Maturidilik- İslam kəlam məktəblərindən biridir.

 

Maturidinin insanın iradə azadlığı və Allahın müəyyən etdiyi tale barəsində başqalarından fərqli fikirləri olmuşdur. Əşərilərə görə insanın etdiyi bütün işlər Allah tərəfindən yaradılmışdır. İnsan yalnız bunları kəsb edir (bax: Kəsb). ''Kəsb'' insan tərəfindən düşünülən və həyata keçirilən işin Allahın iradəsi ilə qarışmasıdır. İnsanın kəsbə təsiri yoxdur. Məturidi isə Allahın həyata keçirdiyi şeyin insanın öz seçimindən irəli gəldiyini iddia etmişdir. Bununla belə o, əşərilərin kəsb anlayışını qəbul etmişdir. Amma əşərilər kəsbin Allah tərəfindən yaradıldığı fikrini irəli sürmüşdürlər. Buna görə də bu məsələdə onlar insanınazadlığını inkar edən mütləq tale tərəfdarları olan cəbrilərə yaxınlaşırdılar. Məturidi isə əşərilərdən fərqli olaraq kəsbin Allahın insana verdiyi güclə yaradılmasını iddia edirdi. Deməli insan öz əməlini Allahın ona verdiyi qüvvə ilə yaradır. İnsanın öz seçimi ilə etdiyi işlər İlahinin iradəsinə uyğun olur, etdiklərinə görə o, günah yaxud Allahın savabını qazanmış olur. Bu də Mətruridinin anlayışında kəsbdir. Beləliklə o, insanın iradə azadlığı və tale problemində əşəriliklə mütəzililik arasında orta mövqe tutmuşdur.

Allahın sifətləri (atributları) barədə məturidilər onları tanıyan əşərilərin mövqeyində durmuşdurlar. Əşərilər kimi maturidilər də atributları Allahın şəxsiyyətinə aid etmirdilər. Amma, Məturidiyə görə, sifətlər Allahın şəxsiyyətindən ayrılığında da düşünülməz. Beləliklə, şəxsiyyət (zat) ilə atribut (sifət) bir birinə qarışmır, lakin onların arasında bağlılıq vardır. Bu mövqe onları Allahın sifətlərini tanımayan, Allahda yalnız şəxsindən başqa heç bir şeyin olmadığını iddia etmiş və Quranda hallanan Allahın bir çox keyfiyyətlərini onun sifətləri deyil, sadəcə adlarıdır demiş mütəzililərə yaxınlaşdırırdı.

Mətüridilərə görə möminlər cənnətdə Allahı görəcəklər. Amma bunun, insan düşüncəsi ilə anlaşılmamasına görə, necə olacağı sualına cavab verməmiş, Qurandakı: "O gün neçə-neçə üzlər sevinib güləcək, öz Rəbbinə baxacaqdır!" (75: 22-23) ayəsi ilə əsaslandırırdılar. Cənnətdə Allahı görmək məsələsində də düşüncəyə güvənmiş mətüridilər mütəzililərdən seçilərək, bu barədə bəhs edən Quran ayələrini hərfi mənada anlamağın düzgün olmaması mövqeyində durmuşdurlar. Beləliklə, məturidilərə görə, Allah hansısa bir zaman və məkanda olmadığından onu nə bu dünyada, nə də cənnətdə gözlə görmək olmaz. Çünki, belə olsa O, hansısa bir məkana və ya zamana sığmalıdır, bu isə Allah üçün düşünülməz.