Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 69:
Bəzi [[türklər|türk]] toplumlarının [[İslam]]ı qəbul etməzdən əvvəl [[Nestorianlıq|Nestorianlığı]] qəbul etdiyinə dair dəlillər tapılmışdır. [[581]]-ci ilə aid [[farsca]] yazıda bir döyüşdən sonra əsir düşən [[türklər|türk]] əskərlərinin üzlərində xaç döymələrinin olduğundən bəhs olunur.<ref name="Dr. Peter Laut">Dr. Peter Laut: Vielfalt türkischer Religionen: Tänriismus, Universität Freiburg [http://freidok.ub.uni-freiburg.de/freidok/volltexte/2005/1829/pdf/Laut_Vielfalt_tuerkischer_Religionen.pdf] (Almanca: Türklerde dinlerin çeşitliliği/ Freiburg Üniversitesi'nden Dr. Peter Laut)</ref>
 
[[762]]-ci ildə [[İdigən|İdigən xaqan]] [[Uyğur xaqanlığı]]nda [[Manixeizm]]i dövlətin rəsmi dini elan etmişdir. Buna baxmayaraq [[farslar]]dan keçmiş bu din [[türklər]]in TanrıçılıqTenqriçilik prinsipləri ilə uzlaşmadığından bütün [[uyğurlar]]ın bu dini qəbul etdiyinə inanmaq düzgün deyil.<ref name="Dr. Peter Laut">Dr. Peter Laut: Vielfalt türkischer Religionen: Tänriismus, Universität Freiburg [http://freidok.ub.uni-freiburg.de/freidok/volltexte/2005/1829/pdf/Laut_Vielfalt_tuerkischer_Religionen.pdf] (Almanca: Türklerde dinlerin çeşitliliği/ Freiburg Üniversitesi'nden Dr. Peter Laut)</ref>
 
Bundan sonra təqribən 100 il [[uyğurlar]]ın əksəriyyəti [[Buddizm]]i qəbul edərək bu inanca əsaslanıb ilk oturaq türk mədəniyyətini formalaşdırmışdılar. [[Uyğurlar]] [[Buddizm]]ə öncüllük edib dinin yayılmasında da iştirak etmişdilər. Onlar minlərlə [[çin dili|çin]] və [[sanskrit]]cə yazılmış dini mətnləri öz dillərinə tərcümə etmişdilər. Uyğurlar Buddizmi öz mədəniyyətlərinə uyğunlaşdıraraq bir sıra yeniliklərə imza atmış, hətta ilk dəfə qadınlar üçün bir monastr inşa edərək ''buddist rahibələr'' ənənəsinin əsasını qoymuşdular. [[Uyğurlar]] [[qırğızlar]]ın hücumundan sonra bir müddət köçəri həyat tərzi sürməyə yenidən qayıtmışdılar. Hal hazırda uyğurların əksəriyyəti [[müsəlman]]dır. [[Uyğurlar]]ın bəzi ənənələri [[Buddizm]]dən [[İslam]]a keçmişdir. Özlərini mənəvi həyata həsr etmiş, maddi varlığa sahib olmayan köçəri rahib ənənələri [[İslam]]a keçdikdən sonra da davam etmişdir. Qapı-qapı dolaşaraq xeyir dualar ilə yaşayışlarını təmin edən, bəziləri [[övliya]] mərtəbəsinə yüksəlmiş [[dərviş]]lər buna örnək ola bilər.<ref name="Dr. Peter Laut">Dr. Peter Laut: Vielfalt türkischer Religionen: Tänriismus, Universität Freiburg [http://freidok.ub.uni-freiburg.de/freidok/volltexte/2005/1829/pdf/Laut_Vielfalt_tuerkischer_Religionen.pdf] (Almanca: Türklerde dinlerin çeşitliliği/ Freiburg Üniversitesi'nden Dr. Peter Laut)</ref>
 
[[XVI əsr]]dən sonra [[Sibir]]də yaşayan [[türklər|türk]] toplumları [[ruslar]]ın təsirinə məruz qalaraq getdikcə [[Xristianlıq|Xristianlığa]] meyillənmişlər. Buna baxmayaraq bu toplumlarda hələ də TanrıçılıqTenqriçilik inancının qalıntılarına rast gəlmək mümkündür. [[Şaman]] ənənəsinin hələ də davam etməsi, şamanlara olan inamın keşişlər və ya həkimlərlə müqayisədə daha üstün olması buna örnək ola bilər. Hal hazırda TanrıçılıqTenqriçilik inancı [[Monqolustan]]da Lamazimlə qarışmış şəkildə və köçəri həyatı davam etdirən [[Sibir]]də yaşayan [[türklər|türk]] toplumlarında müşahidə olunmaqdadır. TanrıçılıqTenqriçilik inancını qoruyub saxlamış toplumlar daim köçəri həyat tərzi ilə seçilsə də, köçəriliyi davam etdirən və [[İslam]]ı qəbul etmiş bəzi [[türkmənlər|türkmən]] və [[qırğızlar|qırğız]] boylarına da rast gəlmək mümkündür.<ref name="Dr. Peter Laut">Dr. Peter Laut: Vielfalt türkischer Religionen: Tänriismus, Universität Freiburg [http://freidok.ub.uni-freiburg.de/freidok/volltexte/2005/1829/pdf/Laut_Vielfalt_tuerkischer_Religionen.pdf] (Almanca: Türklerde dinlerin çeşitliliği/ Freiburg Üniversitesi'nden Dr. Peter Laut)</ref>
 
Son əsrlərdə TanrıçılıqTenqriçilik inancını çağdaşlaşdırmaq və canlandırmaq istiqamətində cəhdlər edilmişdir. Altay bölgəsində meydana gəlmiş və qərb alimlərinin [[Burxancılıq|Burxanizm]] olaraq adlandırdığı Ağ Yanq bu cəhdlərə örnək ola bilər. [[1902]]-ci ildən [[1930]]-cu ilə qədər davam etmiş Ağ Yanqın ən önəmli xüsusiyyəti [[şaman]]lar və [[ruslar]]a qarşı olar düşmənçiliyidir. Onlar belə hesab edirdi ki, şamanlar əsrlər boyunca digər dinlərin rituallarını təqlid etmiş, boş-boş işlər etməyə başlamışdılar. Ağ Yanq [[şaman]]ların [[Göy Tanrı|Tanrı]]nın yox, pisliyin nümayəndələri olduğunu vurğulamış və şamanları məhv etməyə çağırış etmişdir. Ağ Yanqla bağlı çıxışların edildiyi yığıncaqlarda şaman paltarları, qavalları və [[ruslar]]ın şeytanlığı hesab olunan rus əskinasları yandırılırdı. Bu ayinlərə [[1930]]-cu ildə [[Bolşevizm|bolşeviklər]] tərəfindən qanlı bir şəkildə son qoyulmuşdur.<ref name="Tengricilik">[http://vlib.iue.it/carrie/cec/TENGRICILIK.shtml Tengricilik (Dr. Yaşar Kalafat)]</ref>
 
== Göydəki müqəddəs cismlər ==

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023