|
'''Ani''' ( [[erməni dili|erm]]: ''Անի'', [[yunan dili|yun]]: ''Ανίον'', [[Latın dili|lat]]: ''Abnicum''<ref>http://encyclopedia.jrank.org/ANC_APO/ANI_anc_Abnicum_.html</ref>) -— [[Türkiyə Cümhuriyyəti]]nin Şərqində, [[Anadolu]]nun qədim mədəniyyət mərkəzlərindən biri, ''şəhərlər şəhəri'', ''yalnız şəhər'', ''min bir kilsəli şəhər'' kimi tanınmış qədim erməni şəhəri. Bu möhtəşəm şəhərin dövrümüzə yalnız xarabalıqları çatmışdır. [[961]]-[[1045]] ilərdə Erməni [[Ani çarlığı]]nın paytaxtı olub.<ref>[http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00003/28400.htm Большая советская энциклопедия. Анийское царство]</ref> [[1064]]-cü ildə şəhər səlcuqlu türklərinin əlinə keçib. [[1072]]-ci ildən şəhər [[Şəddadilər]]in hakimiyyəti altında olub. [[1236]]-cı ildə şəhər monqollar tərəfindən işğal edilib. [[1319]]-cu ildə zəlzələ zamanı şəhərin xeyli hissəsi dağılıb və tədricən şəhər xarabalığa çevrilib.[[1878]]-ci ildə [[Rusiya]] ərazini işğal etsə də [[1914]]-[[1918]]-ci illərdə türklər ərazini yenidən geri qaytarıblar. Şəhərin adını indi [[Ermənistan Respublikası]]nda bir rayona veriblər. Akademik [[Nikolay Marr]] [[1892]]-ci ildən başlayaraq kiçik fasilələrlə 14 il bu ərazidə arxeoloji qazıntılar aparıb.
== Tarixi ==
Şəhərlə bağlı əfsanədə qeyd edilir ki, bir zaman Ani şəhərində Urum baba adlı bir qoca yaşayırmış. Həmin qoca yeddi ildən bir yatağından qalxar, yeddi olmaz işi sayarmış. Yeddinci sual həmişə "Ani şənləndimi ?" olarmış. Göyə dirək dayandırıldımı, dənizin üstündən körpü quruldumu, yumurtaya qulp taxıldımı, dəvəyə nal vuruldumu, qatır doğdumu, ölülər dirildimi, Ani şənləndimi.İnanışa İnanca görə, bu yeddi olmaz iş gerçəkləşdiyi zaman Ani yenidən şənlənəcəkmiş. Əks halda, şəhər qiyamətə qədər insan üzü görməyəcəkmiş.
[[Türkiyə]] - [[Ermənistan]] sərhəddindən axan [[Arpaçay]]ın Qərb sahilində yerləşən Ani [[Anadolu]]dakı qədim orta əsr şəhərlərindən birirdirbiridir. Ani [[İpək Yolu]]yla Anadoluya girişdə ilk yaşayış yeri olduğundan , həm də böyük ticarət məntəqəsi kimi məşhur olub. IV əsrdə [[Qars]] şəhərində adı qorunub saxlanmış [[qarsaqlılar]] tərəfindən əsası qoyulmuş Ani şəhəri, günümüzə qədər bir neçə dövlətin tərkibində olmuş, bir neçə mədəniyyət dönəmi keçmişdir. X əsrdə artıq yüz min nəfərə qədər əhalisi olan böyük Ani şəhəri mənbələrdə həm də ''min bir kilsəli'' şəhər adıyla xatırlanır.
Ani şəhərinin tarixi e.ə. IV minilliyə qədər uzanır. Orta əsrlərin ən zəngin şəhərlərindən olan Ani yüksəliş dövrünü erməni [[Baqratilər]] sülaləsi zamanında yaşamışdır. O dövrdə Erməni Krallığına tabe olan ərazinin paytaxtı Ani şəhəri olmuşdur. Şəhər o qədər gözəl, o qədər zəngin olmuşdur ki, bütün qonşu dövlətlər ona sahib olmağa çalışmışlar. Qırx qapılı, min bir kilsəli Ani [[ermənilər]]dən sonra [[Səlcuqlular]], [[Gürcü Krallığı]], [[monqollar]], [[Qaraqoyunlu]], [[Ağqoyunlu]], [[Osmanlı]] və [[Çar Rusiyası]] kimi müxtəlif mədəniyyətlərin daşıyıcıları olan dövlətlərə tabe olub və Anidə hər mədəniyyətdən bir xatirə qalıb. Ona görə də bu gün türkiyədə Aniylə bağlı məşhur bir məsəl var: Ani bir dünyadır, amma bir dünya Ani etməz.
|