakimiyyətdən devrildi və hakimiyyətə mayor Jan Batista Uedraoqo gəldi [[1983]]-cü ildə yeni prezident öz hökumətindəki "sollarla" əlaqələri kəsməyi qərara aldı. Həyata keçirilən tədbirlərdən biri də kapitan Tomas Sankaranın solçu baxışlarının davamçılarının Nazirlər Kabinetindən qovulması oldu. 1983-cü ilin avqustunda növbəti hərbi çevriliş baş verdi və Sankara dövlət başçısı oldu. O, ölkənin adını dəyişərək Burkina Faso adlandırdı. sosial inqilabi dəyişikliklər kursunu elan etdi.
Sətir 95 ⟶ 99:
{{İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı}}
[[Kateqoriya:Burkina-Faso| ]]
| |||